Καθώς η Τουρκία συνεχίζει την επιθετική πολιτική της και έχοντας πλέον «βγάλει από τη μέση» τον Μουσταφά Ακιντζί, η ανησυχία για την απουσία οποιασδήποτε σύγκλισης για την επίλυση του Κυπριακού εντείνεται σε Ε.Ε. και ΟΗΕ ● Ο Αντόνιο Γκουτέρες πλέον διερωτάται ποιο είναι το νόημα όλης της δεκαετούς διαπραγματευτικής προσπάθειας, όταν καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές δεν δείχνει ενδιαφέρον για εξεύρεση λύσης.

Ο Κύπριος πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης λαμβάνει το τελευταίο διάστημα μηνύματα από τους πιο βασικούς διεθνείς παράγοντες, ανάμεσά τους και οι Βρυξέλλες, ότι δεν πάει άλλο με το Κυπριακό. Υπάρχουν τέτοια διπλωματική κόπωση και παρενέργειες στο Κυπριακό που κάνουν πολλούς στη Νέα Υόρκη να πιέζουν τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ να προχωρήσει στη σύγκληση διάσκεψης «5+1», το συντομότερο.

Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας επιζητούν να υπάρξει μια καθοριστική εξέλιξη, χωρίς να παιδεύονται πλέον αν τα μέρη βρίσκονται ή όχι σε ακτίνα συμφωνίας. Οι αντιφατικοί χειρισμοί της τελευταίας 3ετίας, η κωλυσιεργία που λειτούργησε εξοντωτικά για τον Μ. Ακιντζί και η επιθετική πολιτική της Τουρκίας –στη διπλωματία και στο πεδίο (ΑΟΖ-Βαρώσι)– κάνουν τον ΟΗΕ και την Ε.Ε. να βλέπουν την κατάσταση κάτω από έναν εντελώς διαφορετικό φακό: Πότε θα σταματήσει επιτέλους αυτό το κρυφτό πίσω από τη συνέχιση του στάτους κβο στην Κύπρο;

Ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες έδωσε εντολή στην απεσταλμένη του Τ. Χ. Λουτ να κάνει έναν γύρο συναντήσεων για να «μαζέψει» τις θέσεις των μερών. Ηταν σαφής να μην εμπλακεί σε καμία διαπραγμάτευση. Στις επαφές με τα ενδιαφερόμενα μέρη ο Γκουτέρες διαμηνύει ότι η εντολή του αποσκοπεί στην επίτευξη λύσης με βάση τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία, αλλά δεν μπορεί να πιέζει αν τα ίδια τα μέρη δεν την επιθυμούν.

Με άλλα λόγια, ο ΟΗΕ έφτασε στο σημείο να διερωτάται ποια σημασία έχει το διαπραγματευτικό κεκτημένο που με κόπο οικοδομήθηκε εδώ και μια 10ετία, αν κανείς από τους πρωταγωνιστές δεν ενδιαφέρεται ειλικρινά για λύση; Γι’ αυτό ο Γκουτέρες εξετάζει τις τελικές αποφάσεις του κάτω από μία προϋπόθεση: «Αυτή είναι η τελευταία προσπάθεια, το στάτους κβο δεν είναι ούτε στατικό ούτε παγιωμένο…».

Σημείο καμπής το Βαρώσι

Τις τελευταίες ημέρες η επίμονη επανάληψη της αναφοράς αυτής από την πλευρά του ΟΗΕ, αλλά και μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, γίνεται μόνιμο «καρφί» στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Η Κύπρος βιώνει την κατάσταση «ακήρυχτης διχοτόμησης». Το πρώτο θύμα για το τελικό πέρασμα σε ένα διαφορετικό στάτους κβο είναι το Βαρώσι.

