Λειψές πάλι αποφάσεις στις Βρυξέλλες

Για το ευρώ είχε προγραμματιστεί από πέρυσι αυτή η «εαρινή» Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 24-25 Μαρτίου: για αποφάσεις που θα θωράκιζαν τις οικονομίες που μοιράζονται το ευρώ απέναντι στις αγορές και την κρίση του χρέους. Μεσολάβησε ο μεγάλος σεισμός της Ιαπωνίας με τις τρομακτικές του συνέπειες, ωθώντας την Ευρώπη να αναθεωρήσει την μέχρι τώρα πολιτική ανοχής των πυρηνικών αντιδραστήρων σε όσες χώρες τους θέλουν. Επίσης οι εξελίξεις στη Λιβύη, οι πολεμικές επιχειρήσεις σε εφαρμογή της απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών που έσπειραν διαφωνίες στους κόλπους των "27". Για τα δύο τελευταία θέματα αναμενόταν οι ηγέτες της Ε.Ε. να καταλήξουν σε ένα κατʼ αρχήν πλαίσιο, τον συνηθισμένο στην Ένωση ελάχιστο κοινό παρονομαστή που θα τους επέτρεπε να συνεχίσουν τη συζήτηση.

Καθώς όμως η κρίση του χρέους εξακολουθεί, μήνες τώρα, να απειλεί όχι μόνο την περιφέρεια αλλά συνολικά την Ευρωζώνη, σε νέα έξαρση μάλιστα τις τελευταίες μέρες με την κυβερνητική κρίση στην Πορτογαλία, για το ευρώ απαιτούνταν συγκεκριμένες και σαφείς αποφάσεις για άμεσα πρακτικά μέτρα. Βασική προεργασία για το νέο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ), ο οποίος προβλέπεται να ιδρυθεί το 2013, όπως και για το Σύμφωνο του Ευρώ, τις δεσμευτικές για τις χώρες που μετέχουν στη Νομισματική Ένωση πολιτικές για την ανταγωνιστικότητα και τη δημοσιονομική σταθερότητα, είχε γίνει δύο εβδομάδες νωρίτερα, από τους 17 της Ευρωζώνης. Την περασμένη Δευτέρα στο Eurogroup οι υπουργοί Οικονομικών κατάφεραν να διευκρινίσουν και την αριθμητική για την κεφαλαιοποίηση του ΕΜΣ - ζήτημα όχι εύκολο, εφόσον συνεπάγεται δημόσια δαπάνη για κάθε χώρα μέλος.

Εντούτοις, οι άμεσα απαιτούμενες ρυθμίσεις φαινόταν δύσκολο να συμφωνηθούν: Εκτός συζήτησης ήταν η αύξηση πόρων και αρμοδιοτήτων του υφιστάμενου σήμερα προσωρινού μηχανισμού - του Ταμείου Σταθερότητας (EFSF). Μολονότι τούτη τη στιγμή έχει τεθεί το πρόβλημα, δεν θα περιμένει να ιδρυθεί ο ΕΜΣ σε δύο χρόνια για να αντιμετωπιστεί, πολλοί άλλωστε πιθανολογούσαν η πορτογαλική κρίση να επηρεάσει σύντομα και την Ισπανία, οι αποφάσεις παραπέμπονταν στην επόμενη σύνοδο του Ιουνίου. Και αυτό επειδή η Φινλανδία βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο - με την κυβέρνηση να απειλείται από το ευρωφοβικό κόμμα των «Αληθινών Φινλανδών». Αντί η πορτογαλική κρίση να παρακινήσει σε ισχυρότερες πολιτικές αλληλεγγύης, η καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ διαβεβαίωνε για άλλη μια φορά το γερμανικό κοινοβούλιο ότι δεν θα αποδεχθεί στην Ένωση μιαν από κοινού ανάληψη ευθύνης για τα χρέη επιμέρους χωρών, την έκδοση δηλαδή ευρωομολόγων.

Η κρίση στην Πορτογαλία

Ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός της Πορτογαλίας πήγε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ο Ζοζέ Σόκρατες, εφόσον είχε παραιτηθεί το βράδυ της Τετάρτης, μετά την απόρριψη από το Κοινοβούλιο του νέου προγράμματος λιτότητας με το οποίο επεδίωκε να αποτρέψει την προσφυγή της χώρας του - θα ήταν η τρίτη κατά σειρά, μετά την Ελλάδα και την Ιρλανδία - στον μηχανισμό διάσωσης Ε.Ε./ΔΝΤ. Πίσω στη Λισσαβώνα ο πρόεδρος Καβάκο Σίλβα διερευνούσε αν θα μπορούσε να σχηματιστεί κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού ανάμεσα στους απερχόμενους Σοσιαλιστές και το αντιπολιτευόμενο κεντροδεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Μια τέτοια εξέλιξη δεν έμοιαζε πιθανή, καθώς αυτό το κόμμα της αντιπολίτευσης έριξε την κυβέρνηση μειοψηφίας των Σοσιαλιστών, καταψηφίζοντας μαζί με την αριστερά το πρόγραμμα των οικονομικών μέτρων ως «μη αναπτυξιακό».

