Αυταπάτες ή ψέματα;

Ενα από τα επίδικα ζητήματα που θα καθορίσουν το αποτέλεσμα των εκλογών, είναι το αν ο ΣΥΡΙΖΑ είπε ψέματα για να τις κερδίσει πριν από δύο χρόνια.

Διάβασα λοιπόν με μεγάλο ενδιαφέρον το κείμενο του Κύρκου Δοξιάδη στην «Εφημερίδα των Συντακτών» («Το ψέμα ως πολιτική έννοια») και θα αποπειραθώ να πω δυο λόγια σχετικά, όχι για να αναιρέσω αλλά για να προσθέσω.

Ομολογώ πάντως ότι βρίσκομαι σε δύσκολη θέση, επειδή τα λόγια μου μπορεί να εκληφθούν ως έμμεση συνηγορία υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ.

Πράγμα παράξενο, δεδομένου ότι η ιδέα που έχω για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σαφώς χειρότερη από εκείνη του φίλου Κύρκου.

Σε πρώτη ματιά φαίνεται ακαταμάχητο το επιχείρημα ότι ο Αλέξης Τσίπρας είτε δεν είχε καταλάβει τι συνέβαινε είτε έλεγε ψέματα.

Φαίνεται, αλλά δεν είναι. Γιατί, αν θέλουμε να ακριβολογήσουμε, ψέματα λέμε όποτε ισχυριστούμε ότι ισχύει κάτι ενώ έχουμε πλήρη επίγνωση ότι δεν ισχύει, ή όποτε δώσουμε μια υπόσχεση την οποία δεν σκοπεύουμε να τηρήσουμε.

Κλασικά παραδείγματα: Στο σχολείο, η δικαιολογία όταν μας έπιαναν αδιάβαστους ήταν ότι χτες μας πονούσε η κοιλιά μας ή, όταν μεγαλώσουμε, λέμε σε κάποιον που θέλουμε να αποφύγουμε «θα σου τηλεφωνήσω οπωσδήποτε» για να τον ξεφορτωθούμε.

Και στις δύο περιπτώσεις ξέρουμε πως ούτε το ένα ούτε το άλλο αληθεύουν.

Αν όμως αποδεχθούμε αυτόν τον ορισμό, θα έλεγα ότι η λέξη «ψέματα» του ΣΥΡΙΖΑ είναι μάλλον ανακριβής.

Δεν γνωρίζω τους προεκλογικούς σχεδιασμούς στα ενδότερα της Κουμουνδούρου.

Και ομολογώ ότι μερικούς από τους συμμετάσχοντες –αναφέρομαι στον πολύ στενό κύκλο– τους έχω ικανούς να κάνουν οτιδήποτε (στο όνομα της Αριστεράς, εννοείται!).

Αυτό όμως δεν είναι επιχείρημα, αλλά δική μου εκτίμηση.

Μπορώ πάντως να μιλήσω για ψηφοφόρους, στελέχη, ακόμα και για μετέπειτα υπουργούς επειδή τους γνωρίζω και θυμάμαι τι μου έλεγαν, και κυρίως τι δεν μου έλεγαν.

Το προεκλογικό «αφήγημα» είχε ως εξής: Η απειλή ότι το Μνημόνιο θα σκιστεί και θα ’ναι μέρα μεσημέρι, σε συνδυασμό με την επιεικώς αφελή προσδοκία ότι οι εταίροι/δανειστές θα αναγκαστούν να σεβαστούν την ετυμηγορία του ελληνικού λαού θα έλυναν το πρόβλημα.

Επεσαν έξω. «Είχαμε αυταπάτες», ομολογούν σήμερα. Γιατί τις είχαν όμως;

Απλή η απάντηση: Ηταν αδύνατο να μην τις έχουν. Διότι σύμφωνα με την επωδό του αντιπολιτευόμενου ΣΥΡΙΖΑ, τα Μνημόνια επιβλήθηκαν επειδή οι προηγούμενοι δεν διέθεταν τα κότσια να πουν όχι.

