Συμβαίνουν και αλλού

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2004-01-28

Οσοι εξακολουθούν, παρά τον ανερχόμενο προεκλογικό πυρετό, να παρακολουθούν τι συμβαίνει στο εξωτερικό, ίσως άκουσαν κάτι για τη διαμάχη που συγκλόνισε τη Βρετανία με αφορμή το νέο σύστημα χρηματοδότησης των πανεπιστημίων. Το θέμα είναι αφάνταστα περίπλοκο και πολυδιάστατο, το ίδιο και η συζήτηση που βάστηξε βδομάδες ολόκληρες, αλλά θα μπορούσαμε να το συνοψίσουμε ως εξής: αυξάνεται το κόστος των ανώτατων σπουδών για τους φοιτητές, δηλαδή υποχωρεί περαιτέρω η αρχή της δωρεάν παιδείας. Η κυβέρνηση τόνισε ότι με τον τρόπο αυτό θα αποκτήσουν τα ΑΕΙ αυξημένους και καλύτερα διανεμημένους πόρους. Κάποιοι αμφισβήτησαν τις λεπτομέρειες, η βασική αντίρρηση όμως ήταν άλλη: εφόσον η ανώτατη παιδεία χρειάζεται περισσότερα κονδύλια, γιατί δεν τα παρέχει το κράτος, επιβάλλοντας νέους φόρους; Ο Μπλερ απάντησε ότι «ως Εργατικοί πιστεύουμε μεν στην παροχή υπηρεσιών από το κράτος, θα πρέπει ωστόσο να καταλάβουμε πως στην εποχή μας ένα μέρος του κόστους των υπηρεσιών αυτών οφείλουν να το επωμίζονται εκείνοι που άμεσα ωφελούνται».

Τα λόγια του Βρετανού πρωθυπουργού δεν ξάφνιασαν. Εδώ και κάμποσα χρόνια, η εν λόγω άποψη θεωρείται από πάρα πολλούς αυτονόητα ορθή. Και το σκεπτικό της είναι απλό: οι δημόσιες δαπάνες και η υψηλή φορολογία μειώνουν την ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονομίας και επειδή ζούμε σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν σύνορα, η διατήρηση, πόσο μάλλον η επέκταση, του κοινωνικού κράτους καταλήγει μοιραία σε ολοένα και πιο χαμηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Μερικοί αριστεροί αντίπαλοι του Μπλερ επισήμαναν ότι η θέση αυτή, την οποία υπερασπίζεται με νύχια και με δόντια, είναι σαφώς ιδεολογική. Νομίζω ότι έχουν δίκιο, αν με τον όρο «ιδεολογική» εννοήσουμε μια αρχική και θεμελιακή επιλογή, σύμφωνα με την οποία το υπέρτατο ζητούμενο είναι η οικονομική ανάπτυξη. Φυσικά στις δημοκρατικές κοινωνίες ουδείς πολιτικός θέλει να δείχνει κοινωνικά ανάλγητος.

Οταν όμως καλείται να διαλέξει ανάμεσα στην οικονομία της χώρας και σε ορισμένες αρχές, όπως η αλληλεγγύη ή η ισότητα, διαλέγει την οικονομία. Κι αυτό επειδή γνωρίζει ότι η τεράστια πλειονότητα των συμπολιτών του, όποιες και να είναι οι δεδηλωμένες πολιτικές πεποιθήσεις τους, ψηφίζουν με γνώμονα την τσέπη τους. (It’s the economy, stupid!) Ετσι εξηγείται το γεγονός ότι στη Δυτική Ευρώπη τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα που παραδοσιακά στήριξαν το κοινωνικό κράτος απεργάζονται σήμερα τη διάλυσή του.

Από αυτή τη διαπίστωση, την οποία οι κρατούντες εφαρμόζουν στην ουσία, μολονότι ελάχιστοι τη δηλώνουν ανοιχτά, προκύπτουν αναπόδραστα δύο συμπεράσματα: πρώτο, ότι το ισχύον σύστημα της ελεύθερης αγοράς έχει μια εσωτερική λογική που το κινεί, ισοπεδώνοντας τις προθέσεις και τις αξίες μας που θα του φράξουν το δρόμο. Δεν θέλω σε καμία περίπτωση να αρνηθώ την ειλικρίνεια εκείνων που προσπαθούν να το εξανθρωπίσουν απαλύνοντας τις αδικίες και τις ανισότητες. Οσο όμως υπερτερεί η οικονομική ανάπτυξη, εκείνο που αμφισβητώ είναι η ικανότητά τους να το πετύχουν.

Μπορεί να το επιδιώκουν και να το πιστεύουν. Μπορεί κάποιες μικροβελτιώσεις να τις περάσουν. Αλλά όταν έρθει ο κόμπος στο χτένι θα αναγκαστούν να προστατεύσουν την εθνική οικονομία από το θανάσιμο κίνδυνο που αντιπροσωπεύουν οι άλλες χώρες, οι οποίες εφαρμόζουν τη σκληρή εκδοχή της ελεύθερης αγοράς. Και οι πολίτες, που για χάρη τους διατηρήθηκε το κοινωνικό κράτος, θα προτιμήσουν τα φτηνότερα εισαγόμενα προϊόντα. Ητοι, άλλο ζητούν ως πολιτικά υποκείμενα κι άλλο διαλέγουν ως καταναλωτές.

