Το τέλος της μεταπολίτευσης;

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2016-01-16

Από τότε που άρχισε η κρίση, ακούγεται ολοένα και πιο συχνά η άποψη ότι η μεταπολίτευση έκλεισε τον κύκλο της. Κι όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, το αν θα συμφωνήσουμε ή όχι εξαρτάται από το τι σημαίνει μεταπολίτευση, δηλαδή από το νόημα που αποδίδουμε σε όσα συνέβησαν τα τελευταία σαράντα χρόνια.

Και δεν αναφέρομαι μόνο στα γεγονότα. Γιατί η μεταπολίτευση είναι κυρίως ένας τρόπος τού σκέπτεσθαι ή μια περιρρέουσα ιδεολογική ατμόσφαιρα, η οποία δύσκολα συνοψίζεται, αλλά όλοι ξέρουμε ότι ανέτρεψε αυτή που προηγήθηκε, κι αν πιστέψουμε τους προάγγελους του θανάτου της, θα αποδειχθεί διαφορετική από εκείνη που έπεται.

Μιλώντας γενικά -δυστυχώς, άλλη επιλογή δεν υπάρχει- το «πνεύμα της μεταπολίτευσης» έχει να κάνει πρωτίστως με τις τύχες της Αριστεράς. Η οποία, για να διατυπώσω επιγραμματικά τη θέση που θα υποστηρίξω, και κέρδισε και έχασε. Δεν αποκλείεται μάλιστα να έχασε περισσότερα από αυτά που κέρδισε.

Για να αρχίσουμε από το θετικό σκέλος, η Ελλάδα της μεταπολίτευσης αποδέχθηκε την ηθική ηγεμονία της Αριστεράς και μέχρι ενός σημείου το ιδεολογικό της προβάδισμα, χωρίς όμως να της δώσει το ανάλογο πολιτικό αντίκρισμα.

Σε ποσοστά ψήφων ο Συνασπισμός και το ΚΚΕ κυμάνθηκαν λίγο πάνω από το 10%, αλλά, με τη συγκατάθεση ή την ανοχή σχεδόν όλων, ανέλαβαν τον ρόλο του αδιάφθορου εισαγγελέα που καταγγέλλει τους ενόχους ενσαρκώνοντας μια σειρά από εμβληματικές αρετές: καθαρά χέρια, ανιδιοτέλεια, κοινωνική δικαιοσύνη και, πάνω απ’ όλα, αντίσταση και αυτοθυσία, όπως μαρτυρούν οι εκατόμβες των αριστερών αγωνιστών.

Για να καταλάβουμε τι σημαίνει ηθική ηγεμονία της Αριστεράς, ας αναλογιστούμε το εξής παράδοξο αλλά γνωστό σε όλους: κανείς δεν διστάζει σήμερα να πει ότι είναι αριστερός, ακόμα και κάποιοι που προσφάτως είδαν φως και μπήκαν. Στον συντηρητικό χώρο όμως, όποιος δηλώσει σκέτα «δεξιός» θεωρείται ακραίος.

Για να αποκτηθεί όμως αυτό το ηθικό πλεονέκτημα, έπρεπε να καταβληθεί ένα βαρύ τίμημα: για τους αριστερούς, ο ανατρεπτικός λόγος τους έγινε αυτονόητα ορθός. Θα μου πείτε ότι το ίδιο ίσχυε και στο παρελθόν. Η ηρωική γενιά της αντίστασης και του εμφυλίου δεν διακρίθηκε για τις επιδόσεις της στον κριτικό αναστοχασμό.

Μόνο που τότε η ιδεολογική ακαμψία ήταν η μόνη παρηγοριά των κατατρεγμένων που πλήρωσαν τα πιστεύω τους με τη ζωή τους. Στη μεταπολίτευση όμως, η απόλυτη βεβαιότητα μεταλλάχθηκε σε εύκολη, οκνηρή σκέψη. Και ταυτόχρονα, καταπιεστικά μισαλλόδοξη, εφόσον οι αριστεροί αναγόρευσαν εαυτούς κατ’ αποκλειστικότητα φορείς της αρετής ή όργανα της ιστορικής αναγκαιότητας (ΚΚΕ).

Ετσι, όσοι διαφωνούσαν ή έστω αμφέβαλλαν αποκηρύχθηκαν επειδή υποτίθεται ότι πέρασαν στην αντίπερα όχθη, ενώ, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, με την άνοδο του Σημίτη και μέχρι την έλευση της κρίσης, σε μια ατμόσφαιρα αυτάρεσκης πλειοδοσίας, οι ενδοαριστερές συζητήσεις και αντιδικίες περιστρέφονταν κυρίως γύρω από το ερώτημα «ποιος είναι πιο αριστερός από ποιον».

