Άμεση ή έμμεση εκλογή κομματικού αρχηγού;

Βασιλική Γεωργιάδου, Μεταρρύθμιση, Δημοσιευμένο: 2015-07-24

Είναι αλήθεια ότι όσον αφορά τον τρόπο λειτουργίας των κομματικών θεσμών στην Ελλάδα, οι παραδοξότητες έχουν γίνει κανόνας: η ΝΔ, επί παραδείγματι, διοργάνωσε το πρώτο της συνέδριο πέντε ολόκληρα χρόνια μετά την ίδρυσή της· αλλά και το ΠΑΣΟΚ χρειάστηκε δέκα χρόνια για να κάνει το πρώτο του συνέδριο, ενώ ακόμη και σήμερα η διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη, το περίφημο «Συμβόλαιο με το Λαό» του Ανδρέα Παπανδρεου, το πιο cult πολιτικό κείμενο της δεκαετίας του ’80, παραμένει σε ισχύ παρότι ουδέποτε έχει εφαρμοστεί. Στις παραδοξότητες της κομματικής λειτουργίας ανήκει και το γεγονός ότι από το 2007 ξεκίνησε μια διαδικασία, στο ΠΑΣΟΚ αρχικά, που στη συνέχεια βρήκε μιμητές και στη ΝΔ, άμεσης εκλογής του κομματικού αρχηγού όχι μόνο από την οργανωμένη βάση του κόμματος, αλλά από οποιονδήποτε που έστω στιγμιαία προσδιορίζεται ως φίλος ή μέλος του κόμματος, στο οποίο λαμβάνει χώρα μια δημοψηφισματική διαδικασία εκλογής του επικεφαλής του.

Οι λόγοι που οδήγησαν στην επιλογή μιας τέτοιας διαδικασίας άμεσης εκλογής του αρχηγού από τα μέλη και τους φίλους του κόμματος ήταν «καλοί καγαθοί»: με δεδομένη την απαξίωση των κομμάτων και την οργανωτική τους καχεξία, η συμμετοχικότητα και το άνοιγμά τους στην κοινωνία θα μπορούσε –υποτίθεται- να επενεργήσει θετικά περιορίζοντας την εσωκομματική κρίση και την πτώση της πολιτικής εμπιστοσύνης. Επί πολλά χρόνια, στα κόμματα διαφέντευε ο αρχηγός-ιδρυτής (η περίπτωση του ΠΑΣΟΚ) ή και ορισμένα πολιτικά τζάκια (η περίπτωση της ΝΔ). Το κόμμα είτε ήταν του ιδρυτή που το έλεγχε απόλυτα ή βρισκόταν στα χέρια φατριών που έριζαν για την επικράτησή τους. Έτσι, η μετάβαση σε μια νέα πραγματικότητα ενός περισσότερο συμμετοχικού κόμματος θα έπρεπε να σηματοδοτηθεί από μια τομή και αυτή δεν ήταν άλλη από την άμεση εκλογή του αρχηγού του κόμματος από ένα όσο το δυνατόν ευρύτερο εκλεκτορικό σώμα. Μέσα από μια τέτοια διαδικασία, αυξανόταν η νομιμοποίηση του αρχηγού, ο οποίος όμως παράλληλα αυτονομείτο από το κόμμα, καθώς στο αξίωμά του αναδείχθηκε όχι από τα κομματικά όργανα αλλά από ένα σώμα εκλεκτόρων που ήταν ευρύτερο της κομματικής βάσης.

Στην πολιτική δεν υπάρχουν κρυμμένοι άσοι στο μανίκι. Αν τα πράγματα για την οργανωτική ανανέωση των κομμάτων και την ανάκαμψη της πολιτικής εμπιστοσύνης ήταν τόσο απλά, τον δρόμο θα τον είχαν ακολουθήσει και πολλοί άλλοι. Όχι ότι εμείς είχαμε την πατέντα σε αυτές τις δημοψηφισματικές διδικασίες: επί παραδείγματι o Βάλτερ Βελτρόνι είχε εκλεγεί αρχηγός του Δημοκρατικού Κόμματος στην Ιταλία τον Οκτώβριο του 2007 στο πλαίσιο μιας ανοικτής προκριματικής εκλογής στην οποία συμμετείχαν τρία εκατομμύρια ψηφοφόροι. Άλλα όμως κόμματα, παρά την οργανωτική τους υποχώρηση, δεν εγκαταλείπουν τις αυστηρές καταστατικές διαδικασίες εκλογής αρχηγού από τα ανώτερα όργανα του κόμματος (βλ. την περίπτωση του SPD), με τρόπο ώστε να τεκμαίρεται η δημοκρατική νομιμοποίηση και άρα να είναι δυνατή η λογοδοσία και ο έλεγχος εκλεγομένων και εκλεκτόρων.

