Ο Θάνατος γράφει την ιστορία των ανθρώπων, ανασυνθέτοντας το σύνολο της ζωής τους. Και ο θάνατος του Μίκη Θεοδωράκη μας φέρνει αντιμέτωπους με μια προσωπικότητα που επένδυσε με ήχο την ιστορία της Ελλάδας και έκανε τη μουσική διαμορφωτική πολιτική δύναμη. Η διάχυτη συγκίνηση που εκφράζεται με δηλώσεις και αναρτήσεις σε επικολυρικούς τόνους, αναμενόμενη βέβαια, δεν μας βοηθάει να καταλάβουμε την προσωπικότητα και την εποχή της.

Ο Θεοδωράκης δεν πειραματιζόταν στο στούντιο αλλά στα κατάμεστα γήπεδα των συναυλιών του. Ο μουσικός λαός καθοδηγούσε τον πολιτικό λαό, ακόμη και στις πιο αμφισβητούμενες πολιτικές θέσεις και χειρονομίες του Θεοδωράκη. Και αυτός ο διαχρονικός λαός είναι το έθνος, η ρωμιοσύνη, δηλαδή ελληνισμός χωρίς κρατικές συνδηλώσεις, ο λαϊκός ελληνισμός που υπερβαίνει το κράτος και τις διαμεσολαβήσεις της πολιτικής κοινότητας

Ο αποκλεισμός του 1/3 των παιδιών από το Πανεπιστήμιο είναι στίγμα για την κυβέρνηση και θα πρέπει να μείνει ως τέτοιο για το κόμμα της ΝΔ. Τέτοιες μέρες που γιορτάζουμε την Μεταπολίτευση αξίζει να θυμηθούμε ότι στη ραχοκοκαλιά της κουλτούρας της υπήρξαν οι πολιτικές της συμπερίληψης – πολιτικές που σταθερά πολεμούσε η δεξιά, τόσο τις προηγούμενες δεκαετίες αλλά από όσο φαίνεται ακόμη και σήμερα. Είναι πολιτικές που πηγάζουν από την αλλεργία της για τα λαϊκά στρώματα αλλά και από την καταστατική της ιδεολογία σχετικά με τα κοινωνικά στεγανά, τον περιορισμό της κοινωνικής κινητικότητα και την εξυπηρέτηση ενός στενού πυρήνα ημετέρων – στην προκειμένη περίπτωση των σχολαρχών.

Στις ερμηνείες για τη δημοσκοπική διαφορά ανάμεσα στη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ παραλείπεται ένας κρίσιμος παράγοντας: η ευρύτερη συρρίκνωση της επιρροής της Αριστεράς. Το είδαμε πρόσφατα και στην Κύπρο, αλλά αφορά ολόκληρη την Ευρώπη, τόσο τη Σοσιαλδημοκρατία, όσο και τη ριζοσπαστική Αριστερά. Δεν ανακάλυψε ξαφνικά ο κόσμος τα καλά του καπιταλισμού. Το αντίθετο.

«Το πρόγραμμα δεν είναι συρραφή αιτημάτων. Ούτε είναι το κυβερνητικό πρόγραμμα που θα δημιουργηθεί όταν έλθει η ώρα. Πρόκειται για πρόγραμμα προσανατολισμού. Για τον προγραμματικό εξοπλισμό ενός προοδευτικού μπλοκ της ελληνικής κοινωνίας. Οι συνθήκες αλλάζουν πολύ γρήγορα και αναπάντεχα», δηλώνει ο εκ των κορυφαίων ιστορικών της χώρας Αντώνης Λιάκος.

Πού βρισκόμαστε σήμερα, στο μέσο της κυβερνητικής θητείας; Χρειάζεται να αντιληφθούμε τις βαθύτερες τάσεις πέρα από τα κυβερνητικά ή αντιπολιτευτικά στερεότυπα. Ο υπό ανασυγκρότηση αστισμός δεν είναι η μετεμφυλιακή Δεξιά του παρακράτους και του Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια. Δεν είναι ο ενοχικός αστισμός της Μεταπολίτευσης, ούτε οι ηττημένοι σνομπ του ’80. Δεν είναι το μετέωρο βήμα του εκσυγχρονισμού του ’90, αλλά ούτε και η άκρα δεξιά. Η ανασυγκρότηση του ελληνικού αστισμού σχεδιάστηκε ως ένα ευρύ στρατηγικό σχέδιο βαθιών δομικών αλλαγών που αναθεωρούν περίπου μισό αιώνα από τη Μεταπολίτευση.

