Το ιδεολογικό στίγμα της επετείου των 200 χρόνων δεν το δίνει το εθνοπατριωτικό φολκλόρ, αλλά δυο φράσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, στο «Βήμα» (21 Μαρτίου 2021): «Αν όμως κάνουμε τον απολογισμό, θα δούμε ότι ξεκινήσαμε ως περιφέρεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και φτάσαμε 200 χρόνια μετά, να είμαστε η ισχυρότερη και πλουσιότερη χώρα στη στενή γειτονιά μας, αλλά και από τις δυναμικότερες της ευρύτερης περιοχής».

Θέση 1. Η Ιδεολογία. Έδωσε πνοή και προοπτική στην πολιτική, όπως την αντιλαμβανόταν ο Μακιαβέλι, ως τέχνη του κυβερνάν (και ως εκ τούτου του αντιπολιτεύεσθαι). Στον Μαρξ, ιδεολογία είναι η ψευδής συνείδηση. Στον Λένιν κάθε τάξη έχει την ιδεολογία της. Ο Γκράμσι θέτει το πρόβλημα της ιδεολογίας με όρους ηγεμονίας. Δεν μπορούμε όμως να μιλήσουμε σήμερα για ιδεολογία χωρίς να αναφερθούμε στις πολιτισμικές της διαστάσεις, δηλαδή στον τρόπο ζωής, στις αναπαραστάσεις, στις λογοθετικές πρακτικές (discursive practices) και στις ταυτότητες που διαμορφώνουν τρόπους αντίληψης των πραγμάτων, και επομένως τρόπους αντίληψης του κόσμου και του δέοντος. Η ιδεολογία δεν έρχεται απέξω ως επιφοίτηση του Αγίου πνεύματος.

Απέτυχε η κυβέρνηση στη διαχείριση της πανδημίας; Δεν το πιστεύω. Γιατί το ζήτημά της δεν είναι να διαχειριστεί την πανδημία αλλά να την χρησιμοποιήσει ως χρυσή ευκαιρία για να εφαρμόσει το πρόγραμμά της. Όπως τώρα, με κλειστά τα πανεπιστήμια, με lockdown στην κοινωνία, με τρομοκρατημένο κοινό, παρά την ομόφωνη αντίδραση πρυτάνεων και συγκλήτων, περιφρονώντας το αυτοδιοίκητο φυτεύει την αστυνομία στα πανεπιστήμια. Δεν είμαι από αυτούς που θα έλεγαν όλα καλά με την ασφάλεια των πανεπιστημίων, βασικά των κεντρικών. Αλλά η θεραπεία δεν είναι ο ακρωτηριασμός της αυτονομίας, αλλά η ενίσχυσή της.

Ας δούμε την καταδίκη της Χρυσής Αυγής από κάποιαν απόσταση και απ’ έξω. Τα τελευταία χρόνια, που χαρακτηρίζονται από ενίσχυση ακροδεξιών δυνάμεων και πολιτικών στην Ευρώπη και πολλαπλασιασμό των πολεμικών εστιών στον περίγυρό της, δύο καλές ειδήσεις προήλθαν από την Ελλάδα. Η καταδίκη των νεοναζιστών τώρα και η Συμφωνία των Πρεσπών το 2018. Δύο καλές ειδήσεις για την ειρήνη και την αναχαίτιση του ακροδεξιού ρεύματος που κατακλύζει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Δύο καλές ειδήσεις για τους δημοκρατικούς και φιλειρηνικούς πολίτες της Ευρώπης.

Η Ιστορία έχει χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο. Σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας της Ελλάδας, σε όλα τα έθνη

Αυτή η κυβέρνηση εκλέχθηκε με υποσχέσεις μεταρρυθμιστικές. Η πρακτική της όμως είναι αντιμεταρρυθμιστική.

Η δήλωση του ιστορικού του Πανεπιστημίου Αθηνών και διανοουμένου Αντώνη Λιάκου περί του εμπρησμού στη Μόρια «ερέθισε» πολιτικά, προκάλεσε υπουργικές «απαντήσεις» και έναν αφάνταστο κυκεώνα υβριστικών και άλλων σχολίων στα κοινωνικά δίκτυα (άλλων υπέρ, άλλων κατά), που έμοιαζαν τις προηγούμενες ημέρες κυριολεκτικά ατελείωτα. Αριστερών πεποιθήσεων ο ίδιος, υπεύθυνος του εθνικού διαλόγου για την παιδεία επί ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και με θητεία στο παρελθόν σε νευραλγικές θέσεις κεντρώων κυβερνήσεων.

