Σύμφωνα με το περιοδικό Economist, η χώρα με τις καλύτερες οικονομικές επιδόσεις το 2023 ήταν η Ελλάδα. Η κολακευτική αυτή αξιολόγηση βασίστηκε σε έναν σύνθετο δείκτη, που έλαβε υπόψη πέντε μεγέθη: Τον πληθωρισμό, την εξέλιξη του μεριδίου στη συνολική κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών των οποίων η τιμή αυξήθηκε πάνω από 2%, τη μεταβολή του ΑΕΠ, τη μεταβολή της απασχόλησης, καθώς και την εξέλιξη του γενικού δείκτη του χρηματιστηρίου.

Η αλήθεια είναι πως μόλις αρχίζει η συζήτηση για το φορολογικό σύστημα και την ανάγκη μεταρρύθμισής του, ανάβουν τα πνεύματα. Εκτοξεύονται λογιών λογιών επιχειρήματα περί κοινωνικής δικαιοσύνης, αποτελεσματικότητας και αναπτυξιακής πολιτικής, μαζί με διάφορα στατιστικά δεδομένα και σύντομα η κατάσταση περιπλέκεται σε σημείο πονοκεφάλου.

Στην προχτεσινή δημοσκόπηση της Metron Analysis υπάρχουν ορισμένα ευρήματα που είναι εντυπωσιακά και, το σημαντικότερο, αναδεικνύουν τον πυρήνα μιας αλήθειας που ίσως αποδειχτεί κρίσιμη σε επόμενη φάση: Τα ποσοστά όσων πιστεύουν ότι η κυβέρνηση αποτυγχάνει στην αντιμετώπιση μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων όπως η εγκληματικότητα, η διαφθορά, η ακρίβεια, οι φυσικές καταστροφές, η φορολογία, η δημόσια υγεία, η παιδεία, είναι μεγάλα. Όλα είναι πάνω από 60%, στις πρώτες τέσσερις θεματικές μάλιστα είναι τραγικά, κυμαίνονται περί το 70%.

Ποιο είναι ένα βασικό κριτήριο επιτυχίας μιας οικονομίας; Αν δημιουργεί αρκετές καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, που να καθιστούν προσιτό ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο. Η ελληνική οικονομία δεν δημιουργεί παρά λίγες. Η μια πλευρά αυτού του νομίσματος είναι ότι δεκάδες χιλιάδες καταρτισμένοι άνθρωποι 30-40 ετών, με υψηλά προσόντα, πολύ καλές σπουδές, μεταπτυχιακά/διδακτορικά διπλώματα, εργάζονται με μισθούς πείνας στον ιδιωτικό τομέα, σε πανεπιστήμια, νοσοκομεία και αλλού. Η άλλη πλευρά, είναι ότι εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις (όχι μόνο ανειδίκευτης αλλά και ειδικευμένης) εργασίας σε κλάδους όπως κατασκευές, τουρισμός, αγροτική παραγωγή ή/και σύγχρονες υπηρεσίες, δεν βρίσκουν μισθωτούς και απομένουν να προσβλέπουν σε μετανάστες από φτωχότερες χώρες.

Αν δεν γίνουν μεταρρυθμίσεις τώρα, πότε άραγε θα γίνουν; Το θέμα έρχεται και επανέρχεται στον δημόσιο διάλογο, με πλέον συνηθισμένη κατάληξη ότι ο πρωθυπουργός έχει τον απόλυτο έλεγχο του κόμματός του, της κυβέρνησής του, αλλά και του κράτους, κατά συνέπεια είναι στο χέρι του και μόνο να προωθήσει όσες από τις δύσκολες μεταρρυθμίσεις θεωρεί χρήσιμες και αναγκαίες. Μάλιστα, αν θέλει να το κάνει, δεν υπάρχει άπειρος χρόνος –γίνεται η συμπλήρωση–, ο πρόσφορος χρόνος δεν είναι παρά περίπου άλλοι δώδεκα μήνες, γιατί μετά, όπως στο δεύτερο μισό κάθε κυβερνητικής θητείας, αρχίζουν και βαραίνουν άλλοι υπολογισμοί και προτάσσονται προεκλογικά σχέδια και τακτικές όσο πλησιάζει η επόμενη εκλογική αναμέτρηση.

Ο Κωστής Χατζηδάκης είχε καταλήξει στον πόλεμο κατά της φοροδιαφυγής ως προτεραιότητα, πριν παραλάβει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Δεν θα ‘ταν εύκολο: είναι μυριάδες οι «πελάτες» του πολιτικού συστήματος που θίγονται – άσε που, αν αρχίσει πόλεμος κατά της φοροδιαφυγής της «μαρίδας», δεν ξέρεις πού μπορεί να φτάσει. Δεν θα ήταν μονόπρακτο: έχουμε τη μεγαλύτερη φοροδιαφυγή στην Ευρώπη, παραοικονομία ίση με το 21% του ΑΕΠ –έναντι 17,8% μέσο όρο στους 27–, η Τράπεζα της Ελλάδος υπολογίζει χονδρικά ότι δεν δηλώνονται 40 δισ. ευρώ, ε, αυτά δεν μαζεύονται μ’ ένα νόμο, μ’ ένα άρθρο, μία δράση, εφάπαξ. Τέλος, ενώ οι αντιδράσεις εκδηλώνονται αμέσως (ήδη άρχισαν τα όργανα…), τα λεφτά στα δημόσια ταμεία φτάνουν σιγά σιγά και αργά.

