Πλατεία Ταχρίρ, 19 μήνες πριν

Πήρα μια ιδέα από τη μετά-Μουμπάρακ Αίγυπτο τον Δεκέμβρη του 2011. Προσκεκλημένος, μαζί με τη Μαριλένα Σημίτη από το Goethe Αθηνών και Καΐρου, πήρα μέρος στο Forum Culture & Politcs μαζί με σαράντα ακτιβιστές-καλλιτέχνες και διανοουμένους από όλο το Arab Spring και την Ευρώπη. Φυσικά, αυτό δε με κάνει ειδικό. Από τον Μάρτιο 2011 κρατώ μια τακτική επικοινωνία με ένα δίκτυο κινηματογραφιστών-ακτιβιστών στην Αίγυπτο. Ήταν όλοι τους στην πλατεία Ταχρίρ. Τότε και τώρα. Τότε ζητούσαν δημοκρατία. Αυτοί δεν ήθελαν το Ισλάμ. Τώρα ζητούσαν πάλι δημοκρατία. Αλλά στην αναγγελία του πραξικοπήματος πάγωσαν. Στο email έγραψαν «πώς ήταν τότε με σας στη χούντα;».

Ας τα πάρουμε από την αρχή.

Στις 5 Δεκεμβρίου 2011, ημέρα των επαναληπτικών εκλογών για τη Βουλή, όταν πήρα από αεροδρόμιο τον δρόμο προς την πλατεία Ταχρίρ -απέναντι ήταν ο συνεδριακός χώρος- πήρα την πρώτη γεύση από τη νέα κατάσταση: Αισθητική. Τα φωτισμένα εκλογικά poster των Αδελφών Mουσουλμάνων, φωτογραφίες των επικεφαλής, σε κοίταζαν κατάματα σε όλο το μήκος της νυκτερινής διαδρομής. Σου μετέδιδαν ένα αίσθημα φόβου. Το ομολόγησα μήνες μετά. Στην κατάμεστη πλατεία, που τη διέσχιζα τρεις μέρες για να πάω και να γυρίσω από το συνεδριακό χώρο με σταμάτησαν, πέντε έξι φορές, ένα είδος πολιτοφύλακες. Το διαβατήριο είχε ένα αβαντάζ και ένα μειονέκτημα. Έλληνας, πα να πει μικρός και, τότε, φτωχός - δηλαδή αδιάφορος. Δημοσιογράφος; Χμ. Μια-δυο ερωτήσεις, αλλά στο άκουσμα Goethe-Germania, με άφηναν και πέρναγα. Δέος, επιφύλαξη;

Στο συνέδριο επαναστατημένοι καλλιτέχνες ρώταγαν με θυμό τον πρέσβη της Ε.Ε. και τους εκπροσώπους των ευρωπαϊκών και αμερικανικών ιδρυμάτων: «Πού ήσασταν τόσο καιρό; Κάνατε μπίζνες με τους εγκληματίες κι εδώ και στην Τυνησία και στη Λιβύη. Πότε-πότε πετάγατε κι ένα ψίχουλο πολιτιστικών ανταλλαγών και τώρα έρχεστε να μας διδάξετε Δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα;». Οι καλλιτέχνες έπαιρναν απάντηση από τους ακτιβιστές. «Εσείς οι βολεμένοι του Μουμπάρακ, τα μέλη της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Φεστιβάλ, οι επιδοτούμενοι και οι κρατικοδίαιτοι περνιέστε τώρα για αντικαθεστωτικοί;». Και οι μεν και οι δε διακατέχονταν από τον ίδιο φόβο: πόσες ελευθερίες θα σκεπάσει η μαντήλα.

Πήρα αφορμή από την ατάκα «αντικαθεστωτικοί καλλιτέχνες». Νοερά πέρασαν από μπροστά μου οι πρωταγωνιστές του Τζέιμς Πάρις και ο "Άγνωστος Πόλεμος" και στην παρέμβασή μου είπα ποιο μεγάλο λάθος κάναμε στην Ελλάδα μετά την πτώση της δικτατορίας. Ποτέ δε συζητήσαμε ποιοι και πόσοι την ανέχτηκαν, ποια νέα συμφέροντα δημιούργησε, γιατί κράτησε τόσα χρόνια, ούτε, καν, πώς έπεσε. Τώρα στη μετάβαση αναζητείστε, όσο είναι νωρίς, τι ήταν και με ποιους ήταν ο Μουμπάρακ. Εμείς στην Ελλάδα δεν το κάναμε. Οι ρίζες της σημερνής κρίσης βρίσκονται εκεί, 35 χρόνια πίσω.

