Μήπως πρέπει να ξανασκεφθούμε το δικαίωμα ή το καθήκον της επέμβασης;

Η Μανσουριά Μοκεφί, ερευνήτρια, υπεύθυνη προγράμματος για τη Μέση Ανατολή και το Μαγκρέμπ στο γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, περιγράφει τα διακυβεύματα της διεθνούς επέμβασης στη Λιβύη.

* Πώς μπορεί να περιγραφεί η σημερινή κατάσταση; Πρόκειται για εμφύλιο ή για αγώνα με δημοκρατικές διεκδικήσεις;

Ο αγώνας έχει αλλάξει πλήρως φύση: περάσαμε από τις διεκδικήσεις για τις ελευθερίες στον αγώνα για εδαφικές κατακτήσεις. Και οι πιθανότητες ενός εμφυλίου, πριν ή μετά τη διαίρεση της χώρας, με ή χωρίς τον Καντάφι, είναι όλο και πιο ορατές.

* Ποιο κατά τη γνώμη σας το διακύβευμα της στρατιωτικής επέμβασης;

Οι στόχοι της επέμβασης αυτής δεν καθορίστηκαν με σαφήνεια ούτε σε πολιτικό ούτε σε στρατιωτικό επίπεδο. Φαίνεται έτσι ότι τα μέλη του συνασπισμού δεν έχουν όλα τον ίδιο στόχο και δεν κατανοούν με τον ίδιο τρόπο την επιχείρηση που επιτρέπει η απόφαση 1973.

* Σε ποιο βαθμό είναι καθοριστικός ο ρόλος του πετρελαίου;

Είναι φανερό ότι στόχος είναι η "προστασία" των πετρελαιοπαραγωγικών περιοχών έναντι κάθε ενέργειας σαμποταρίσματος, καθώς ο Καντάφι εξακολουθεί να περαμένει απρόβλεπτος και αποφασισμένος να εφαρμόσει την πρακτική της καμένης γης.

* Γιατί οι επαναστάτες, παρά τις απώλειες των κυβερνητικών δυνάμεων, δεν καταφέρνουν να προωθηθούν προς τα δυτικά;

Οι δυνάμεις των εξεγερμένων δεν διαθέτουν δομή και οργάνωση, πρόκειται για ετερογενείς ομάδες που διαθέτουν υποτυπώδη στρατιωτικό εξοπλισμό, τον οποίο δεν γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιούν. Η φοβερή καταστολή που υπέστησαν τους προκάλεσε σοκ, καθώς δεν περίμεναν ότι ο στρατός θα παρέμενε πιστός στον Καντάφι. Απλά, δεν έχουν τα μέσα να αντιμετωπίσουν τη δύναμη του στρατού αυτού.

* Γιατί ώς σήμερα η αντιπολίτευση δεν κατάφερε να εμφανίσει ένα πρόσωπο που να εκπροσωπεί την εξέγερση στη διεθνή κοινή γνώμη;

Καθώς ο Καντάφι έχει εγκαθιδρύσει από το 1969 ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, που στηρίχθηκε στην ισοπέδωση κάθε αντιπολίτευσης, σήμερα δεν υφίσταται, με δεδομένη την ταχύτητα των εξελίξεων από τότε που ξεκίνησαν τα γεγονότα της Τυνησίας, μια επαρκώς χαρισματική προσωπικότητα που να μπορεί να εκπροσωπήσει την αντιπολίτευση. Η αντιπολίτευση δεν είναι ομοιογενης: η ύπαρξη διαφορετικών εθνοτήτων, φυλών, οικογενειών εμπόδισε τη συσπείρωση γύρω από μια προσωπικότητα. Τέλος, η μόνη λιβυκή αντιπολίτευση που επιχείρησε μέχρι σήμερα με πολύ κόπο να ακουστεί, γιατί δεν είχε τη στήριξη κανενός, ήταν οι εξόριστοι που έχουν βρει καταφύγιο στο Λονδίνο.

