Η μοντέρνα δημοκρατία έχει ζωή μόλις 200-250 ετών. Στον Μεσοπόλεμο, με νωπή ακόμη την καθιέρωση της καθολικής ψήφου, βρέθηκε στην Ευρώπη αντιμέτωπη με ένα μείζον ερώτημα: να επιτρέψει ή όχι τη λειτουργία στον κόρφο της κομμάτων που όχι μόνο την αμφισβητούσαν, αλλά διακήρυτταν ανοιχτά την πρόθεσή τους να την καταργήσουν; Αναφέρομαι προφανώς στο φασιστικό κόμμα στην Ιταλία και το ναζιστικό στη Γερμανία, που κατέλαβαν νομότυπα την εξουσία, το 1922 και το 1933 αντιστοίχως, κερδίζοντας τις εκλογές.

Μετά τον πόλεμο και τη συντριβή του φασισμού και του ναζισμού, η απάντηση της δημοκρατίας ήταν να προβλεφθεί ρητά η δυνατότητα απαγόρευσης πολιτικών κομμάτων που έχουν τα ανωτέρω χαρακτηριστικά. Προηγήθηκε το γερμανικό Σύνταγμα του 1949, το οποίο έκτοτε ακολούθησαν και άλλα. Ετσι, στη Γερμανία, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, απαγορεύτηκε ένα ακροδεξιό κόμμα, καθώς και το κομμουνιστικό (το οποίο ωστόσο επανιδρύθηκε αμέσως μετά, με ελαφρώς αλλαγμένο το όνομά του). Στην Ισπανία, πιο πρόσφατα, τέθηκε εκτός νόμου η πολιτική έκφραση της ΕΤΑ, δηλαδή της τρομοκρατικής οργάνωσης των Βάσκων. Στην Τουρκία, προ ετών απαγορεύτηκε το νεοϊσλαμικό κόμμα του Ερμπακάν, σε μια περίοδο μάλιστα που ήταν πρώτο στη Βουλή! Τέλος, στη Γαλλία, βάσει ενός νόμου του 1936, που αφορούσε τις «ένοπλες ενώσεις» (ligues armées) και που εξακολουθεί να ισχύει, το υπουργικό συμβούλιο θέτει κατά καιρούς εκτός νόμου τόσο ακροδεξιά όσο και ακροαριστερά γκρουπούσκουλα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στο οποίο απευθύνθηκαν οι ενδιαφερόμενοι, απέρριψε τις σχετικές προσφυγές, με τη σκέψη είτε ότι η απαγόρευση στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν δικαιολογημένη (όπως στην περίπτωση του κόμματος Ερμπακάν), είτε - συνηθέστερα - θεωρώντας ότι οι σχετικές προσφυγές ασκούνταν καταχρηστικά.

Στη χώρα μας, εξαιτίας του «αμαρτωλού» παρελθόντος της διατήρησης εκτός νόμου του ΚΚΕ πάρα πολλά χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου, πρόταση της Νέας Δημοκρατίας να περιληφθεί στο Σύνταγμα διάταξη παρόμοια με τη γερμανική απορρίφθηκε το 1975. Εκτοτε, όλοι οι συνταγματολόγοι συμφωνούμε ότι απαγόρευση κόμματος ούτε διά νόμου που ψηφίζει η Βουλή μπορεί να αποφασιστεί (πολύ λιγότερο με πράξη της εκτελεστικής εξουσίας ή με δικαστική απόφαση). Και αυτό, όχι μόνο λόγω της απόρριψης της σχετικής πρότασης, όταν καταρτιζόταν το ισχύον Σύνταγμα, αλλά και γιατί φρονούμε ότι η παροχή μιας τέτοιας δυνατότητας θα εγκυμονούσε κινδύνους για την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Στη δημοκρατία οι ιδέες δεν διώκονται και ανήκει στον λαό να θέτει στο περιθώριο αντιδημοκρατικά κόμματα με την ψήφο του.

Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι, οσάκις εμφανίζονται κόμματα διαθέτοντα τάγματα εφόδου, τα οποία κατατρομοκρατούν τους πολίτες και μετέρχονται ανοιχτά τη βία στην «καθημερινή» δράση τους, όπως ήταν η Χρυσή Αυγή, η δημοκρατία θα πρέπει να κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια. Οταν αποδειχθεί με τρόπο ανεπίδεκτο αμφισβητήσεων ότι κάτω από το πέπλο του κόμματος κρύβεται μια οργάνωση που έχει όλα τα χαρακτηριστικά της εγκληματικής, διότι μετέρχεται συστηματικά τη βία, νομίζω ότι οι υπεύθυνοι, εφόσον αποδεδειγμένα σχεδιάζουν και συμμετέχουν στις έκνομες ενέργειές της, πρέπει να διώκονται. Αν μάλιστα υπάρχουν θύματα, πρέπει να τιμωρούνται αμείλικτα. Κάποιοι υπερευαίσθητοι φιλελεύθεροι φίλοι πρέπει επιτέλους να καταλάβουν ότι η ανοχή των τραμπουκισμών σε μια δημοκρατία και οι παρελάσεις των ταγμάτων εφόδου υπό τα παραγγέλματα του όποιου επίδοξου χιτλερίσκου δεν είναι ένδειξη δύναμης της δημοκρατίας· είναι απόδειξη αδυναμίας.

Με βάση τα ανωτέρω, θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, ύστερα από σοβαρή μελέτη και ανταλλαγή απόψεων, ώστε να προληφθούν τυχόν παρενέργειες, να συμπληρωθούν τα κενά που παρουσιάζει στο σημείο αυτό ο εκλογικός νόμος. Σύμφωνα με την πρόταση που πρώτος διατύπωσε ο συνάδελφος Γιώργος Σωτηρέλης, πιστεύω και εγώ ότι είναι σκόπιμο να αναγνωρισθεί στο Αʼ Τμήμα του Αρείου Πάγου, αρμόδιο κατά το ισχύον δίκαιο για την ανακήρυξη των συνδυασμών, η αρμοδιότητα να αποκλείει από τις εκλογές κόμματα που έχουν χαρακτηρισθεί δικαστικώς εγκληματικές οργανώσεις ή που περιλαμβάνουν στους συνδυασμούς τους πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί, έστω και πρωτοδίκως, για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση. Φρονώ ότι μια τέτοια λύση δεν θα προσέκρουε στο Σύνταγμα.

Για το μέλλον, εξάλλου, θα πρέπει να επαναφερθεί, κατά τη γνώμη μου, στον ποινικό κώδικα, ως παρεπόμενη ποινή, η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων για χρόνο ανάλογο προς τη βαρύτητα ορισμένων ειδικά απαριθμούμενων αδικημάτων. Διότι πιστεύω ότι ο ποινικός δικαστής που δικάζει το κύριο έγκλημα είναι ο πιο κατάλληλος να εκτιμήσει αν, στο πρόσωπο του καταδικαζομένου, συντρέχει και το στοιχείο της ηθικής αναξιότητας και, κατʼ επέκταση, η στέρηση από αυτόν της δυνατότητας να διεκδικήσει την ψήφο του ελληνικού λαού.