Φαίνεται παράδοξη αυτή η ερώτηση, αλλά αξίζει να γίνει, παραπέμποντας στη μεσαιωνική αντίληψη για τα δύο σώματα του βασιλιά, το φυσικό και το δημόσιο, στην οποία θεμελιώθηκε η πολιτική σκέψη και η θεωρία της κυριαρχίας (E. Kantorowicz, The King’s Two Bodies). Αυτή που μας αποκάλυψε όλες τις απόκρυφες και αόρατες όψεις και λειτουργίες της εξουσίας, που παρέμεναν ακατανόητες. Είναι όμως το πολιτικό κόμμα το σώμα της Αριστεράς; Ταυτίζεται η Αριστερά με το κόμμα της; Σύμφωνα και με τη σοσιαλδημοκρατική και με τη λενινιστική ταυτίζεται. Μπορούμε όμως να το ισχυριστούμε αυτό σήμερα; Η απάντησή μας είναι όχι και αυτό ακριβώς θέλουμε να υποστηρίξουμε.

Αντώνης Λιάκος: Η μελέτη ξεκινά από μακροϊστορικές διαπιστώσεις, όπως η αυξητική τάση του πληθυσμού στα νεότερα χρόνια

Πέραν των εορτασμών, εκείνο που θα μείνει από την επέτειο των 200 χρόνων της Επανάστασης είναι ο τρόπος που θα (ξανα)διαβάσουμε την Ιστορία της. Η Ελληνική Επανάσταση είναι ένα τεράστιο γεγονός που συνεχώς θα ξεδιπλώνεται στα μάτια μας αναλόγως των ερωτημάτων μας.

Τον τελευταίο καιρό εμφανίστηκε μια νέα γενιά θεωριών συνωμοσίας. Τούτη τη φορά η Γερμανία θέλει να παρέμβει στην ελληνική εκπαίδευση και να παραχαράξει την Ιστορία που διδάσκονται οι ελληνόπαιδες αναφορικά με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Κατοχή.

Οι θεωρίες συνωμοσίας ανήκουν στο φολκλόρ της πολιτικής κουλτούρας, κάτι από το άρωμά τους υπάρχει σε όλο το φάσμα της.

Οι αναφορές στην ιστορία του οκτάωρου περιορίζονται συνήθως στη θρυλική απεργία του Σικάγου, το 1886, και στα αιτήματα στους εορτασμούς της Πρωτομαγιάς. Ασφαλώς το αίτημα υπήρχε στο πρόγραμμα των σοσιαλιστών και των εργατικών ενώσεων από τα τέλη του 19ου αιώνα. Αλλά η καθιέρωση και η γενίκευση του οκτάωρου είναι μια άλλη ιστορία.

Το ιδεολογικό στίγμα της επετείου των 200 χρόνων δεν το δίνει το εθνοπατριωτικό φολκλόρ, αλλά δυο φράσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, στο «Βήμα» (21 Μαρτίου 2021): «Αν όμως κάνουμε τον απολογισμό, θα δούμε ότι ξεκινήσαμε ως περιφέρεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και φτάσαμε 200 χρόνια μετά, να είμαστε η ισχυρότερη και πλουσιότερη χώρα στη στενή γειτονιά μας, αλλά και από τις δυναμικότερες της ευρύτερης περιοχής».

Θέση 1. Η Ιδεολογία. Έδωσε πνοή και προοπτική στην πολιτική, όπως την αντιλαμβανόταν ο Μακιαβέλι, ως τέχνη του κυβερνάν (και ως εκ τούτου του αντιπολιτεύεσθαι). Στον Μαρξ, ιδεολογία είναι η ψευδής συνείδηση. Στον Λένιν κάθε τάξη έχει την ιδεολογία της. Ο Γκράμσι θέτει το πρόβλημα της ιδεολογίας με όρους ηγεμονίας. Δεν μπορούμε όμως να μιλήσουμε σήμερα για ιδεολογία χωρίς να αναφερθούμε στις πολιτισμικές της διαστάσεις, δηλαδή στον τρόπο ζωής, στις αναπαραστάσεις, στις λογοθετικές πρακτικές (discursive practices) και στις ταυτότητες που διαμορφώνουν τρόπους αντίληψης των πραγμάτων, και επομένως τρόπους αντίληψης του κόσμου και του δέοντος. Η ιδεολογία δεν έρχεται απέξω ως επιφοίτηση του Αγίου πνεύματος.