Χρειαζόμαστε εξηγήσεις για τα θρησκευτικά;

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2008-10-15

Μέσα στον ορυμαγδό των ημερών, με τις αποκαλύψεις για τις ιερές μπίζνες να φτάνουν στο κατακόρυφο και την κυβέρνηση να αεροβατεί κατά πρωτοφανή τρόπο, πάμε να ξεχάσουμε πως η καθιέρωση της προαιρετικής διδασκαλίας των θρησκευτικών, η οποία απασχολεί το υπουργείο Παιδείας και την ηγεσία της Εκκλησίας εδώ και μία δεκαετία, μοιάζει επιτέλους να οδηγείται στην καθ’ όλα φυσική της κατάληξη: στη δυνατότητα του μαθητή να αρνηθεί να παρακολουθήσει το μάθημα, δίχως να πρέπει να εξηγηθεί γι’ αυτό. Οι ιεράρχες, όμως, αντιδρούν, ενώ στο παιχνίδι μπαίνουν και κάποιοι σοβαροί θεολόγοι, προσπαθώντας να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις και δίνοντας, ομολογουμένως, ένα νηφάλιο τόνο στη συζήτηση. Αρκεί, όμως, η νηφαλιότητα;

Παρατηρείται από την πλευρά όσων προασπίζονται το μάθημα των θρησκευτικών πως πολλά έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια στον χαρακτήρα και τη δομή του. Μακριά, όπως λένε, από δογματικές προσηλώσεις, το μάθημα βοηθάει τα παιδιά να εξοικειωθούν με βασικά ηθικά και φιλοσοφικά ζητήματα, να συναισθανθούν την ευθύνη του ατόμου απέναντι στον εαυτό του και τους άλλους και, το κυριότερο, να κατανοήσουν τις υπαρξιακές διαστάσεις της θρησκείας. Υποστηρίζεται ακόμη πως σκοπός του μαθήματος δεν είναι η κατήχηση αλλά η ενημέρωση πως η χριστιανική Ορθοδοξία αποτελεί μέρος της ελληνικής παράδοσης, κι αυτό είναι κάτι το οποίο δεν γίνεται να το αγνοήσει το σχολείο, αλλά και πως οι μαθητές διδάσκονται, εκτός από την Ορθοδοξία, στοιχεία όλων των σημαντικών θρησκειών.

Είμαι ο τελευταίος που θα αμφισβητήσει το υπαρξιακό βάρος της θρησκείας και την ανάγκη των ανθρώπων όχι μόνο να αναζητούν καταφύγιο κάτω από τις προστατευτικές φτερούγες της πίστης αλλά και να μεταδίδουν στους επιγόνους τους ένα τόσο ισχυρό μέσον παρηγορίας και ανακούφισης. Είμαι, επίσης, πρόθυμος να δεχτώ ότι οι μαθητές του ελληνικού σχολείου είναι καλό να γνωρίσουν την ορθόδοξη παράδοση, αφού αποτελεί αναφαίρετο κομμάτι της ιστορίας του ελληνικού πολιτισμού. Είμαι, επιπροσθέτως, σίγουρος πως στα χρόνια μας πολλοί θεολόγοι κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους προκειμένου να μην κατηχήσουν αλλά να ενημερώσουν. Δεν είμαι, όμως, διόλου βέβαιος, κουβεντιάζοντας για την προαιρετική ή μη διδασκαλία του μαθήματος, πως ο ασφαλέστερος τρόπος για να αγγίξουν τα παιδιά τα μεγάλα ζητήματα της ηθικής και της φιλοσοφίας είναι η θρησκεία, η οποία, όπως κι αν το ζυγίσουμε, έχει τις δικές της, απολύτως μονόδρομες προτεραιότητες και στα δύο πεδία, και μοιάζει απίθανο να μη θέλει να τις νομιμοποιήσει και να τις επιβάλει. Φοβάμαι, συμπληρωματικά, πως η εστίαση στην Ορθοδοξία μπορεί εύκολα να ξεφύγει από το πλαίσιο της ιστορίας του ελληνικού πολιτισμού και να ακολουθήσει τον δρόμο της ιδεολογικής χειραγώγησης, τον οποίο, άλλωστε, δεν θα ακολουθήσει για πρώτη φορά. Εχω ακόμη την εντύπωση, πως η διαβεβαίωση ότι μιλάμε για ενημέρωση και όχι για κατήχηση δεν φτάνει για να προφυλαχτούν τα παιδιά από την κατήχηση. Νομίζω, τέλος, πως το ζητούμενο της δημόσιας αγωγής ως προς την ευθύνη του ατόμου απέναντι στον εαυτό του και τους άλλους οφείλει να είναι ο κώδικας του πολίτη και όχι του πιστού.

