Το χαμένο κουράγιο πλανάται πάνω από τις κάλπες
ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Κάκη Μπαλλή, Κυριακάτικη Αυγή, Δημοσιευμένο: 2009-09-20
Ποιο θέμα συζητάει όλη η Γερμανία μια εβδομάδα πριν από τις ομοσπονδιακές εκλογές της 27ης Σεπτεμβρίου; Την αμήχανη εμφάνιση της Άγκελα Μέρκελ (CDU) και του αντικαγκελαρίου της Φρανκ Βάλτερ Στάινμαϊερ (SPD) στην τηλεμαχία των υποψήφιων καγκελαρίων; Την πρόταση του SPD για ελάχιστο κατώτατο μεροκάματο; Την υπόσχεση των Φιλελεύθερων (FDP) για μείωση της φορολογίας; Τα σχέδια των Πράσινων για επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Το κάλεσμα της Αριστεράς για άμεση αποχώρηση των Γερμανών φαντάρων από το Αφγανιστάν;
Η απάντηση είναι όχι. Βεβαίως, όλα αυτά τα θέματα απασχολούν τους Γερμανούς, αλλά με έναν τρόπο μάλλον… στωικό. Η ένταση στις κουβέντες των ψηφοφόρων στα σαλόνια των σπιτιών και στα καφενεία της επικράτειας ανεβαίνει τις τελευταίες μέρες με μια εντελώς διαφορετική αφορμή.
Η γερμανική κοινωνία προσπαθεί να χωνέψει τον τραγικό θάνατο ενός αγνώστου ήρωα στα προάστια του Μονάχου. Του θαρραλέου επιβάτη Ντόμινικ Μπρούνερ που ύψωσε το ανάστημά του σε δυο ανήλικους νταήδες μέσα στο τρένο, την ώρα που τρομοκρατούσαν και προσπαθούσαν να κλέψουν το χαρτζιλίκι από μια παρέα πιτσιρικάδες.
Οι πιτσιρικάδες την γλίτωσαν, ο 50χρονος Μπρούνερ πέθανε. Υπέκυψε στα τραύματα που του προκάλεσαν με τις γροθιές και τις κλωτσιές τους οι δυο νταήδες. Το επεισόδιο έγινε την περασμένη Κυριακή κι έχει συγκλονίσει τη γερμανική κοινωνία εξαιτίας μιας φρικαλέας… λεπτομέρειας: παρόντες στον άγριο ξυλοδαρμό του Μπρούνερ ήταν ακόμη είκοσι επιβάτες, εκ των οποίων κανείς δεν επενέβη. Όλοι τους γύρισαν τα μάτια αλλού.
Αυτή την έλλειψη γενναιότητας, αυτή την παράλυση συζητά η Γερμανία, μαζί με την επικίνδυνα αυξανόμενη νεανική εγκληματικότητα. Κι εδώ τα κόμματα και οι υποψήφιοι δεν έχουν απαντήσεις. Οι δεξιοί Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας (CSU) και κάποιοι Χριστιανοδημοκράτες ψελλίζουν απλά προτάσεις για περισσότερη ηλεκτρονική παρακολούθηση των σταθμών και των μέσων μαζικής μεταφοράς, καθώς και για αυστηρότερες ποινές στους ανήλικους δράστες.
Αντίθετα, η Αριστερά, οι Πράσινοι και δευτερευόντως οι Φιλελεύθεροι δεν θεωρούν λύση την ηλεκτρονική αστυνόμευση.
Αλλά για την απουσία κουράγιου δεν έχει τίποτε να πει κανείς. Βέβαια, στελέχη όλων των κομμάτων σπεύδουν από την περασμένη Δευτέρα να ξεκινήσουν κάθε προεκλογική εκδήλωση εκφράζοντας τον βαθύ θαυμασμό και σεβασμό τους στον άτυχο Μπρούνερ, «σε έναν πραγματικό ήρωα». Και στη συνέχεια περνούν στην ημερήσια διάταξη.
Πόλωση γιοκ
Αυτός ο προεκλογικός αγώνας στη Γερμανία είναι ο υποτονικότερος των τελευταίων δεκαετιών. Όσο και να προσπάθησαν τα δύο μεγάλα λαϊκά κόμματα δεν κατάφεραν να πολώσουν την κοινωνία. Ενδεχομένως επειδή δεν προσπάθησαν πολύ -παρά μόνο με μια μίνι σκανδαλολογία, με παραπτώματα πολιτικών που ναι μεν δείχνουν την αλαζονεία του πολιτικού προσωπικού και την απομάκρυνσή του από την κοινωνία, αλλά για τα ελληνικά δεδομένα δεν αξίζουν καν επισήμανσης.