Αγνοούμε επιπλέον τον πραγματικό ιδεολογικό προσανατολισμό των εξεγερμένων στη Βεγγάζη και τίθενται θέματα νομιμοποίησης. Το βάλτωμα της κατάστασης επί τόπου για πολλές εβδομάδες μπορεί άραγε να επιτρέψει τη διείσδυση ακραίων στοιχείων, όπως αυτά που καταγγέλλει ο Καντάφι αλλά που όλοι οι παρατηρητές αγνοούν;

* Κατά τη γνώμη σας, με δεδομένες τις ιδιαιτερότητες της χώρας, η εναέρια επέμβαση θα είναι αρκετή για να εμποδίσει τις δυνάμεις του Καντάφι και να βοηθήσει στην προέλαση προς την Τρίπολη των εξεγερμένων;

Η επέμβαση δεν είχε στόχο να εμποδίσει κάποιον αλλά υποτίθεται ότι θα προστάτευε, μέσω της ζώνης εναέριου αποκλεισμού, τους άμαχους πληθυσμούς, να μην συνθλιβούν από τον Καντάφι, που με βίαιο λεξιλόγιο τους απειλούσε με αιματηρή καταστολή. Σε ό,τι αφορά την επέμβαση αυτή, εξακολουθούν να παραμένουν αναπάντητα ερωτήματα. Υπήρξε συνεννόηση με τις στρατιωτικές αρχές; Η πορεία των στρατιωτικών εξελίξεων ανταποκρίνεται σε μια κατάσταση που ήθελε απαντήσεις ή πολιτική βοήθεια; Η δυτική επέμβαση που ζήτησε ο Αραβικός Σύνδεσμος δεν στηρίζεται πλέον πλήρως από τις αραβικές χώρες, που θεωρούν ότι οι Δυτικοί υπερέβησαν την αποστολή που τους είχε ανατεθεί. Όταν ο Αραβικός Σύνδεσμος έκανε έκκληση και υποστήριξε επέμβαση της διεθνούς κοινότητας, αυτή η στάση δεν ήταν ομόφωνη: να θυμίσουμε ότι η Αλγερία και η Συρία ήσαν αντίθετες και ότι οι υπερβάσεις σήμερα διόλου δεν ανταποκρίνονται στα αιτήματα του Αραβικού Συνδέσμου. Αυτή η επέμβαση δεν είναι ομόφωνη ούτε στο εσωτερικό της Ε.Ε., είναι αντικείμενο επικρίσεων στις ΗΠΑ, όπου όλο και περισσότερες καταδικαστικές της απόφασης του προέδρου φωνές ακούγονται στη Γερουσία.

Τέλος, η διεθνής κοινότητα επεμβαίνει στη Λιβύη, αλλά τι θα κάνει έναντι της καταστολής στην Υεμένη, που κρατά εδώ και εβδομάδες; Έναντι της καταστολής που άρχισε στη Συρία; Μήπως πρέπει να ξανασκεφθούμε αυτό το δικαίωμα ή το καθήκον της επέμβασης;

* Ποιος ο ρόλος σήμερα των φυλών της Λιβύης στην κρίση; Ο ρόλος τους στην εξέλιξη του ένοπλου αγώνα;

Η λιβυκή κοινωνία, που είναι οργανωμένη στη βάση του ρόλου και της εξουσίας των διαφόρων φυλών, είναι σήμερα διαιρεμένη σύμφωνα με γεωγραφικά κριτήρια και η ένταξη σε μια φυλή δεν είναι πλέον καθοριστικός παράγοντας ερμηνείας για την έξοδο από την κρίση. Έχουμε μια κατακερματισμένη χώρα και η δυτική επέμβαση μπορεί να καταφέρει να ενώσει ορισμένες έως τώρα διχασμένες φυλές στη βάση της ακεραιότητας της χώρας, της απόρριψης της ξένης επέμβασης και αυτού που πολλοί Άραβες θεωρούν εκστρατεία σταυροφόρων. Η κοινή γνώμη όλων των άλλων αραβικών χωρών, που ήθελαν την αποχώρηση του Καντάφι, είναι σήμερα πολύ απογοητευμένες από τον Ομπάμα, που ενέπλεξε τις ΗΠΑ σε μια τρίτη σύγκρουση με τις αραβικές χώρες.