«Δηλαδή, τι μας λες; Είδαμε και πάθαμε να διώξουμε τον Μουμπάρακ, θέλουμε Δημοκρατία κι ύστερα από 30 χρόνια θα καταντήσουμε σαν κι εσάς;», αντέτεινε η Lana Hourani, μέλος του, προσωρινού, τότε, Συμβουλίου Πολιτισμού. Αντίθετα, ο υπουργός Πολιτισμού

του Επαναστατικού Συμβουλίου της Λιβύης με πήρε παράμερα. «Έχουμε μεγάλο πρόβλημα. Όλα τα στελέχη των επιχειρήσεων, οι καθηγητές στα Πανεπιστήμια, οι επικεφαλής στα Νοσοκομεία, όλοι ήταν συνεργάτες του Καντάφι. Τι κάνατε στην Ελλάδα με τους συνεργάτες της δικτατορίας;».

Άντε να εξηγήσεις τι εστί αποχουντοποίηση α λα ελληνικά. Και σε ποιον να το εξηγήσεις; Σ’ έναν πρώην συνεργάτη του Καντάφι, που διέφυγε στην Αμερική και περίμενε το πλήρωμα του χρόνου να τον στείλουν οι Αμερικανοί πίσω. Μήνες αργότερα, ένας πολύπειρος Παλαιστίνιος δημοσιογράφος, ο Sayegh, δεξί χέρι για χρόνια του Αραφάτ, μου είπε στη Ραμάλα: «Αδελφοί Μουσουλμάνοι; Τα πιο πιστά ξαδέλφια του Ισραήλ. Η Χαμάς είναι κομματικό παράρτημα των Αδελφών. Δες τι κάνει η Χαμάς στη Γάζα. Έκλεισε ο Μόρσι τα υπόγεια τούνελ, που συνδέουν τη Γάζα με την Αίγυπτο, όπως ζήτησε ο Νετανιάχου και δεν άνοιξε μύτη. Κάτι πήγαμε να πετύχουμε στον ΟΗΕ, τσουπ δυο στρακαστρούκες, δήθεν με στόχο το Ισραήλ. Οι ΗΠΑ θεωρούν τον Μόρσι σαν τον Ερντογάν της Αιγύπτου. Θα πέσουν έξω και με τους δυο.».

Όσα μεσολάβησαν και στη Λιβύη και στην Αίγυπτο δείχνουν πόσο πολύπλοκη είναι η κατάσταση, ιδίως για μια δυτική ανάγνωση. «Ο στρατός σε εμάς δεν είναι σαν τους συνταγματάρχες σας» μου είπε η Hala Gala, διευθύντρια της SEMAT, μιας μεγάλης κινηματογραφικής εταιρείας. «Ναι, αλλά οι συνταγματάρχες έλεγαν ότι θαυμάζουν τον Νάσερ» σχολίασε η Jasmin Metwally, σκηνοθέτις από την Αίγυπτο.

Το ερώτημα, όμως, στέκει επίμονο: Είναι δυνατόν ένας στρατιωτικός αυταρχισμός, ανατρέποντας έναν επικίνδυνο για τη Δημοκρατία Ισλαμιστή, να φέρει τη Δημοκρατία; Πολύ αμφιβάλλω.

Υ.Γ.: Είχα ολοκληρώσει το σημείωμα όταν είδα μιαν ανακοίνωση της ΔΗΜΑΡ κι έπεσα ξερός. Δεν είναι μόνο ότι αναφέρει πως ο Μόρσι οδηγήθηκε σε παραίτηση, ενώ η αλήθεια είναι ότι τον καθαίρεσαν και τον συνέλαβαν. Είναι ότι μετράει η ΔΗΜΑΡ τους αντί Μόρσι διαδηλωτές και τους βγάζει 22 (!) εκατομμύρια και συμπεραίνει: «πολλοί περισσότεροι από τις ψήφους του Μόρσι». Κύριε των Δυνάμεων. Κεφάλια διαδηλωτών versus ψήφοι; Κι ύστερα λέμε ότι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι περιφρονούν τη Δημοκρατία. Μόνον αυτοί, άραγε