H Νέα Δημοκρατία βρίσκεται σήμερα σε ένα τέτοιο σταυροδρόμι: θα ακολουθήσει την πατέντα της ανοιχτής αμεσοδημοκρατικής διαδικασίας, την οποία εφάρμοσε για πρώτη φορά στη διάρκεια της τελευταίας εκλογής αρχηγού της το 2009, από την οποία εξελέγη από την κομματική βάση ο Α. Σαμαράς; ‘Η θα επιστρέψει στην πεπατημένη της εκλογής αρχηγού από την κοινοβουλευτική της ομάδα ή, έστω, από ένα ευρύτερο εκλεκτορικό σώμα, όπως εκείνο από το οποίο είχε εκλεγεί ο Κώστας Καραμανλής το 1997;

Τα δεδομένα έχουν αλλάξει πια κατά πολύ και η κατάσταση της χώρας σήμερα πρέπει να οδηγήσει σε αναστοχασμό τα κομματικά επιτελεία. Σε προηγούμενες συγκυρίες ενδεχομένως να υπήρχε ο χρόνος, η διάθεση και τα μέσα, ώστε η ανάδειξη ενός προσώπου στη θέση του κομματικού αρχηγού να συνοδεύεται από την εκχώρηση προς αυτό ενός πακέτου υποστήριξης που έστω κατά τι υπερέβαινε τα όρια του κόμματος στο οποίο είχε εκλεγεί επικεφαλής: ο Γιώργος Παπανδρέου κουβαλούσε την υποστήριξη των φίλων (του) μέσα στο ΠΑΣΟΚ και ο Αντώνης Σαμαράς εκείνων των αδρανών ή και νέων μέλων που προσέτρεξαν να ανανεώσουν ή να κάνουν την εγγραφή τους στη ΝΔ προκειμένου να υποστηρίξουν έναν κατά δήλωσή του δεξιό αρχηγό που ήθελε να μετατοπίσει το κόμμα του δεξιότερα στον πολιτικό άξονα. Κρίνοντας εκ των υστέρων το φορτίο εξωτερικής νομιμοποίησης των Παπανδρέου και Σαμαρά, να επισημάνουμε για μεν τον πρώτο ότι αυτό δεν εμπόδισε την πρόωρη πτώση του και για τον δεύτερο ότι ο αναπροσανατολισμός της ΝΔ από τον κεντροδεξιό στον δεξιό και ακροδεξιό χώρο που επήλθε με την αυξημένη νομιμοποίηση του συγκεκριμένου αρχηγού της λειτούργησε καταστροφικά όσον αφορά τον ιδεολογικό εγκλωβισμό της και τις συνεπαγόμενες ευρείες εκλογικές της απώλειες.

Οι εποχές αρχηγών με δημοψηφισματική προίκα ώστε να μπορούν να επιβληθούν στο οργανωμένο κόμμα τους, μοιάζουν σαν ιστορίες από μια άλλη εποχή. Η νομιμοποίηση, των αρχηγών, των βουλευτών, των στελεχών, κρίνεται πια κάθε στιγμή από την αρχή. Όταν η χώρα (υπο-)λειτουργεί ευρισκόμενη σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης, ανήκει στα πολιτικά παράδοξα η ύπαρξη μιας φιγούρας αναβαθμισμένου από φίλους του αρχηγού. Τώρα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε ένα πολιτικό προσωπικό που βρίσκεται σε διαρκή αξιολόγηση για την υπευθυνότητα και αποτελεσματικότητα των ενεργειών και αποφάσεών του, είναι το κυρίως ζητούμενο. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει τη γείωσή του στην πολιτική πραγματικότητα. Η πολιτική με επίκεντρο πρόσωπα με δημοψηφισματική νομιμοποίηση πρέπει να ξαναδώσει τη θέση της στην πολιτική με επίκεντρο πολιτικούς ρόλους και καθήκοντα που απορρέουν από τους ρόλους αυτούς. ‘Η, για να το διατυπώσουμε διαφορετικά, ο επικεφαλής-αρχηγός που διαφεντεύει στο κόμμα πρέπει να ξαναδώσει τη θέση του στον επικεφαλής-λειτουργό· σε αυτόν δηλαδή που υπηρετεί το δημόσιο λειτούργημα που του έχει ανατεθεί, ο οποίος έχει μια σαφή εντολή στο πλαίσιο της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης και δεν φαντασιώνεται ρόλο πολιτικού ταγού, αναμορφωτή ή καθοδηγητή. Τα κόμματα έχουν ανάγκη να γειωθούν στην πραγματικότητα και οι επικεφαλής τους να ανταποκριθούν σε μια όσο το δυνατόν σαφέστερη δημοκρατική εντολή στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής τάξης αντί να επιδιώκουν την απογείωσή τους σε ένα ασαφές σύμπαν καισαριστικών επιδιώξεων και βοναπαρτικών πολιτικών συνεπειών.

Θέματα επικαιρότητας: Ελληνικά Κόμματα

Ο καχεκτικός νέος δικομματισμός

Νίκος Μαραντζίδης, 2021-04-18

Οι εκλογές του 2019 ξανάβαλαν το κομματικό σύστημα σε ράγες...

