Θα αρθεί η Ευρώπη στο ύψος της πρόκλησης του Μπάιντεν;

Eπιδιώκοντας να ανανεώσει την εικόνα της φιλελεύθερης δημοκρατίας σε μια εποχή αυξανόμενου αυταρχισμού, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν αναγνωρίζει ότι το πρώτο βήμα είναι η Δύση να έχει το δικό της σπίτι σε τάξη. Για την Ευρώπη, αυτό σημαίνει τελικά ότι ξεπερνάμε τα μακροχρόνια πολιτικά εμπόδια στη βαθύτερη οικονομική ολοκλήρωση.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν βρήκε την αποστολή του: να προστατεύσει τη Δύση ενισχύοντας τις φιλελεύθερες δημοκρατίες της ενάντια σε αυταρχικούς πειρασμούς, ξένους και εσωτερικούς. Εχοντας παρακολουθήσει τόσο μια απόπειρα πραξικοπήματος όσο και απότομα αυξανόμενες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες στη χώρα του, ο Μπάιντεν γνωρίζει ότι οι δημοκρατίες δεν θα βρουν υποστήριξη στο εξωτερικό έως ότου εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους για δικαιοσύνη και ασφάλεια στο εσωτερικό τους.

Εάν η Ευρώπη θέλει να είναι εταίρος σε αυτήν τη δημοκρατική αναγέννηση, μπορεί να ξεκινήσει αναγνωρίζοντας τον ρεαλισμό πίσω από τη ρητορική της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο Μπάιντεν δεν αναφέρεται σε κάποια μυθική χαμένη εποχή αμερικανικού μεγαλείου, όπως έκανε ο προκάτοχός του. Επικεντρώνεται στο μέλλον και ασχολείται με ζητήματα που αφορούν δημοκρατικούς φιλελεύθερους και συντηρητικούς, εξίσου.

Για παράδειγμα, πώς δημιουργούμε ευκαιρίες για όσους έχουν μείνει πίσω από τον παγκόσμιο καπιταλισμό, ώστε να μην πέσουν θύματα των ψευδών υποσχέσεων των λαϊκιστών; Πώς επαναφέρουμε τη δέσμευση άλλων ανεπτυγμένων δημοκρατικών χωρών στις δημοκρατικές αξίες; Πώς ελέγχουμε τις χρηματοπιστωτικές και τεχνολογικές βιομηχανίες, ή σφυρηλατούμε μια πιο δυναμική παγκόσμια τάξη;

Η ιδέα της «Δύσης» έπρεπε πάντα να είναι οικουμενική, προσφέροντας ένα κανονιστικό πλαίσιο για ειρηνική, ευημερούσα συνύπαρξη μεταξύ όλων των λαών. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθερία της έκφρασης, η δημοκρατική αυτοδιάθεση και το κράτος δικαίου δεν είναι αποκλειστικά σε καμία περιοχή ή ομάδα χωρών.

Ενώ οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι υποστηρίζουν τη σημασία των ατομικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι Κινέζοι με αυτοπεποίθηση αντιτείνουν ότι υπάρχουν επίσης κοινωνικά ανθρώπινα δικαιώματα: στην εκπαίδευση, τη διατροφή, την κατάλληλη στέγαση κ.λπ. Η Κίνα έχει επιτύχει αναμφισβήτητα σπουδαία πράγματα, βγάζοντας περισσότερα από 800 εκατομμύρια ανθρώπους από την απόλυτη φτώχεια τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες.

Οι γραμμές λοιπόν έχουν τραβηχτεί. Για να συμβάλει ουσιαστικά η Ευρώπη στην αποστολή του Μπάιντεν, πρέπει να γίνει ισχυρότερη. Και επειδή η κοινή εξωτερική πολιτική και η πολιτική ασφάλειας τείνουν να εξελίσσονται πολύ αργά, η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να προωθεί την επέκταση της ενιαίας αγοράς, η οποία θα παραμείνει ο κύριος πόλος έλξης και η πηγή δύναμής της.

