Επειδή πολλοί αναρωτιούνται τι άλλαξε ξαφνικά φέτος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, όπου παραμονές του Πάσχα δινόταν ένα μικρό επίδομα σε συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών, η εξήγηση είναι εξαιρετικά απλή. Εκείνες τις χρονιές η οικονομία εμφάνιζε υπεραπόδοση, πήγαινε δηλαδή καλύτερα του αναμενομένου, αντίθετα φέτος αυτό δεν συμβαίνει. Σε απλά ελληνικά τότε είχαμε και μας περίσσευαν. Τώρα περίσσευμα δεν φαίνεται να υπάρχει. Αν προκύψει θα το ξαναδεί, όπως είπε ο Πρωθυπουργός, η κυβέρνηση παραμονές των Χριστουγέννων.

Λοιπόν, πώς πάμε;

Η οικονομία μεγεθύνεται, αν όχι με υψηλούς πάντως με υψηλότερους από το μέσο όρο της Ευρωζώνης ρυθμούς, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ονομαστικού ΑΕΠ μειώνεται, οι στόχοι για τα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα επιτυγχάνονται όχι δύσκολα, το άπλετο χρήμα που κυκλοφορεί στα ανώτερα κλιμάκια παράγει και διαχέει αισθήματα ευφορίας και μαζί κάποιες επενδύσεις, έστω λιγότερες από τις απαιτούμενες ή τις προβλεπόμενες, η ανεργία αργά αλλά σταθερά μειώνεται. Μετά από τόσα που έχει περάσει ο τόπος, οι προβλέψεις ότι μπροστά μας έχουμε δύο-τρία χρόνια που, αν δεν συμβεί κάποιο άλλο κακό στον κόσμο, ότι η οικονομία θα βαδίζει σταθερά και θα βγαίνουν λεφτά, δεν είναι παράξενο να ηχούν ως μουσική στα αυτιά.

Η κυβέρνηση της Ν.Δ. δεν μπορεί να εγγυηθεί κανέναν ολόπλευρο εκσυγχρονισμό, όπως διατείνεται. Δεν μπορεί να φέρει ανάπτυξη για όλους. Δεν μπορεί να απαντήσει στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής για την οικονομία, την κοινωνία, τους θεσμούς, το περιβάλλον. Η πολιτική της δεν δίνει διέξοδο στην ακρίβεια και στο ζήτημα του ιδιωτικού χρέους.

Η συμφωνία της Alpha Bank με τη δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας, τη UniCredit, ήταν μια πινελιά αισιοδοξίας στο σκουρόχρωμο περιβάλλον των πολύ χαμηλών προσδοκιών που κυριαρχούν στην ελληνική οικονομία.

Η Alpha Bank (α) εισφέρει τη θυγατρική της για να δημιουργηθεί η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ρουμανίας, στην οποία θα έχει το 9,9% και απ’ όπου θα αντλεί εξασφαλισμένα έσοδα χωρίς άλλες υποχρεώσεις – μια καλή εναλλακτική, εφόσον οι καιροί είναι διεθνώς δύσκολοι, με κρυφές και φανερές απειλές, και δεν περισσεύουν κεφάλαια για αυτόνομη ανάπτυξη.

Καθυστερήσαμε πολύ να τα καταφέρουμε, αλλά, έστω τώρα, αναγνωρίζεται ότι οι θυσίες και οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν την τελευταία 10ετία έπιασαν τόπο, είχαν θετικό αποτέλεσμα. Εξ ου, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης βγάζουν από την κατηγορία «σκουπίδια» τα ελληνικά ομόλογα και τα αναβαθμίζουν σε επενδυτική κατηγορία. Η εξέλιξη έχει εν πολλοίς προεξοφληθεί από τις διεθνείς αγορές – αυτό αντανακλάται και στο χαμηλό κόστος με το οποίο δανείζεται το ελληνικό Δημόσιο. Το νέο στοιχείο είναι ότι από το νέο έτος θα μπορούν να αγοράζουν Ελλάδα μεγάλα funds και Ταμεία, που εκ του καταστατικού τους ήταν υποχρεωμένα να απέχουν από τη χώρα μας μέχρι τώρα.

Σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο ευρέως συζητείται ότι η ακρίβεια είναι «πληθωρισμός κερδών», ότι δηλαδή, πλέον, προκαλείται κατά κύριο λόγο από την άνοδο των κερδών.

Το βεβαιώνουν εγνωσμένου κύρους οικονομολόγοι πολυεθνικών τραπεζών, της UBS και άλλων, ο επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Φίλιπ Λέιν, η ίδια η Κριστίν Λαγκάρντ. Ακόμη και το ΔΝΤ καταλήγει στη διαπίστωση ότι από τις αρχές του 2022 ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη οφείλεται κατά 45% στην αύξηση των κερδών, κατά 40% στις τιμές των εισαγωγών και μόνο κατά 25% στην αύξηση των μισθών.