Η θρησκεία (η κάθε θρησκεία) είναι ένα εγγενώς κλειστό σύστημα, με εκ των πραγμάτων κανονιστική και ποδηγετική λειτουργία, η οποία δεν μπορεί παρά να εκδηλώνεται πρωτίστως στο επίπεδο της εκπαίδευσης. Το υπουργείο έχει κάνει μέχρι στιγμής το ελάχιστο. Αντί, φέρ’ ειπείν, να ανοίξει τον διάλογο για την αντικατάσταση των θρησκευτικών, από τη θρησκειολογία (δεν ξέρω αν τα στοιχεία θρησκειολογίας αρκούν), περιορίστηκε στο να παραχωρήσει τη δυνατότητα στον μαθητή να αρνηθεί το μάθημα των θρησκευτικών, χωρίς άλλες δηλώσεις και εξηγήσεις. Ας μείνουμε, έστω, για την ώρα σ’ αυτό. Οχι, όμως, σε κάτι λιγότερο απ’ αυτό. Και για να συνεννοούμαστε: αν το μάθημα είναι τόσο ανοιχτό και δημοκρατικό, όπως το θέλουν οι καλών προθέσεων απολογητές του, ποιος είναι εκείνος που χρειάζεται τις εξηγήσεις;

Θέματα επικαιρότητας: Σχέσεις εκκλησίας και κράτους

Γιώργος Σιακαντάρης

Πραγματικότητα και πίστη

Γιώργος Σιακαντάρης, 2017-04-15

Σε περιόδους θρησκευτικών εορτών, ιδιαίτερα το Πάσχα, πιστοί...

Περισσότερα

Michael Schmidt-Salomon: Η θρησκευτική ελευθερία δεν είναι λευκή επιταγή

2016-12-31

Ο Michael Schmidt-Salomon, φιλόσοφος και κριτικός της θρησκείας μιλά...

Περισσότερα
Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Ο Διαφωτισμός που ακόμα περιμένουμε

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 2016-11-19

Ενα από τα θέματα που έχει ανοίξει η κυβέρνηση είναι και...

Περισσότερα

Ένας αρχιεπίσκοπος που απογοήτευσε

Μιχάλης Κυριακίδης, 2016-11-03

Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε...

Περισσότερα

ΔΗΜΑΡ: ΑΝΑΓΚΑΙΟΣ Ο ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ – ΚΡΑΤΟΥΣ

2016-11-02

Η χθεσινή(01/11/2016) συνέντευξη του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου...

Περισσότερα
Στέργιος Καλπάκης

Θρησκευτικά: Άλλη μια ήττα του εκσυγχρονισμού στην εκπαίδευση

Στέργιος Καλπάκης, 2016-10-08

Η υποχώρηση της κυβέρνησης, από τη θέση για αναβάθμιση των...

Περισσότερα

Δημήτρης Χατζησωκράτης: Η χώρα μας δεν πρέπει να ξαναζήσει την εποχή Χριστόδουλου

2016-10-06

Μιλώντας  στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ(εκπομπή Γεωργίου...

Περισσότερα
Θόδωρος Μαργαρίτης

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ

Θόδωρος Μαργαρίτης, 2016-09-28

Ήταν το 2000 όταν στελέχη κυρίως από την ανανεωτική πτέρυγα...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Θανάσης Θεοχαρόπουλος

Bing bang στην Κεντροαριστερά

Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 2024-10-06

...Ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία οφείλει να συμμετέχει...

Ζητούμενο η ποιότητα  της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ζητούμενο η ποιότητα της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

2024-09-28

Αν την ευθύνη για την χρεοκοπία και την πολυεπίπεδη κρίση...

Πάμε ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ

Πάμε ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ

2024-09-26

Πιστεύω ότι η ελληνική κοινωνία χρειάζεται έναν ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ...

Θόδωρος Τσίκας

Κρίσιμο όριο ο χειμώνας για το ουκρανικό μέτωπο

Θόδωρος Τσίκας, 2024-09-29

Ο χειμώνας αλλάζει τις συνθήκες του πολέμου στην περιοχή...

Γεράσιμος Μοσχονάς

Λάμψη, ταλέντο και μετά κενό

Γεράσιμος Μοσχονάς, 2024-09-22

Εν αρχή ην το γνωστικό κενό. Η μη καλή γνώση της χώρας, του...

Γιάννης Δρόσος

Η καθαίρεση

Γιάννης Δρόσος, 2024-09-16

Για ζητήματα κρίνει αποφασιστικά το ίδιο το κόμμα, μέσω...

Στέργιος Καλπάκης

3 σημεία για την επόμενη ημέρα στον ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ

Στέργιος Καλπάκης, 2024-09-12

Η διχαστική ομιλία Κασσελάκη στην έναρξη των εργασιών της...

Ελληνοτουρκικά, εξαΰλωση του ρεαλισμού

Κώστας Κωστής, 2024-09-22

Δεν είμαι ειδικός στις διεθνείς σχέσεις, πολύ περισσότερο...

Καταστατικό ΣΥΡΙΖΑ: Από την άγνοια, στη διαστρέβλωσή του

Τρύφων Αλεξιάδης, 2024-09-14

Οι πρόσφατες εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, έφεραν ξανά στη δημοσιότητα...

Μαρία Ρεπούση

Η μεγάλη περιπέτεια του ΣΥΡΙΖΑ

Μαρία Ρεπούση, 2024-09-14

Μετά τη διπλή ήττα του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία στις...

Θανάσης Θεοχαρόπουλος

H δημοκρατία έχει κανόνες, ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. προχωρά μπροστά

Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 2024-09-11

Πριν από περίπου έναν χρόνο εκλέχθηκε πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική...

Κώστας Καλλίτσης

Καθημερινότητα και μεταρρυθμίσεις

Κώστας Καλλίτσης, 2024-09-08

Μεταρρυθμίσεις ή φροντίδα για την καθημερινότητα; Συνήθως...

×
×