Στις αρχές της πανδημίας παγώσαμε από τις αντιδράσεις στην Ευρώπη. Κάθε χώρα ακολουθούσε το δικό της πρωτόκολλο και στο ζήτημα των οικονομικών επιπτώσεων απερρίφθη η αμοιβαιότητα ανάληψης του κόστους. Προϊούσης της κρίσης, όμως, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες, και η ισχυρότερη γερμανική, αντιλήφθηκαν ότι η αλληλεγγύη δεν είναι ηθικό αίτημα των αδυνάμων, των διανοουμένων ή της Αριστεράς, αλλά κοινό συμφέρον όλων. Ετσι ένα δόγμα που φάνταζε απαρασάλευτο το 2010 και το 2015, και το οποίο προκάλεσε στην Ελλάδα τόσες άσκοπες θυσίες, ανατράπηκε το 2020, δημιουργώντας μια γενικότερη ανακούφιση στην Ευρώπη.

Η τωρινή κρίση της πανδημίας, και η οικονομική που σέρνει πίσω της, ακολουθούν τη σχεδόν δεκαετή οικονομική κρίση που γονάτισε τη χώρα. Αν δούμε, όμως, την ελληνική Ιστορία στον παρόντα αιώνα, εκείνο που παρατηρούμε είναι μια πορεία μέσα από κρίσεις, μια πορεία που καθορίζεται ως απάντηση στις κρίσεις. Κρίσεις που έπληξαν τη χώρα, κρίσεις που έπληξαν μέρος της χώρας, κρίσεις οι οποίες περιέλαβαν τη χώρα. Κρίσεις οξείες, με είσοδο, κορύφωση και έξοδο, κρίσεις χρόνιες και υφέρπουσες, κρίσεις βαθμιαία επιδεινούμενες.

...Είναι ενδιαφέρον να δούμε την ελληνική Ιστορία δυο αιώνων από την άποψη της διαχείρισης των πληθυσμών και της αντιμετώπισης των θανατηφόρων λοιμών: Χολέρα το 1928, πανώλη το 1837, ξανά χολέρα το 1854. Αντιμετωπίζονταν με πνεύμα μέτρων αποτροπής και καταστολής. Οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί από το 1859 έως το 1908 επταπλασιάστηκαν, ωστόσο οι δαπάνες για την Υγεία είχαν μειωθεί σε απόλυτους αριθμούς. Χρειάστηκαν οι πόλεμοι, η προσφυγιά και οι επιδημίες για να αρχίσουν να μπαίνουν οι βάσεις ενός δημόσιου συστήματος Υγείας.

Την ανάγκη μια νέας θέασης και κατά συνέπεια προσέγγισης στο πώς αντιμετωπίζουμε τα εθνικά θέματα και την ιστορία μας γενικότερα εκφράζει μέσω της συνέντευξης που έδωσε στην «Εφ.Συν.» ο ιστορικός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντώνης Λιάκος.

Διατυπώνει την άποψη πως η Αριστερά «αντί του πολέμου των αγωγών, αντί της λογικής των αξόνων, πρέπει να προβάλει ένα ρωμαλέο κίνημα ειρήνης», ενώ με αφορμή την επέτειο του 1821 την καλεί να ξαναβρεί τη σύνδεσή της με την εθνική Ιστορία. Ειδικά για τις σχέσεις μας με την Τουρκία σημειώνει πως «ο Ερντογάν δεν θα είναι αιώνιος» και ότι «κλειδί για την εξέλιξή τους είναι το Κυπριακό»

...Ας πάρουμε για παράδειγμα την Ελλάδα και τη Λεττονία. Εμείς βρεθήκαμε στο δυτικό, εκείνοι στο ανατολικό στρατόπεδο. Εμείς γνωρίσαμε τον κομμουνισμό ως κίνημα, εκείνοι ως καθεστώς. Αλλη η διάταξη θυτών και θυμάτων σε μας, άλλη σʼ αυτούς. Αν διδάξουμε τις δύο εμπειρίες μαζί, τότε εμείς έχουμε να μάθουμε από τους Λεττονούς και εκείνοι από μας.