Οι πρόσφατες δηλώσεις του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας αρκετά νωρίτερα από τα τέλη του έτους που ήταν το consensus, ήταν κάτι περισσότερο από μήνυμα αισιοδοξίας. Ο Γ. Στουρνάρας έβαλε έναν πήχυ για τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης: Θα ανακτήσουμε επενδυτική βαθμίδα στα τέλη Αυγούστου, είπε, εφόσον οι διεθνείς οίκοι πεισθούν από τις προγραμματικές δηλώσεις ότι υπάρχει βούληση να επιτευχθεί πραγματική σύγκλιση χωρίς μακροοικονομικές ανισορροπίες.

Στην πρώτη μεγάλη οικονομική κρίση του 21ου αιώνα, που ξέσπασε το 2007-8 και το τσουνάμι της έφτασε στις ακτές της Ευρώπης το 2010, πέντε ευρωπαϊκές χώρες δεν κατάφεραν να αποφύγουν κάποιο πρόγραμμα διάσωσης: Η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Κύπρος και, εν μέρει, η Ισπανία. Από αυτές, μόνο μία, η Ελλάδα, είχε δίδυμα ελλείμματα -δημοσιονομικό και ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Οι άλλες τέσσερις έπασχαν μόνο από ένα μεγάλο έλλειμμα: Στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Κι αυτό το έλλειμμα ήταν αρκετό, με το ξέσπασμα της κρίσης, για να τις ρίξει στα βράχια.

Να που άρχισε να βρίσκει τη φωνή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή! Αν και διόλου «ιλουμινάτα» αυτή, στη δεύτερη έκθεση μεταμνημονιακής εποπτείας της χώρας μας έκανε τέσσερις σημαντικές υποδείξεις: μία, ότι για να επιτευχθούν τα πρωτογενή πλεονάσματα που έχουν συμφωνηθεί, πρέπει να συγκρατηθεί η αύξηση των καθαρών κρατικών δαπανών στο 2,6%. Δεύτερη, ότι κάτι πρέπει να γίνει για τη φοροδιαφυγή – ακούγοντας στην πιάτσα πόσο συχνά πληρώνονται σε ρευστό λογαριασμοί 400-500 ευρώ, φαντάζεσαι πόση έκταση έχει πάρει το πρόβλημα.

Πρόσφατα, τόσο η Τράπεζα της Ελλάδος όσο και η ομάδα των οικονομολόγων της Alpha Bank, σήμαναν συναγερμό: Το παραγωγικό κενό, δηλαδή η διαφορά ανάμεσα στο ΑΕΠ που παράγουμε και εκείνο που θα μπορούσαμε να παράγουμε με πλήρη εκμετάλλευση των διαθέσιμων παραγωγικών συντελεστών –είπαν– έχει μηδενιστεί. Για την αύξηση του ΑΕΠ χρειάζονται επενδύσεις – διαφορετικά, απλώς θα αυξάνονται οι τιμές. Για να γίνουν επενδύσεις (κι όχι απλώς λίγα data centers για φτηνό εργατικό δυναμικό ή τοποθετήσεις με μικρό ρίσκο και υψηλά κέρδη στο real estate) δεν αρκούν οι προσευχές. Χρειάζονται μεταρρυθμίσεις κι ένα νέο οικονομικό μοντέλο.

Ενα φάντασμα πλανάται πάνω από την Ελλάδα, το φάντασμα του ελλείμματος εμπορικών συναλλαγών με το εξωτερικό (εμπορικό έλλειμμα).

Ενόψει της επιταχυνόμενης από την κυβέρνηση εφαρμογής της κοινωνικά παραπλανητικής θεωρίας του Πολιτικού Συγκυριακού Κύκλου (βλέπε σχετικά «Εφ.Συν.» 2/1/2023), είναι σκόπιμο να γίνει συνοπτική αναφορά στον καταλυτικό ρόλο της πάγιας ελλειμματικής σχέσης εξαγωγών - εισαγωγών για τη μελλοντική εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας.

H Αριστερά στην Ελλάδα αγωνιζόταν πάντα για ένα «άλλο», «διαφορετικό» παραγωγικό και αναπτυξιακό υπόδειγμα. Το περιεχόμενο αυτού του «άλλου υποδείγματος» διαμορφωνόταν κάθε φορά σε συνάρτηση με τις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες και τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας, εμπνεόταν από τις αξίες της αριστεράς και καθοριζόταν σε συνάφεια με τη στρατηγική της.