Ποιος Έλληνας πολιτικός θα κατηγορούνταν επειδή χρησιμοποίησε το υπουργικό του αυτοκίνητο για ιδιωτικούς λόγους;
Αν και οι Γερμανοί πολίτες έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν τον λεγόμενο μεγάλο συνασπισμό (Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών) ως αναγκαίο κακό με ημερομηνία λήξης κι όχι ως μια καλή πολιτική λύση, η συγκυρία συνέβαλε στην… αναβάπτισή του. Ήταν ευκολότερο στην κυβέρνηση Μέρκελ - Στάινμαϊερ να αντιμετωπίσει το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, που οδήγησε στην ύφεση και αναμένεται να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη κρίση στην αγορά εργασίας - η τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ προβλέπει 5 εκατομμύρια ανέργους στη Γερμανία στο τέλος του 2010.
Κι αυτό διότι ουσιαστικά λειτούργησε ως κυβέρνηση εθνικής ενότητας, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να διαφωνούν στις λεπτομέρειες των προγραμμάτων αναθέρμανσης της οικονομίας και διάσωσης των τραπεζών -με σχεδόν μισό τρισεκατομμύριο ευρώ από τον κρατικό κορβανά- αλλά όχι και στην αναγκαιότητα να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Κρίση ταυτότητας για το SPD
Στα τέσσερα χρόνια του μεγάλου συνασπισμού η Μέρκελ αναδείχθηκε στη δημοφιλέστερη Γερμανίδα πολιτικό, καθώς πιστώθηκε τις επιτυχίες της κοινής διακυβέρνησης χωρίς να την επιβαρύνουν οι αποτυχίες της. Η εικόνα της νοικοκυρεμένης, πραγματίστριας πολιτικού που αρέσει στους Γερμανούς, ενώ παράλληλα δεν τη θεωρούν ανάλγητη δεξιά, καθώς σε πολλούς τομείς έχει υιοθετήσει σοσιαλδημοκρατικά χαρακτηριστικά.
Αντίθετα για τους Σοσιαλδημοκράτες η συμμετοχή στον μεγάλο συνασπισμό ήταν η χαριστική βολή -εάν υπάρχει τέτοιο πράγμα για ένα κόμμα με μακρά ιστορία. Το SPD έχει βυθιστεί εδώ και χρόνια σε κρίση ταυτότητας, δεν είναι πλέον συνώνυμο του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, δεν εκπροσωπεί τον κόσμο της εργασίας. Επιπλέον δεν διαθέτει πια χαρισματικούς ηγέτες: ο Στάινμαϊερ έχει την ακτινοβολία τμηματάρχη του κρατικού μηχανισμού, ενώ ο πρόεδρός του Φραντς Μίντεφερινγκ δεν είναι επιτυχημένος ούτε καν στην εσωκομματική ίντριγκα.
Βαρύτατο πλήγμα στο SPD έχει φέρει και ο πρώην πρόεδρός του και νυν ηγέτης του κόμματος της Αριστεράς Όσκαρ Λαφοντέν. Πρώτον, διότι με την αποχώρηση του πριν από δέκα χρόνια και την απόφασή του να ιδιωτεύσει άφησε «ορφανή» την αριστερή πτέρυγα του κόμματος - και επέτρεψε στον τότε καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ να την ισοπεδώσει και να «μπατάρει» το SPD προς τα δεξιά. Και δεύτερον, διότι, άμα τη επιστροφή του στην πολιτική, πριν από τρία χρόνια, κατάφερε σε συνεργασία με τους πρώην κομμουνιστές του αμιγώς ανατολικογερμανικού Κόμματος Δημοκρατικού Σοσιαλισμού να στήσει μια εναλλακτική πολιτική πρόταση αριστερότερα του SPD.
Χωρίς τον Λαφοντέν η Αριστερά δεν θα μπορούσε να απευθυνθεί στους ψηφοφόρους της Δυτικής Γερμανίας, κυρίως διότι τα λαμπρότερα στελέχη της είναι «καμένα». Για παράδειγμα, δύσκολα μπορεί να βρει κανείς στη σημερινή Γερμανία πιο συγκροτημένο και χαρισματικό πολιτικό από τον συμπρόεδρο της Αριστεράς, Γκέγκορ Γκίζι, αλλά θα τον κυνηγάνε πάντα οι κατηγορίες για συνεργασία του με τη ΣΤΑΖΙ, τις διαβόητες μυστικές υπηρεσίες της Ανατολικής Γερμανίας, ανεξάρτητα από το εάν είναι ή όχι αληθινές.