Το δεύτερο συμπέρασμα κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Αν όντως οι διορθωτικές κινήσεις των σοσιαλδημοκρατών αποδειχθούν μάταιες απόπειρες εξωραϊσμού που υποχωρούν μπροστά στη λογική του συστήματος, τότε η μόνη λύση δεν μπορεί παρά να είναι μια συνολική και ριζικά εναλλακτική πρόταση. Και αυτή ακριβώς η πρόταση λείπει από το λόγο εκείνων που τοποθετούν εαυτούς στα αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας, δεδομένου ότι ο σοσιαλισμός με την κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία του μας τελείωσε. Το σύνθημα «Οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη» εμένα τουλάχιστον με βρίσκει απολύτως σύμφωνο.

Εχουν καταλάβει όμως εκείνοι που το φωνάζουν τι συνεπάγεται; Εχουν καταλάβει δηλαδή ότι αν δεν ανακαλύψουμε έναν τρόπο που θα εξασφαλίζει και την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη, θα αναγκαστούμε να διαλέξουμε ανάμεσα στα δύο; Φοβάμαι πως όχι. Το ρητορικό τέχνασμα των «ριζοσπαστών» είναι να υπαινίσσονται ότι στον ιδανικό κόσμο που οραματίζονται η αγορά, η εκμετάλλευση και το ποταπό κίνητρο του προσωπικού κέρδους έχουν όλα καταργηθεί - αλλά το δεύτερο αυτοκίνητο και το εξοχικό παραμένουν.

Μήπως τελικά θα πρέπει να διαλέξουμε; Την απάντηση δεν τη γνωρίζω. Είμαι όμως σίγουρος ότι όσο αποφεύγουμε συνειδητά ή υποσυνείδητα τη συζήτηση πάνω σ’ αυτά τα ακανθώδη, ο «ριζοσπαστισμός» θα παραμένει μια περιθωριακή κίνηση που δεν απειλεί τίποτα και απλώς εισπράττει μια αδιέξοδη και συνεπώς απολιτική αγανάκτηση.

Άρθρα/ Πολιτική

Σωκράτης Φάμελλος

Πολύ λίγα και πολύ αργά κύριε Μητσοτάκη....

Σωκράτης Φάμελλος, 2025-04-26

Οι εσπευσμένες ανακοινώσεις του κ. Μητσοτάκη, για τη διάθεση...

Σταμάτης Μαλέλης

Τι φταίει στην Κεντροαριστερά

Σταμάτης Μαλέλης, 2025-05-06

...Εάν τα βασικά κόμματα της Κεντροαριστεράς δεν εκσυγχρονιστούν...

Κώστας Καλλίτσης

Ο προπομπός

Κώστας Καλλίτσης, 2025-05-04

Η πολιτική ζωή σήμερα έχει δύο χαρακτηριστικά που ίσως...

Οι περιστάσεις

Τάσος Παππάς, 2025-04-22

Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος μιλώντας στο ΜEGA...

Δημήτρης Χατζησωκράτης

Οι προοδευτικές δυνάμεις σε κοινό ψηφοδέλτιο

Δημήτρης Χατζησωκράτης, 2025-04-20

…Ας σκεφτούμε και την προοπτική για την πρόοδο της χώρας,...

Κώστας Καλλίτσης

Αδύναμη κυβέρνηση

Κώστας Καλλίτσης, 2025-04-19

Διάχυτη είναι η πεποίθηση ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά....

Διαφάνεια Ποτέμκιν

Πάσχος Μανδραβέλης, 2025-04-10

Θεσμοί υπάρχουν», που θα ‘λεγε και ο Γιώργος Παπανδρέου,...

Κατά φαντασίαν ιατρός

Παντελής Μπουκάλας, 2025-04-08

Πολλούς Απρίληδες πριν, το 1967, οι Ελληνες άκουγαν τον αρχιπραξικοπηματία...

Κώστας Ζαχαριάδης

Πρότυπο για τη συνεργασία το εγχείρημα του Δήμου της Αθήνας

Κώστας Ζαχαριάδης, 2025-04-08

Να επιλέξει ο κόσμος της παράταξης την ηγεσία του κόμματος...

Παναγιώτης Παναγιώτου

Συνεργασία ή πολιτική αυτοκτονία

Παναγιώτης Παναγιώτου, 2025-04-07

Η ΝΔ φθίνει πολιτικά και εκλογικά. Και η ισχυρή πρωθυπουργική...

Βασίλης Τραϊφόρος

ΚΑΝΤΕ ΤΟ ΟΠΩΣ ΤΟ Die Linke στη Γερμανία

Βασίλης Τραϊφόρος, 2025-04-06

...Ναι η κριτική στην κυβέρνηση πρέπει να είναι οξεία και...

Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στην Τουρκία

Χρήστος Ροζάκης, 2025-04-06

Το καλό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μπορεί να διατηρηθεί...

×
×