Μεθαύριο Δευτέρα 16/11, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν ετοιμάζει πανηγυρική κάθοδο και είσοδο στη μέχρι πρόσφατα περιφραγμένη από τον τουρκικό στρατό περιοχή με την κοσμοπολίτικη πλαζ του ’74. Η ορατή πια αλλαγή του στάτους κβο δεν φαίνεται να συναντά ιδιαίτερες διεθνείς αντιδράσεις, καθώς η Τουρκία το παρουσιάζει ως αναπόφευκτο λόγω του συνεχιζόμενου αδιεξόδου.

Η εξέλιξη στο Βαρώσι δεν μπορεί να χωνευτεί αλλιώς, παρά ως η πιο ταπεινωτική κατάληξη από το ’74. Ενα καίριο ζήτημα που ήδη αντιμετωπίζουν τόσο ο Κύπριος πρόεδρος όσο και ο ΥΠΕΞ του Ν. Χριστοδουλίδης είναι η διαχείριση των εσωτερικών αντιδράσεων με τις εκατοντάδες των Βαρωσιωτών που θα βρεθούν στο αφόρητο δίλημμα:

■ να προσφύγουν στην Επιτροπή Ακίνητης Περιουσίας ως τον μηχανισμό που αναγνωρίζει το ΕΔΑΔ στο Στρασβούργο και να διεκδικήσουν επιστροφή, αλλά υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση και να είναι νέοι εγκλωβισμένοι, όπως οι Μαρωνίτες στον Κορμακίτη και οι Ελληνοκύπριοι που έμειναν στην Καρπασία;

■ να κάνουν κάποια ιδιωτική συναλλαγή ή να αρκεστούν με πενιχρή αποζημίωση σε κάποια χρόνια

■ ή να παρακολουθούν –όσοι βρίσκονται εν ζωή και οι απόγονοί τους– τις εικόνες με τις μπουλντόζες του Ερντογάν να κάνουν κατασκευαστικά έργα και να φυτεύουν δενδρύλλια;

Ο Ν. Αναστασιάδης ζήτησε να έχει διεθνή νομική συμβουλή όχι μόνο για τις επιπτώσεις στην εξωτερική πολιτική του και το περιουσιακό, αλλά και εσωτερικό νομικό επικάλυμμα από τον γενικό εισαγγελέα. Πολιτικός στόχος του είναι να αποτρέψει την επιστροφή υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, με το επιχείρημα που έθεσε δημόσια προς τους Βαρωσιώτες τον περασμένο Αύγουστο: να μη χαθεί «μια… ελληνικότατη πόλη».

Εχοντας όμως επίγνωση των επιπτώσεων του αδιεξόδου στο Κυπριακό, στις απευθείας επαφές του με τον ΟΗΕ εγείρει το θέμα των Βαρωσίων και ανήσυχος ζητά επειγόντως επιστροφή στο τραπέζι του ΟΗΕ. Επιμένει στη διαφύλαξη του διαπραγματευτικού κεκτημένου, αλλά οι συνομιλητές του τον θεωρούν αναξιόπιστο και γίνονται κυνικοί απέναντι του ύστερα από 40 μήνες σκόπιμης κωλυσιεργίας.

Η κατάσταση στο εσωτερικό μέτωπο δεν είναι καλύτερη για τον Ν. Αναστασιάδη. «Βρισκόμαστε στο και πέντε με κίνδυνο να χάσουμε και την ΑΟΖ και τα Βαρώσια…», υπέδειξε ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου, ύστερα από σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών στο Προεδρικό την Τετάρτη (11/11). Ο Αβ. Νεοφύτου όμως ηγείται του κυβερνώντος κόμματος, όχι της αντιπολίτευσης. Στα τρία χρόνια που πέρασαν, είχε μία και μόνο… αναλαμπή, όταν «ψέλλισε» τον κίνδυνο να έρθει «εθνικό τσουνάμι». Ο Ν. Αναστασιάδης τον είχε «αδειάσει», όπως κάνει όλο αυτό το διάστημα με το αντιπολιτευόμενο ΑΚΕΛ, κατηγορώντας τον ως «συνήγορο» της Τουρκίας. Τα περισσότερα ενεργά στελέχη του ΔΗΣΥ υποτάχθηκαν στον κανόνα της σιωπής που επέβαλε το Προεδρικό.