Αν λοιπόν στην Κουμουνδούρου είχαν υπολογίσει σωστά τα πράγματα, δηλαδή χωρίς αυταπάτες, μόνο ένα πράγμα θα μπορούσαν να υποσχεθούν: ότι οι άλλοι δέχθηκαν αγόγγυστα το στρίμωγμα από τους δανειστές, ενώ εμείς θα κάνουμε το ίδιο, διαμαρτυρόμενοι όμως και με βαριά καρδιά.

Νομίζετε ότι τέτοιου είδους εξαγγελίες κερδίζουν εκλογές;

Εχω την εντύπωση ότι αυτού του τύπου η προσέγγιση, δηλαδή η ανάλυση του λόγου που χρησιμοποίησε ο ΣΥΡΙΖΑ, σίγουρα μας βοηθάει να καταλάβουμε τι συνέβη, αλλά μέχρι ενός σημείου.

Γιατί οι καταστάσεις, και μάλιστα οι απίστευτα περίπλοκες σαν αυτή που ζούμε, επιδέχονται διαφορετικές αναγνώσεις.

Οι οποίες απορρέουν από άλλες οπτικές γωνίες που μετατοπίζουν την έμφαση και προσδίδουν διαφορετική σημασία στα πράγματα.

Νομίζω λοιπόν ότι η εκλογική νίκη του Ιανουαρίου 2015 ήταν η λυτρωτική κατάληξη της αφήγησης που ξεκινάει από την Κατοχή και τον Εμφύλιο και καταλήγει στην επανόρθωση μιας ιστορικής αδικίας την οποία υπέστη η Αριστερά.

Το «πρώτη φορά Αριστερά» δεν αναφέρεται απλώς σε κάτι καινούργιο, μια τομή στον χρόνο, αλλά αποτελεί την αναδρομική δικαίωση όσων είχαν κερδίσει την εξουσία στο παρελθόν καθαρά και με το σπαθί τους, αλλά οι τότε κακοί, και πάλι με τη βοήθεια των ξένων, τους την πήραν μέσα από τα χέρια.

Το «πρώτη φορά Αριστερά» ήταν η καθυστερημένη δικαίωση μιας κοσμογονίας που κατεπνίγη εν τη γενέσει.

Αυτό τουλάχιστον εισέπραξα μιλώντας με αριστερούς τους μήνες πριν από τις εκλογές, όταν το ποτάμι φούσκωνε, και αμέσως μετά.

Και στις αξέχαστες εκείνες ημέρες, τότε που οι ανατρεπτικές και λεβέντικες ατάκες του Αλέξη Τσίπρα διεύρυναν συνεχώς τη διαφορά από τη Ν.Δ., δεν θυμάμαι κανέναν, μα κανέναν απολύτως, να είπε σε κάποια στιγμή, για σταθείτε, ρε παιδιά, μήπως παραμυθιάζουμε τον κόσμο, μήπως τάζουμε με υπερβολική ευκολία πράγματα που δεν γίνονται;

Εδώ θέλω να καταλήξω. Είμαι σίγουρος ότι κανείς δεν είπε ψέματα, κανείς δεν θέλησε να εξαπατήσει.

Απλώς η χαρά για τη διαφαινόμενη νίκη ήταν τόσο μεγάλη που δεν τους επέτρεψε να θέσουν στον εαυτό τους τα ερωτήματα που σήμερα τα βρίσκουν μπροστά τους.

Τις δυσκολίες τις οποίες επικαλούνται για να δικαιολογήσουν την αθέτηση των υποσχέσεών τους δεν τις απέκρυψαν προεκλογικά – τις απώθησαν.

Και δεν χρειάζεται να είσαι ψυχολόγος για να ξέρεις ότι άλλο το ψέμα και άλλο να κρύβεις από τον ίδιο τον εαυτό σου, πόσο μάλλον από τους άλλους, κάτι δυσάρεστο που δεν μπορείς να αντέξεις.