Τα προγνωστικά
Μια βδομάδα πριν από την ετυμηγορία της κάλπης, πάντως, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά πλην ενός. Αυτό που φαίνεται να έχει «κλειδώσει» είναι το όνομα του επόμενου καγκελάριου: θα είναι η Άγγελα Μέρκελ. Το αν θα ηγηθεί ενός συνασπισμού με το FDP, όπως δηλώνει ότι θέλει, δεν είναι καθόλου βέβαιο, καθώς οι τελευταίες δημοσκοπήσεις φέρουν το κόμμα της και τους Φιλελεύθερους να μην φτάνουν το 50% (37% για τη CDU/CSU και 12% για το FDP). Έτσι μπορεί το εκλογικό αποτέλεσμα να οδηγήσει στη διατήρηση του σημερινού μεγάλου συνασπισμού.
Μια αριστερότερη λύση μάλλον αποκλείεται από τις δημοσκοπήσεις -και όχι μόνο. Μαζί ο λεγόμενος διπλός «κοκκινοπράσινος» συνασπισμός (SPD, Πράσινοι, Αριστερά) επίσης δεν πιάνει το 50% (23% για τους Σοσιαλδημοκράτες συν 12% για τους Πράσινους συν 13% για την Αριστερά), αλλά, ακόμη κι αν οι ψηφοφόροι κάνουν την ανατροπή, θα είναι πολύ δύσκολο για το SPD να παραβεί τη δέσμευσή του ότι δεν θα συνεργαστεί το 2009 με τους Αριστερούς.
Η μόνη -συμβατή με τις δεσμεύσεις του- ελπίδα του Στάινμαϊερ να γίνει καγκελάριος είναι να ηγηθεί ενός συνασπισμού «σηματοδότη» (κόκκινο για το SPD, κίτρινο για το FDP, πράσινο για τους Πράσινους), αφενός, όμως, θα είναι δύσκολο να του βγουν τα κουκιά, αφετέρου θα είναι ακόμη δυσκολότερο για τους Φιλελεύθερους να μπουν σε μια τέτοια συμμαχία.
Εάν οι κάλπες δεν κάνουν την έκπληξη, το πραγματικό ενδιαφέρον αυτών των εκλογών θα ξεκινήσει μετά τη λήξη τους, όταν θα αρχίσει το μεγάλο παζάρι για τον σχηματισμό της επόμενης κυβέρνησης.
Η απάντηση είναι όχι. Βεβαίως, όλα αυτά τα θέματα απασχολούν τους Γερμανούς, αλλά με έναν τρόπο μάλλον… στωικό. Η ένταση στις κουβέντες των ψηφοφόρων στα σαλόνια των σπιτιών και στα καφενεία της επικράτειας ανεβαίνει τις τελευταίες μέρες με μια εντελώς διαφορετική αφορμή.
Η γερμανική κοινωνία προσπαθεί να χωνέψει τον τραγικό θάνατο ενός αγνώστου ήρωα στα προάστια του Μονάχου. Του θαρραλέου επιβάτη Ντόμινικ Μπρούνερ που ύψωσε το ανάστημά του σε δυο ανήλικους νταήδες μέσα στο τρένο, την ώρα που τρομοκρατούσαν και προσπαθούσαν να κλέψουν το χαρτζιλίκι από μια παρέα πιτσιρικάδες.
Οι πιτσιρικάδες την γλίτωσαν, ο 50χρονος Μπρούνερ πέθανε. Υπέκυψε στα τραύματα που του προκάλεσαν με τις γροθιές και τις κλωτσιές τους οι δυο νταήδες. Το επεισόδιο έγινε την περασμένη Κυριακή κι έχει συγκλονίσει τη γερμανική κοινωνία εξαιτίας μιας φρικαλέας… λεπτομέρειας: παρόντες στον άγριο ξυλοδαρμό του Μπρούνερ ήταν ακόμη είκοσι επιβάτες, εκ των οποίων κανείς δεν επενέβη. Όλοι τους γύρισαν τα μάτια αλλού.