Τα συμφραζόμενα άλλαξαν το 2009. Η αναπόφευκτη και επώδυνη συνέπεια της κρίσης, δηλαδή η μείωση της αγοραστικής δύναμης ενός λαού που είχε συνηθίσει στην ανέμελη καλοπέραση, σε συνδυασμό με τις νεοφιλελεύθερες παρωπίδες των δανειστών και τη μικροπολιτική ΠΑΣΟΚ - Ν.Δ., έστρωσαν το κόκκινο χαλί που οδήγησε στο Μαξίμου τον Αλέξη Τσίπρα.

Ο οποίος, για να κερδίσει την εξουσία, χρησιμοποίησε τη μεταπολιτευτική ρητορική που είχε ήδη διαμορφωθεί όταν οι αριστεροί πίστευαν πως είχαν δίκιο από χέρι και ότι όποιος διαφωνούσε ήταν ή δεξιός ή πουλημένος ή ηλίθιος.

Σ’ αυτή την επιδεικτική αριστεροσύνη ήρθε κι έδεσε ο λαϊκισμός της οργής που απεκδύεται την πολιτική για να την εισπράξει πολιτικά. Η συνάρθρωσή τους έδωσε τον τόνο: καταγγελτικός λόγος, βασισμένος σε μανιχαϊκές και απλουστευτικές αναλύσεις, μαχητική αμετροέπεια, ταύτιση του πραγματικού με το φαντασιακό, βολονταρισμός, εύκολα λόγια και υποσχέσεις προς όλους για όλα.

Και το απείρως χειρότερο, μετατροπή της εξουσίας σε αυτοσκοπό. Κοντολογίς, η αποθέωση μιας αφηρημένης ανατρεπτικότητας που συνοδεύεται από το επιχείρημα ότι μπορεί μεν να φαίνεται ότι δεχόμαστε αυτά που καυτηριάζαμε -από μνημόνια μέχρι διορισμούς ημετέρων- αλλά δεν είναι έτσι· εμείς, σε αντίθεση με τους προηγούμενους, έχουμε καλό σκοπό: το κάνουμε για να πετύχουμε τον αυτονόητα ορθό απώτερο στόχο μας.

Ομως το «πρώτη φορά Αριστερά» σημαίνει επίσης ότι για πρώτη φορά θα κριθεί στην πράξη η μεταπολιτευτική ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία, μπορεί μεν να ενισχύθηκε από τη λαϊκιστική εκμετάλλευση της γενικευμένης δυσαρέσκειας, αλλά είχε ήδη παγιωθεί όταν το κυρίως ζητούμενο ήταν να φαίνεσαι πιο αριστερός από τους άλλους μέσα σε ένα μικρό κόμμα που κανείς δεν διανοήθηκε καν ότι μια μέρα θα κυβερνούσε.

Γιατί τότε ήταν σαν να παίζεις πόκερ με σπίρτα, όχι με λεφτά. Διασκεδαστικό και ανέξοδο όταν βρίσκεσαι μονίμως στην αντιπολίτευση. Ζόρικο όταν καλείσαι να κυβερνήσεις.

«Υποτιμήσαμε τις δυσκολίες» λένε σήμερα. Ή, όπως το έθεσε ένας υπουργός, «γίναμε σοφότεροι». Επικοινωνιακή διαχείριση του προβλήματος; Φυσικά.

Η οποία όμως έχει εισέλθει στην επικράτεια του παραλόγου. Ενα κυβερνών κόμμα επικαλείται ως ελαφρυντικό το γεγονός ότι αληθεύει αυτό που του καταλόγιζαν οι αντίπαλοί του κι εκείνο όχι μόνο το αρνιόταν προεκλογικά, αλλά το παρουσίαζε ως αποδεικτικό στοιχείο της εθελοδουλείας τους, για να κερδίσει τις εκλογές.

Θέματα επικαιρότητας: Αριστερά-κεντροαριστερά

Γιώργος Σιακαντάρης

Μια συζήτηση: Αγαθούληδες ή πονηρούληδες;

Γιώργος Σιακαντάρης, 2024-02-11

Η προγραμματισμένη συζήτηση της Έφης Αχτσιόγλου, του Διονύση...

Περισσότερα

Ένας νέος αστερισμός;

Παύλος Τσίμας, 2024-02-10

Το βράδυ των εκλογών του 1981- αφηγείται ο Μίμης Ανδρουλάκης...