Περισσότερα
Νίκος Μπίστης

Τίνος παιδιά είναι η ΝΔ και το ΚΙΝΑΛ;

Νίκος Μπίστης, 2020-07-13

Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του στα ΝΕΑ στις 5/7/2020 με τίτλο «Τίνος...

Περισσότερα

Ποιες είναι ειδήσεις και ποιες όχι;

Τάσος Παππάς, 2020-07-06

Στην παρούσα φάση δεν έχει καμιά σημασία ποιος είναι μπλεγμένος...

Περισσότερα
Στέργιος Καλπάκης

Εθνική συνεννόηση, όχι μονομερής συνεργασία με ΝΔ ή ΣΥΡΙΖΑ

Στέργιος Καλπάκης, 2018-10-21

...Διαφωνώ με τη λογική μετώπων που φέρουν το πρόθεμα “αντί”....

Περισσότερα
Θανάσης Θεοχαρόπουλος

Ψήφιση της Συμφωνίας των Πρεσπών και μετά εκλογές

Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 2018-10-21

H σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό erga omnes με...

Περισσότερα
Νίκος Μπίστης

Περί πατριωτικού ΠΑΣΟΚ

Νίκος Μπίστης, 2018-02-05

Ή όπως αρέσει σε κάποιους «περί της κοινωνικής βάσης του...

Περισσότερα

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ δεν θα ψηφίσει ποτέ τον "ΥΠΟΥΡΓΟ της ΖΑΡΝΤΙΝΙΕΡΑΣ"

2016-10-29

Η Δημοκρατική Συμπαράταξη παραμένει σταθερή στην θέση...

Περισσότερα
Γιώργος Σιακαντάρης

Η «Αυγή», η Νεοελληνική Ηθική και το Πνεύμα του ΣΥΡΙΖΑ

Γιώργος Σιακαντάρης, 2016-08-21

Η «Αυγή», πάλι δια της «γραφίδος» του Θανάση Καρτερού, αφού...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Νίκος Μπίστης

Γιά ένα νέο Μέτωπο Λογικής στην εεξωτερική πολιτική

Νίκος Μπίστης, 2024-12-02

Πριν μια βδομάδα η Εποχή είχε φιλοξενήσει άρθρο μου για...

Σωτήρης Βαλντέν

Όχι στο ”πατριωτικό Μέτωπο”

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-12-01

Κάθε μέρα που περνά, τα «ήρεμα νερά» στις ελληνοτουρκικές...

Δημήτρης Λιάκος

Σκέψεις, με αφορμή το βιβλίο της Άνγκελα Μέρκελ

Δημήτρης Λιάκος, 2024-12-01

Η έκδοση των απομνημονευμάτων της Άνγκ. Μέρκελ και οι αναφορές...

Στέργιος Καλπάκης

Αφετηρία μιας νέας εποχής ανάκαμψης

Στέργιος Καλπάκης, 2024-11-26

Μετά από όσα συνέβησαν τη χρονιά που πέρασε απαιτούνται...

Χρήστος Ροζάκης

Ανατρέχοντας στο παρελθόν των ελληνοτουρκικών

Χρήστος Ροζάκης, 2024-11-23

Οι ομάδες του «πατριωτικού μετώπου» έχουν οργιάσει με μια...

Αντώνης Λιάκος

Μπορεί να επιβιώσει η Αριστερά;

Αντώνης Λιάκος, 2024-11-24

Δεδομένων του κατακερματισμού, της απώλειας επιρροής και...

Δημήτρης Χατζησωκράτης

Συνέδριο καμπής…

Δημήτρης Χατζησωκράτης, 2024-11-07

Αύριο το απόγευμα ξεκινάει τις εργασίες του το Έκτακτο...

Σωτήρης Βαλντέν

Ελληνοτουρκικά: ο Μητσοτάκης, ο Σαμαράς και η αντιπολίτευση

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-10-29

Οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για αποκλιμάκωση και διάλογο...

Μαριλένα Κοππά

Κάποιες σκέψεις για τον ελληνοτουρκικό διάλογο

Μαριλένα Κοππά, 2024-10-26

Χρειάζεται αποφασιστικότητα, σχεδιασμός και εξαιρετικά...

Δειλά βήματα στο Κυπριακό

Κυριάκος Πιερίδης, 2024-10-20

Η «διευρυμένη συνάντηση» που προανήγγειλε ο Γκουτέρες...

Τα μίλια και η θάλασσα

Παύλος Τσίμας, 2024-10-19

Συμπληρώνονται, αυτές τις ημέρες, 51 χρόνια από τότε που...

Θόδωρος Τσίκας

Ελλάδ, Ισραήλ και κρίση στη Μέση Ανατολή

Θόδωρος Τσίκας, 2024-10-12

Στη χώρα μας ο δημόσιος διάλογος διεξάγεται μεταξύ δύο...

×
×