Αυτή την έλλειψη γενναιότητας, αυτή την παράλυση συζητά η Γερμανία, μαζί με την επικίνδυνα αυξανόμενη νεανική εγκληματικότητα. Κι εδώ τα κόμματα και οι υποψήφιοι δεν έχουν απαντήσεις. Οι δεξιοί Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας (CSU) και κάποιοι Χριστιανοδημοκράτες ψελλίζουν απλά προτάσεις για περισσότερη ηλεκτρονική παρακολούθηση των σταθμών και των μέσων μαζικής μεταφοράς, καθώς και για αυστηρότερες ποινές στους ανήλικους δράστες.
Αντίθετα, η Αριστερά, οι Πράσινοι και δευτερευόντως οι Φιλελεύθεροι δεν θεωρούν λύση την ηλεκτρονική αστυνόμευση.
Αλλά για την απουσία κουράγιου δεν έχει τίποτε να πει κανείς. Βέβαια, στελέχη όλων των κομμάτων σπεύδουν από την περασμένη Δευτέρα να ξεκινήσουν κάθε προεκλογική εκδήλωση εκφράζοντας τον βαθύ θαυμασμό και σεβασμό τους στον άτυχο Μπρούνερ, «σε έναν πραγματικό ήρωα». Και στη συνέχεια περνούν στην ημερήσια διάταξη.
Πόλωση γιοκ
Αυτός ο προεκλογικός αγώνας στη Γερμανία είναι ο υποτονικότερος των τελευταίων δεκαετιών. Όσο και να προσπάθησαν τα δύο μεγάλα λαϊκά κόμματα δεν κατάφεραν να πολώσουν την κοινωνία. Ενδεχομένως επειδή δεν προσπάθησαν πολύ -παρά μόνο με μια μίνι σκανδαλολογία, με παραπτώματα πολιτικών που ναι μεν δείχνουν την αλαζονεία του πολιτικού προσωπικού και την απομάκρυνσή του από την κοινωνία, αλλά για τα ελληνικά δεδομένα δεν αξίζουν καν επισήμανσης.
Ποιος Έλληνας πολιτικός θα κατηγορούνταν επειδή χρησιμοποίησε το υπουργικό του αυτοκίνητο για ιδιωτικούς λόγους;
Αν και οι Γερμανοί πολίτες έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν τον λεγόμενο μεγάλο συνασπισμό (Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών) ως αναγκαίο κακό με ημερομηνία λήξης κι όχι ως μια καλή πολιτική λύση, η συγκυρία συνέβαλε στην… αναβάπτισή του. Ήταν ευκολότερο στην κυβέρνηση Μέρκελ - Στάινμαϊερ να αντιμετωπίσει το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, που οδήγησε στην ύφεση και αναμένεται να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη κρίση στην αγορά εργασίας - η τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ προβλέπει 5 εκατομμύρια ανέργους στη Γερμανία στο τέλος του 2010.
Κι αυτό διότι ουσιαστικά λειτούργησε ως κυβέρνηση εθνικής ενότητας, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να διαφωνούν στις λεπτομέρειες των προγραμμάτων αναθέρμανσης της οικονομίας και διάσωσης των τραπεζών -με σχεδόν μισό τρισεκατομμύριο ευρώ από τον κρατικό κορβανά- αλλά όχι και στην αναγκαιότητα να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Κρίση ταυτότητας για το SPD
Στα τέσσερα χρόνια του μεγάλου συνασπισμού η Μέρκελ αναδείχθηκε στη δημοφιλέστερη Γερμανίδα πολιτικό, καθώς πιστώθηκε τις επιτυχίες της κοινής διακυβέρνησης χωρίς να την επιβαρύνουν οι αποτυχίες της. Η εικόνα της νοικοκυρεμένης, πραγματίστριας πολιτικού που αρέσει στους Γερμανούς, ενώ παράλληλα δεν τη θεωρούν ανάλγητη δεξιά, καθώς σε πολλούς τομείς έχει υιοθετήσει σοσιαλδημοκρατικά χαρακτηριστικά.
Αντίθετα για τους Σοσιαλδημοκράτες η συμμετοχή στον μεγάλο συνασπισμό ήταν η χαριστική βολή -εάν υπάρχει τέτοιο πράγμα για ένα κόμμα με μακρά ιστορία. Το SPD έχει βυθιστεί εδώ και χρόνια σε κρίση ταυτότητας, δεν είναι πλέον συνώνυμο του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, δεν εκπροσωπεί τον κόσμο της εργασίας. Επιπλέον δεν διαθέτει πια χαρισματικούς ηγέτες: ο Στάινμαϊερ έχει την ακτινοβολία τμηματάρχη του κρατικού μηχανισμού, ενώ ο πρόεδρός του Φραντς Μίντεφερινγκ δεν είναι επιτυχημένος ούτε καν στην εσωκομματική ίντριγκα.