Η Πορτογαλία φαινόταν έτσι να οδηγείται σε εκλογές υπό τις δυσμενέστερες οικονομικές συνθήκες: με δανειακές ανάγκες της τάξης των 4,5 δισ. ευρώ τον Απρίλιο, με τα spreads των δεκαετών της ομολόγων δύο μήνες τώρα να υπερβαίνουν τις 400 μονάδες, που θεωρούνταν όριο βιωσιμότητας, να αγγίζουν την Πέμπτη προς στιγμήν τις 570 μονάδες, και με τον οίκο αξιολόγησης Fitch να έχει σπεύσει να την υποβαθμίσει σε Α- πριν περάσουν 24 ώρες από την παραίτηση της κυβέρνησης, προειδοποιώντας για νέες υποβαθμίσεις το επόμενο διάστημα. Δεν διακρινόταν έτσι πλέον κάποια δυνατότητα να αποφύγει η χώρα την υπαγωγή στο Μηχανισμό, την οποία προεξοφλούσαν οι αγορές όσο και αν την αρνιόταν η κυβέρνηση. Για ένα ποσό της τάξης των 75 δισ. ευρώ που θα συνεπαγόταν η διάσωση έκανε λόγο ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ. Αλλά η σχετική διαπραγμάτευση θα προϋπέθετε το σχηματισμό κυβέρνησης, διαδικασία που μπορεί να πάρει βδομάδες, και το ερώτημα είναι πώς θα κινηθούν έως τότε οι αγορές.

Γενναιόδωρα λόγια - τσιγκούνικα παζάρια

Ενάντια σε μια προοπτική πολιτικής αστάθειας, επικίνδυνης όχι για την Πορτογαλία μόνο, αλλά και για τη σταθερότητα όλης της Ευρωζώνης, έριξε το βάρος της η Γερμανίδα καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ, επαινώντας ξανά το «γενναίο και επαρκές ως το 2013» πρόγραμμα της κυβέρνησης του Σόκρατες, με τον οποίο συναντήθηκε στις Βρυξέλλες πριν αρχίσει η σύνοδος. Στο πλαίσιο του Λαϊκού Κόμματος συναντήθηκε επίσης με τον πρόεδρο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Πέδρο Κοέλιο, έχοντας τονίσει νωρίτερα στη γερμανική Βουλή ότι δεν την ενδιαφέρει ποιο κόμμα στηρίζει το πρόγραμμα, σοσιαλιστές ή ομοϊδεάτες της, όσο το πρόγραμμα να προχωρήσει.

Στην αγόρευσή της είχε μιλήσει θερμά υπέρ του ευρώ, τονίζοντας ότι η Γερμανία έχει ωφεληθεί όσο κανένα άλλο κράτος: «Το ευρώ μας παρέχει απασχόληση, οικονομική μεγέθυνση, φορολογικά έσοδα», είπε και διαβεβαίωσε ότι «κανείς στην Ευρώπη δεν θα αφεθεί αβοήθητος να πέσει», συνοψίζοντας τους τρεις στόχους της για όλα τα κράτη μέλη: τη δημοσιονομική σταθερότητα με αυστηρότερη εποπτεία, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την ισορροπία αλληλεγγύης και υπευθυνότητας, με τη βοήθεια να χορηγείται μόνο αν είναι απόλυτα απαραίτητη, ύστερα από ομόφωνη απόφαση και με αυστηρούς όρους. Από την άλλη πλευρά, για τα 22 δισ. ευρώ συμβολή της Γερμανίας στον ΕΜΣ προανήγγειλε στους βουλευτές ότι θα πίεζε ώστε να πληρωθούν σε πέντε χρόνια, αντί σε τέσσερα με τα μισά μπροστά, όπως είχε συμφωνηθεί στο Eurogroup, και έφερε μια ακόμα κωλυσιεργία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με όλες τις ενέργειες να καθορίζονται από το εκλογικό ημερολόγιο στη Γερμανία, παρατηρούσαν εκεί αναλυτές.

Το πακέτο Μέρκελ στήριξε σε γενικές γραμμές για λογαριασμό του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, Πέερ Στάινμπρυκ, αν και από μερικές απόψεις δεν το θεώρησε επαρκές, επικρίνοντας τις μεγάλες καθυστερήσεις της κυβέρνησης ώσπου να το αποδεχθεί.

Αλλά ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της αριστεράς Γκρέγκορ Γκύζι κατηγόρησε την καγκελάριο ότι ακολουθεί μια «πολιτική Βερσαλλιών» απέναντι στις ασθενέστερες ευρωπαϊκές χώρες (σαν τις καταστροφικές αποζημιώσεις που είχαν επιβληθεί στη Γερμανία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο), ότι δηλαδή τις πνίγει στη λιτότητα και με τους όρους δανεισμού, επικρίνοντας ιδιαίτερα τα 50 δισ. εκποίησης δημόσιας περιουσίας της Ελλάδας. «Τι προτείνετε λοιπόν, να πουλήσουν την Ακρόπολη;» είπε.

Οι τελευταίες εξελίξεις

- Ενώ στις 1.20 (ώρα Ελλάδας) της 25ης Μαρτίου η σύνοδος της πρώτης μέρας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν είχε ακόμα τελειώσει, δεν αναμένονταν κάποιες αλλαγές στις ρυθμίσεις που γνωρίζαμε ήδη ότι είχαν αποφασιστεί για το δάνειο της Ελλάδας από το μηχανισμό ΕΕ/ΔΝΤ: την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής και τη μείωση κατά δύο μονάδες του επιτοκίου. Την ισχυρή άποψη στη Γερμανία υπέρ αναδιάρθρωσης του χρέους μας με «κούρεμα» είχε αντικρούσει την παραμονή ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου σε συνέντευξή του στο περιοδικό Stern, όπου προειδοποιούσε για τον κίνδυνο ευρύτερης τραπεζικής κρίσης.

Τη μείωση του επιτοκίου για το δάνειο της Ιρλανδίας, που δεν απέσπασε ο πρωθυπουργός της χώρας Έντα Κένι στη σύνοδο της Ευρωζώνης, δεν την ανέμενε ούτε τώρα, λέγοντας ότι πρέπει να προηγηθεί η «δοκιμασία αντοχής» των τραπεζών.