Ομως η ενιαία αγορά μπορεί να διατηρήσει την ελκυστικότητά της μόνο εάν επιτρέπει μεγαλύτερο δυναμισμό. Για να γίνει τεχνολογικός ηγέτης με λιγότερη εξάρτηση από την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει περισσότερο στην έρευνα και ανάπτυξη, στην ψηφιοποίηση και στην τεχνητή νοημοσύνη. Θα πρέπει να ακολουθήσει μια κοινή πολιτική για το κλίμα με τις ΗΠΑ. Και ενώ οι G7 συμφώνησαν πρόσφατα σε μια συνεργασία για έναν καλύτερο κόσμο προκειμένου να ανταγωνιστούν την πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας στην Κεντρική Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική, η ΕΕ πρέπει να κάνει περισσότερα για να υποστηρίξει αυτό το πρόγραμμα, ενισχύοντας παράλληλα την αποτρεπτική δύναμη του ΝΑΤΟ.

Με τις ομοσπονδιακές εκλογές προγραμματισμένες για τον Σεπτέμβριο, η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, θα πρέπει να συζητά πώς σκοπεύει να ενισχύσει την ΕΕ τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, όλα τα βασικά γερμανικά κόμματα και πολιτικοί έχουν σιωπήσει σχετικά με αυτό το ζήτημα, πιθανώς επειδή εξακολουθούν να περιμένουν να δουν πώς θα εξελιχθεί η πανδημία. Πολλοί φοβούνται ότι τα πλουσιότερα βόρεια κράτη-μέλη θα ανακτήσουν γρήγορα την οικονομική τους ισχύ ενώ άλλα - δηλαδή, η Ιταλία και η Γαλλία - θα μείνουν πιο πίσω.

Το Ταμείο Ανάκαμψης ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ της ΕΕ δεν θα είναι αρκετό για να επιτύχει κάτι που να προσεγγίζει τη σύγκλιση μεταξύ των νότιων και των βόρειων κρατών-μελών· δεν θα είναι αρκετό ούτε για να τους αποτρέψουμε να απομακρυνθούν περισσότερο. Δεδομένου ότι τα φτωχότερα κράτη μέλη της ΕΕ είναι ήδη υπερχρεωμένα, δεν μπορούν να δανειστούν πολύ περισσότερα, ιδίως εάν αυξηθούν τα επιτόκια. Κάθε φορά που ο πληθωρισμός αρχίζει να αυξάνεται και πάλι, η σιωπηρή πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τη νομισματοποίηση του χρέους των κρατών μελών (μέσω της απεριόριστης αγοράς κρατικών ομολόγων από φτωχότερες χώρες) θα πρέπει να τερματιστεί.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η μόνη διέξοδος θα ήταν μια «ένωση μεταβίβασης», με τις πλουσιότερες χώρες όπως η Γερμανία να αυξάνουν τις δικές τους οικονομικές επενδύσεις σε φτωχότερα κράτη-μέλη. Απαιτούνται μεγαλύτερες επενδύσεις σε υποδομές, ψηφιοποίηση, έρευνα και ανάπτυξη, όχι μόνο για την ενίσχυση της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας στα οικονομικά πιο αδύναμα κράτη-μέλη, αλλά και για τη συγκράτηση της ευρωζώνης και της ΕΕ. Ο δρόμος είναι όμως μακρύς και μακρύτερος επειδή η Ευρώπη δεν διαθέτει επί του παρόντος τα απαραίτητα μέσα για να ολοκληρώσει το ταξίδι.

Από τη σκοπιά της γερμανικής δημοσιονομικής πολιτικής, η επένδυση σε μια πιο οικονομικά και κοινωνικά σταθερή Ευρώπη θα προσφέρει τεράστιες αποδόσεις. Ναι, η επικρατούσα άποψη στη Γερμανία είναι ότι η χώρα βάζει ήδη περισσότερα στην Ευρώπη από ό,τι «παίρνει». Αλλά αυτό είναι ανοησία. Ως πρωταθλητής εξαγωγών με τεράστιο, επίμονο εμπορικό πλεόνασμα, η Γερμανία, εξ ορισμού, λαμβάνει περισσότερα από όσα πληρώνει.

Μακροπρόθεσμα, η Γερμανία θα τα πάει μόνο τόσο καλά όσο οι ευρωπαίοι γείτονές της. Οσο πιο γρήγορα το αναγνωρίσουμε, τόσο καλύτερα θα είμαστε. Η άποψη του Μπάιντεν ότι πρώτα πρέπει να επιλυθούν τα εσωτερικά προβλήματα, ισχύει και για εμάς. Πρέπει να δείξουμε ότι οι δικές μας δημοκρατικά συγκροτημένες κοινωνίες είναι καλύτερες από τις αυταρχικές εναλλακτικές. Διαφορετικά, η εικόνα της Δύσης θα συνεχίσει να χάνει τη λάμψη της.