Βαρύτατο πλήγμα στο SPD έχει φέρει και ο πρώην πρόεδρός του και νυν ηγέτης του κόμματος της Αριστεράς Όσκαρ Λαφοντέν. Πρώτον, διότι με την αποχώρηση του πριν από δέκα χρόνια και την απόφασή του να ιδιωτεύσει άφησε «ορφανή» την αριστερή πτέρυγα του κόμματος - και επέτρεψε στον τότε καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ να την ισοπεδώσει και να «μπατάρει» το SPD προς τα δεξιά. Και δεύτερον, διότι, άμα τη επιστροφή του στην πολιτική, πριν από τρία χρόνια, κατάφερε σε συνεργασία με τους πρώην κομμουνιστές του αμιγώς ανατολικογερμανικού Κόμματος Δημοκρατικού Σοσιαλισμού να στήσει μια εναλλακτική πολιτική πρόταση αριστερότερα του SPD.
Χωρίς τον Λαφοντέν η Αριστερά δεν θα μπορούσε να απευθυνθεί στους ψηφοφόρους της Δυτικής Γερμανίας, κυρίως διότι τα λαμπρότερα στελέχη της είναι «καμένα». Για παράδειγμα, δύσκολα μπορεί να βρει κανείς στη σημερινή Γερμανία πιο συγκροτημένο και χαρισματικό πολιτικό από τον συμπρόεδρο της Αριστεράς, Γκέγκορ Γκίζι, αλλά θα τον κυνηγάνε πάντα οι κατηγορίες για συνεργασία του με τη ΣΤΑΖΙ, τις διαβόητες μυστικές υπηρεσίες της Ανατολικής Γερμανίας, ανεξάρτητα από το εάν είναι ή όχι αληθινές.
Τα προγνωστικά
Μια βδομάδα πριν από την ετυμηγορία της κάλπης, πάντως, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά πλην ενός. Αυτό που φαίνεται να έχει «κλειδώσει» είναι το όνομα του επόμενου καγκελάριου: θα είναι η Άγγελα Μέρκελ. Το αν θα ηγηθεί ενός συνασπισμού με το FDP, όπως δηλώνει ότι θέλει, δεν είναι καθόλου βέβαιο, καθώς οι τελευταίες δημοσκοπήσεις φέρουν το κόμμα της και τους Φιλελεύθερους να μην φτάνουν το 50% (37% για τη CDU/CSU και 12% για το FDP). Έτσι μπορεί το εκλογικό αποτέλεσμα να οδηγήσει στη διατήρηση του σημερινού μεγάλου συνασπισμού.
Μια αριστερότερη λύση μάλλον αποκλείεται από τις δημοσκοπήσεις -και όχι μόνο. Μαζί ο λεγόμενος διπλός «κοκκινοπράσινος» συνασπισμός (SPD, Πράσινοι, Αριστερά) επίσης δεν πιάνει το 50% (23% για τους Σοσιαλδημοκράτες συν 12% για τους Πράσινους συν 13% για την Αριστερά), αλλά, ακόμη κι αν οι ψηφοφόροι κάνουν την ανατροπή, θα είναι πολύ δύσκολο για το SPD να παραβεί τη δέσμευσή του ότι δεν θα συνεργαστεί το 2009 με τους Αριστερούς.
Η μόνη -συμβατή με τις δεσμεύσεις του- ελπίδα του Στάινμαϊερ να γίνει καγκελάριος είναι να ηγηθεί ενός συνασπισμού «σηματοδότη» (κόκκινο για το SPD, κίτρινο για το FDP, πράσινο για τους Πράσινους), αφενός, όμως, θα είναι δύσκολο να του βγουν τα κουκιά, αφετέρου θα είναι ακόμη δυσκολότερο για τους Φιλελεύθερους να μπουν σε μια τέτοια συμμαχία.
Εάν οι κάλπες δεν κάνουν την έκπληξη, το πραγματικό ενδιαφέρον αυτών των εκλογών θα ξεκινήσει μετά τη λήξη τους, όταν θα αρχίσει το μεγάλο παζάρι για τον σχηματισμό της επόμενης κυβέρνησης.
