Μνήμη ΚΚΕ εσωτερικού

Η νοσταλγία δεν είναι καλός σύμβουλος. Ο ελεγειακός τόνος της υποκρύπτει μια επιθυμία εξωράισης του παρελθόντος, προς όφελος εκείνων που το επισκέπτονται για να μετρήσουν την απόσταση ανάμεσα στο συναρπαστικό «τότε» και το ανεπαρκές «τώρα».

Πιστεύω ότι με τέτοιους όρους διαβάζουν τη μεταπολιτευτική ιστορία της Αριστεράς κάποιοι άνθρωποι -οι δικοί μας άνθρωποι- οι οποίοι στα νιάτα τους βρέθηκαν στον χώρο του ΚΚΕ εσωτερικού και σήμερα ένας θεός ξέρει πού. Εχοντας, λοιπόν, κατά νου τις παγίδες που στήνει η αυταρέσκεια της νοσταλγίας, ας παραμερίσουμε την προσωπική διάσταση, κι αντί να μείνουμε στον ισχυρισμό ότι το έμψυχο υλικό ήταν τότε καλύτερο, ας δούμε αν υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι που εξηγούν την καθοδική πορεία της Αριστεράς.

Τέτοιοι λόγοι υπάρχουν. Και έχουν να κάνουν με την κριτική σκέψη, το ειδοποιό στοιχείο της Αριστεράς. Η οποία κριτική σκέψη προκύπτει από το άθροισμα δύο διαφορετικών τρόπων αμφισβήτησης: ο ένας είναι συνώνυμος της διαφωνίας και αποτελεί μόνιμο χαρακτηριστικό τής κοινωνικής ζωής, εφόσον εύκολα μπορούμε να φανταστούμε κάποιον πρόγονό μας πριν από χιλιάδες χρόνια να επικρίνει όσους δεν συμμερίζονται την άποψή του για το ποια είναι η καλύτερη σπηλιά. Και ο άλλος τρόπος, γέννημα της νεοτερικότητας, είναι αυτός που αντιμετωπίζει κριτικά το πώς αμφισβητούμε. Ετσι συνδυάζεται η επίκριση των άλλων με τον κριτικό αναστοχασμό της δικής μας κριτικής. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατο. Οπως είπε κάποιος, είναι σαν να διαλύεις ένα καράβι και να το ξανασυναρμολογείς, όχι στη στεριά, αλλά ενώ πλέει.

Αυτή ήταν η στιγμή και η ουσία του ΚΚΕ εσωτερικού. Σίγουρα δεν τη διάλεξαν και ίσως δεν την κατάλαβαν. Την επέβαλαν, όμως, οι καιροί, υπαγορεύοντας την αντίσταση στη χούντα και ταυτόχρονα την απόρριψη του εφιαλτικού υπαρκτού σοσιαλισμού. Δηλαδή η κριτική του δικού μας ισχύοντος συνυπήρξε με την κριτική της ιδεολογίας που μέχρι τότε μας έδινε τα εργαλεία για να το επικρίνουμε.

Δυστυχώς, οι ευμενείς συγκυρίες δεν διαρκούν πολύ. Και το τέλος του ΚΚΕ εσωτερικού επήλθε όταν τα δύο στοιχεία που συγκροτούν την κριτική σκέψη, δηλαδή η εξωστρεφής απόρριψη και η αναστοχαστική αμφισβήτηση, αποκολλήθηκαν και το καθένα τράβηξε τον δρόμο του. Από τη μια κάποιοι έριξαν το βάρος αποκλειστικά στην κριτική του λόγου της Αριστεράς. Πράγμα όχι αναγκαστικά κακό, αλλά χωρίς το αντίβαρό του διολίσθησαν προς την αποδοχή του συστήματος. Κάποιοι άλλοι, όμως, οι περισσότεροι, αποφάσισαν ότι προέχει η αντίσταση, στο όνομα της οποίας οποιαδήποτε αυτοκριτική αμφισβήτηση σημαίνει δεξιά παρέκκλιση. Αμφότεροι επέλεξαν την εύκολη λύση. Μερικοί από τους πρώτους έγιναν, όντως, «δεξιοί». Οι δεύτεροι επέστρεψαν στις ολέθριες βεβαιότητες του παρελθόντος. Οι εκτός ΚΚΕ παλαιοκομμουνιστές θυμήθηκαν τα κνίτικα νιάτα τους και ξανάπιασαν τα παλιά τροπάρια, σαν το ’89 να μη συνέβη ποτέ. Οι δε αυτοαποκαλούμενοι «ριζοσπάστες» του ΣΥΡΙΖΑ («από παιδί κι από μαοϊκό μαθαίνεις την αλήθεια») ανακάλυψαν τον καθησυχαστικό και ναρκισσευόμενο αριστερισμό, που ισχυρίζεται ότι το μόνο πρόβλημα είναι το έλλειμμα αγωνιστικότητας, την οποία οι ίδιοι ενσαρκώνουν. Αυτή είναι η λογική της «αντίστασης» στα πάντα: υπόσχεται ένα λαμπρό μέλλον, που υποχρεωτικά παραμένει ασαφές, επειδή ο καθορισμός του θα ξανάβαζε στη συζήτηση τα δύσκολα και δυσάρεστα, που οι «αγωνιστές» έπεισαν εαυτούς ότι δεν είναι της παρούσης για να γίνουν αγωνιστές.

Ετσι φτάσαμε στο αποκαρδιωτικό σήμερα. Εθελοτυφλία μπροστά στα πραγματικά διλήμματα, δημαγωγικός καταγγελτικός λόγος, ανέξοδες υποσχέσεις και η προσδοκία μιας χαρμόσυνης καταστροφής, που θα διασώσει τα καθαγιασμένα στερεότυπα της υποτιθέμενης αριστερής σκέψης. Να η απόσταση ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ εσωτερικού.