Οι Τουρκοκύπριοι στους δρόμους

Το ίδιο απόγευμα που ο πρόεδρος Αναστασιάδης συσκεπτόταν με τους Ελληνοκύπριους πολιτικούς αρχηγούς, στην άλλη πλευρά της μοιρασμένης Λευκωσίας ηχούσε ο παλμός χιλιάδων Τουρκοκυπρίων.

Βγήκαν στους δρόμους και οργάνωσαν μια πρωτοφανή σε συμμετοχή νέων ανθρώπων διαμαρτυρία με αίτημα τη μη υποταγή στην Τουρκία. Οι διαδηλωτές αυτοοργανώθηκαν μέσα από τα social media και συγκρότησαν σε χρόνο-ρεκόρ την πλατφόρμα «Βούληση και Δημοκρατία». Πριν από έναν μήνα έδωσαν άνιση εκλογική μάχη, αλλά βρήκαν γρήγορα μια νέα μέθοδο κινητοποίησης έχοντας μαζί τους και τον τέως ηγέτη τους, Μουσταφά Ακιντζί.

Η κοινή γνώμη των Ελληνοκυπρίων παρακολουθεί συνεχώς το τελευταίο διάστημα τα μηνύματα που έρχονται από την άλλη Κοινότητα. Αδυνατεί να ερμηνεύσει το βολικό για το Προεδρικό Μέγαρο αφήγημα στα τρία χρόνια της ακινησίας του Κυπριακού: ότι ο Ακιντζί και οι Τουρκοκύπριοι ήταν ασήμαντοι στην εξίσωση του Κυπριακού ή χειρότερα, όπως διατείνονται οι συνεργάτες του Ν. Αναστασιάδη, «φερέφωνα» της θέλησης της Τουρκίας. Ακόμα και για το Βαρώσι οι διαδηλωτές Τουρκοκύπριοι συντάχθηκαν με τους Ελληνοκυπρίους, διακηρύσσοντας την αντίθεσή τους στις μεθοδεύσεις Ερντογάν-Τατάρ.

Η κληρονομιά Αναστασιάδη

Τα ερωτήματα πολλαπλασιάζονται για τις προθέσεις του Κύπριου προέδρου καθώς συμπληρώνει το 8ο έτος της θητείας του και σιγά σιγά αποχωρεί, υπό το βάρος όσων συμβαίνουν με τα «χρυσά» διαβατήρια. Είναι πιθανό να σκέφτεται την υστεροφημία του, αλλά δεν φαίνεται να έχει κάποιο σχέδιο για το πώς θα ενεργήσει στο Κυπριακό. Μια εύκολη καταφυγή είναι η καταγγελία της Τουρκίας, αλλά ούτε αυτή μπορεί να είναι αρκετή μπροστά στις οδυνηρές διαπιστώσεις για την ΑΟΖ και το Βαρώσι.

Πρώην στενοί συνεργάτες του προέδρου από τον ΔΗΣΥ, αδυνατούν να ερμηνεύσουν τις προθέσεις του και τι έχει στο μυαλό του εν όψει της νέας πρωτοβουλίας Γκουτέρες. Στην ουσία ο Κύπριος πρόεδρος δεν συνομιλεί με κανέναν, ούτε περιβάλλεται από μια αξιόλογη ομάδα συμβούλων στο Κυπριακό. Ομως, στον χρόνο που απομένει μέχρι το 2023, η πίεση θα αυξάνεται, ενώ ο ίδιος ο Ν. Αναστασιάδης αντιμετωπίζει τη φθορά της πολύχρονης παρουσίας του και την ανάμιξή του στα σκάνδαλα της διαφθοράς. Μπορεί η πανδημία προσωρινά να στρέφει αλλού την προσοχή της κοινής γνώμης, αλλά το Βαρώσι και άλλα περιστατικά σε σχέση με το Κυπριακό μοιάζουν με συνεχή πολιτικά εμφράγματα.