Η συμφωνία της Alpha Bank με τη δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας, τη UniCredit, ήταν μια πινελιά αισιοδοξίας στο σκουρόχρωμο περιβάλλον των πολύ χαμηλών προσδοκιών που κυριαρχούν στην ελληνική οικονομία.

Η Alpha Bank (α) εισφέρει τη θυγατρική της για να δημιουργηθεί η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ρουμανίας, στην οποία θα έχει το 9,9% και απ’ όπου θα αντλεί εξασφαλισμένα έσοδα χωρίς άλλες υποχρεώσεις – μια καλή εναλλακτική, εφόσον οι καιροί είναι διεθνώς δύσκολοι, με κρυφές και φανερές απειλές, και δεν περισσεύουν κεφάλαια για αυτόνομη ανάπτυξη.

Καθυστερήσαμε πολύ να τα καταφέρουμε, αλλά, έστω τώρα, αναγνωρίζεται ότι οι θυσίες και οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν την τελευταία 10ετία έπιασαν τόπο, είχαν θετικό αποτέλεσμα. Εξ ου, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης βγάζουν από την κατηγορία «σκουπίδια» τα ελληνικά ομόλογα και τα αναβαθμίζουν σε επενδυτική κατηγορία. Η εξέλιξη έχει εν πολλοίς προεξοφληθεί από τις διεθνείς αγορές – αυτό αντανακλάται και στο χαμηλό κόστος με το οποίο δανείζεται το ελληνικό Δημόσιο. Το νέο στοιχείο είναι ότι από το νέο έτος θα μπορούν να αγοράζουν Ελλάδα μεγάλα funds και Ταμεία, που εκ του καταστατικού τους ήταν υποχρεωμένα να απέχουν από τη χώρα μας μέχρι τώρα.

Μερικές πινελιές: Πόλεμοι σε περιοχές που παράγουν απαραίτητες πρώτες ύλες και πολύτιμα εμπορεύματα, απροσδόκητα υψηλός και επίμονος πληθωρισμός παράλληλα με ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης που επιβραδύνονται, αυστηρή νομισματική πολιτική χωρίς βεβαιότητες για τη διάρκειά της, εκνευρισμός και αναστατώσεις στις αγορές χρήματος (ομόλογα) και κεφαλαίου (χρηματιστήρια), διεύρυνση των ανισοτήτων εις βάρος της εργασίας εξαιτίας της καλπάζουσας μείωσης της πραγματικής αξίας των μισθών. Χρωματίζουν έντονα την παγκόσμια οικονομία στις μέρες μας και, χωρίς να είναι ίδιες οι καταστάσεις, τη χρωμάτιζαν έντονα και πριν από 50 χρόνια, στη 10ετία του 1970.

Τί ενδιαφέρει την κυβέρνηση; Να είναι χρήσιμη ή να είναι αρεστή; Το ερώτημα δεν θα ετίθετο ούτε καν ως ρητορικό, αν η κυβερνητική ηγεσία δεν αναλωνόταν κάθε λίγο και λιγάκι σε διαβεβαιώσεις ότι επιθυμεί η κυβέρνηση να είναι χρήσιμη, ότι είναι αποφασισμένη να συγκρουστεί με μικρά και μεγάλα ιδιοτελή συμφέροντα για να υπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον, ότι δεν υπολογίζει το πολιτικό κόστος προκειμένου να το πράξει.

H εργατική τάξη των ΗΠΑ έχει βγει εδώ και μήνες στους δρόμους, παλεύοντας ενάντια στην απληστία των επιχειρηματικών ελίτ για καλύτερους μισθούς και μια αξιοπρεπή ζωή. Δεν είναι μόνο οι χιλιάδες σεναριογράφοι του Χόλιγουντ που απέργησαν επί σχεδόν πέντε μήνες και νίκησαν τελικά, εξαναγκάζοντας νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα τα στούντιο σε αποδοχή του μεγαλύτερου μέρους των αιτημάτων τους.

Τρία ενδιαφέροντα στοιχεία είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες. Ενα από τη Eurostat: Τον Αύγουστο ο πληθωρισμός σκάλωσε, από 3,5% έπεσε ανεπαίσθητα στο 3,4% – αντιστοίχως σκάλωσε και σε όλη την Ευρωζώνη. Δεύτερο από την ΕΛΣΤΑΤ: Τον Ιούνιο ο όγκος λιανικών πωλήσεων ήταν 7,6% μικρότερος από τον αντίστοιχο πέρυσι και 3,8% μικρότερος από εκείνον του προηγούμενου μήνα, Μαΐου. Ακόμη μεγαλύτερη ήταν η μείωση του όγκου των πωλήσεων στα σούπερ μάρκετ: 8,4% σε 12μηνη βάση και 4% από μήνα σε μήνα