Περισσότερα
Πάνος Σκοτινιώτης

Ζητείται εναλλακτική

Πάνος Σκοτινιώτης, 2024-02-09

Σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται 68 χρόνια από τις εκλογές...

Περισσότερα
Ξενοφών Κοντιάδης

ΣΥΡΙΖΑ και ΠαΣοΚ στον δρόμο του Επινέ

Ξενοφών Κοντιάδης, 2023-11-19

Μετά τις εκλογές έχει διαμορφωθεί ένα πρωτόγνωρο πολιτικό...

Περισσότερα

Η επόμενη μέρα για τη σύνολη Αριστερά

Τάσος Παππάς, 2023-11-18

Και τώρα τι; Το πολιτικό σκηνικό αυτό που περιλαμβάνει τα...

Περισσότερα
Γιώργος Σωτηρέλης

Μετά τα Συνέδρια τί; ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ απέναντι στις προκλήσεις των καιρών

Γιώργος Σωτηρέλης, 2022-06-08

Είναι αναμφισβήτητο ότι η ολοκλήρωση των συνεδριακών διαδικασιών...

Περισσότερα
Πάνος Σκοτινιώτης

Η κεντροαριστερή «πολυκατοικία» και οι «μηχανικοί» της: γρίφοι και προσδοκίες

Πάνος Σκοτινιώτης, 2021-12-19

Θα ξεκινήσουμε από πέντε παραδοχές:Η πρώτη παραδοχή είναι...

Περισσότερα
Γιάννης Μπαλαμπανίδης

Καφές ή τσάι (και συμπάθεια)

Γιάννης Μπαλαμπανίδης, 2021-12-18

Σε μια από τις κωμωδίες των αδελφών Μαρξ, η αεροσυνοδός...

Περισσότερα

Άρθρα

Σωτήρης Βαλντέν

Ελληνοτουρκικά: ο Μητσοτάκης, ο Σαμαράς και η αντιπολίτευση

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-10-29

Οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για αποκλιμάκωση και διάλογο...

Κώστας Καλλίτσης

Το 40% της στέρησης

Κώστας Καλλίτσης, 2024-10-27

Η φτώχεια δεν οφείλεται πλέον, όπως παλιότερα, στην ανεργία,...

Μαριλένα Κοππά

Κάποιες σκέψεις για τον ελληνοτουρκικό διάλογο

Μαριλένα Κοππά, 2024-10-26

Χρειάζεται αποφασιστικότητα, σχεδιασμός και εξαιρετικά...

Δειλά βήματα στο Κυπριακό

Κυριάκος Πιερίδης, 2024-10-20

Η «διευρυμένη συνάντηση» που προανήγγειλε ο Γκουτέρες...

Κώστας Καλλίτσης

Πριν πέσει το σπίρτο…

Κώστας Καλλίτσης, 2024-10-20

Ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας -συνδυάζοντας...

Τα μίλια και η θάλασσα

Παύλος Τσίμας, 2024-10-19

Συμπληρώνονται, αυτές τις ημέρες, 51 χρόνια από τότε που...

Εκφασισμός ελληνικής κοινωνίας

Ξένια Κουναλάκη, 2024-10-17

Οσοι πίστεψαν ότι επειδή μπήκε στη φυλακή η Χρυσή Αυγή,...

Κώστας Καλλίτσης

Το κράτος λάφυρο

Κώστας Καλλίτσης, 2024-10-13

Έχει, άραγε, ακούσει κάτι η κυβέρνηση για τον αναβαθμισμένο...

Γιάννης Βούλγαρης

Πολιτικές νοσταλγίες σε σκληρούς καιρούς

Γιάννης Βούλγαρης, 2024-10-12

Το ότι το κομματικό μας σύστημα εμφανίζει «ασυμμετρία»...

Θόδωρος Τσίκας

Ελλάδ, Ισραήλ και κρίση στη Μέση Ανατολή

Θόδωρος Τσίκας, 2024-10-12

Στη χώρα μας ο δημόσιος διάλογος διεξάγεται μεταξύ δύο...

Δημήτρης Χατζησωκράτης

Εξωφρενικό το εξώδικο Κασσελάκη

Δημήτρης Χατζησωκράτης, 2024-10-12

...Το χάσμα είναι υπαρκτό, καθώς ο πρώην πρόεδρος και όσοι/ες...

Θανάσης Θεοχαρόπουλος

Bing bang στην Κεντροαριστερά

Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 2024-10-06

...Ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία οφείλει να συμμετέχει...

×
×