΄’Κυλιόμενο’’ προϋπολογισμό συζητά η Βουλή

Έναν «κυλιόμενο» κρατικό προϋπολογισμό συζητούν από χθες και θα κληθούν να ψηφίσουν τα μεσάνυκτα της Τετάρτης οι 300 βουλευτές της χώρας, ξέροντας δηλαδή εκ των προτέρων ότι καθώς θα προχωράει το 2010 τα κονδύλια θα αλλάζουν. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει, αλλά ούτε έχουμε ξαναβρεθεί σε τόσο κρίσιμη κατάσταση.

Προϋπολογισμοί ανεφάρμοστοι, έξω από κάθε ρεαλιστική πρόβλεψη, έρχονταν και άλλοτε στη Βουλή, τα τελευταία χρόνια ιδίως κατά κόρον. Ανατρέπονταν στην εκτέλεσή τους, χωρίς άλλη κοινοβουλευτική διαδικασία, με τις εκάστοτε κυβερνήσεις να αποφεύγουν κάθε εκ νέου συζήτηση των δεδομένων που είχαν αλλάξει και τροποποίηση των ψηφισμένων κονδυλίων από τη Βουλή, όπως θα απαιτούσε μια στοιχειώδης δημοκρατική δεοντολογία. Αντίθετα, κρατούσαν τα δεδομένα μυστικά για όσο περισσότερο χρόνο μπορούσαν.

Χαρακτηριστικά, το 2004 οι κ.κ. Καραμανλής και Αλογοσκούφης, ενώ είχαν αναλάβει την κυβέρνηση από τον Μάρτιο, άφηναν επί δέκα μήνες τον προϋπολογισμό να πέσει εντελώς έξω, με την αυταπάτη ότι θα ωφελούνταν πολιτικά για τους σκοπούς της «απογραφής» και για την ελάφρυνση των επομένων ετών. Και φέτος, με πολύ χειρότερα ακόμα τα πράγματα, οι κυβερνητικοί αρμόδιοι της Ν.Δ. έμεναν αδρανείς μπροστά στην έκρηξη του ελλείμματος, ώσπου να περάσουν την «καυτή πατάτα» στους επόμενους. Οι τόμοι του προϋπολογισμού αμετάβλητοι, όπως είχαν καταρτιστεί από το Νοέμβριο του προηγουμένου έτους, θα χρησίμευαν μόνο για να μετρηθούν εκ των υστέρων οι τεράστιες αποκλίσεις των προβλέψεων από την πραγματικότητα.

Τώρα αυτό αλλάζει. Ήδη την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου διόρθωσε με δηλώσεις του το ύψος του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης για το 2010 από 9,1% σε 8,7% του ΑΕΠ (από 12,7% φέτος), που σημαίνει ότι θα πρέπει να διαμορφωθεί κατά 1 δισ. ευρώ χαμηλότερα - είχε προηγηθεί η δέσμευση του πρωθυπουργού ότι το έλλειμμα θα μειωθεί κατά 4 μονάδες.

Από κάπου βέβαια θα πρέπει να προκύψει αυτό το πρόσθετο δισεκατομμύριο, από κάποιες περικοπές δαπανών ή/και κάποια επιπλέον έσοδα, που πάντως δεν θα συζητηθούν τώρα, αφού ο προς ψήφιση προϋπολογισμός προβλέπει μείωση ελλείμματος κατά 3,6 μονάδες, διευκρίνισε προχθές ο κ. Παπακωνσταντίνου. Εβδομάδες νωρίτερα άλλωστε είχε προειδοποιήσει για το ενδεχόμενο συμπληρωματικών προϋπολογισμών στη διάρκεια το 2010. Και είναι σημαντική η δέσμευσή του ότι οι όποιες αλλαγές, όπως και το πρόγραμμα σταθερότητας και ανάπτυξης θα υποβάλλονται εγκαίρως στη Βουλή.

Η τωρινή αβεβαιότητα γύρω από τα τελικά μεγέθη διόλου δεν αναιρεί, αντίθετα εντείνει την υποχρέωση για μιαν ουσιαστική συζήτηση: τόσο από την πλευρά της κυβέρνησης που οφείλει να παρουσιάσει ανοικτά και όσο πιο ολοκληρωμένα μπορεί σε αυτή τη φάση ένα σχέδιο για να βγει η χώρα από τη δημοσιονομική κρίση, όσο και από τα κόμματα της αντιπολίτευσης τα οποία επίσης θα έπρεπε να κάνουν συγκεκριμένες τις προτάσεις τους εκκινώντας από την κατάσταση όπως διαμορφώνεται σήμερα.

Διότι για να αποτραπεί η δημοσιονομική κατάρρευση μέσα στις επόμενες λίγες εβδομάδες – ο ορατός κίνδυνος αδυναμίας δανεισμού – και για να αποκατασταθεί στη συνέχεια βαθμιαία μια ισορροπία με τα ελλείμματα και το χρέος να μπαίνουν σε καθοδική τροχιά και με την παραγωγή και πάλι να αυξάνεται, απαιτούνται μεγάλες ανακατανομές πόρων και εισοδημάτων, που δεν περιγράφονται στον προϋπολογισμό και ακόμα δεν έχουν προσδιορισθεί οι συνέπειες και το κόστος τους ανά κοινωνική/επαγγελματική κατηγορία.

Παρουσιάζοντας προχθές τις κατευθύνσεις για τη φορολογική μεταρρύθμιση ο υπουργός Οικονομικών κατέφυγε και πάλι στη μόνιμη επωδό του ΠΑΣΟΚ ότι «δεν θα θιγεί η μέση ελληνική οικογένεια», υπόσχεση που μήνες τώρα λειτουργεί εντελώς παραπλανητικά. «Μέση οικογένεια» και αυτή του εργαζόμενου στον ΟΛΠ με τη σκανδαλωδώς γενναιόδωρη εθελουσία έξοδο, σαν του ΟΤΕ παλαιότερα, «μέση» και του απολυόμενου από την ELITE για τον οποίο υπάρχει μόνο το επίδομα του ΟΑΕΔ;

Πολύ καλύτερη αποσαφήνιση ως προς τις επιπτώσεις τους χρειάζονται άλλωστε τα νομοσχέδια για την προστασία των δανειοληπτών, επιχειρήσεων και νοικοκυριών, τα οποία έχουν προσκρούσει στους τραπεζίτες. Τις αντιρρήσεις τους προέβαλλε στη Βουλή ο νέος πρόεδρος της Εθνικής και της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών Βασίλης Ράπανος, με την ενεργό δημόσια παρουσία του τρεις δεκαετίες τώρα υπεράνω κάθε υποψίας για «κερδοσκοπική ιδεολογία» - σε σύσκεψη με την ΕΕΤ προχθές, σύμφωνα με πληροφορίες, και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιώργος Προβόπουλος. Το 2010 θα είναι μια δυσκολότερη χρονιά και για τις τράπεζες, καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αποσύρει βαθμιαία ρευστότητα, οι κεφαλαιακές απαιτήσεις αυξάνονται, ενώ, μαζί με το ελληνικό Δημόσιο, υποβαθμίζονται και αυτές από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης. Αυτές οι επερχόμενες δυσκολίες καλό θα ήταν να εκτιμηθούν με ακρίβεια.

Οι κίνδυνοι μπροστά μας

Την εβδομάδα που πέρασε η Ελλάδα διατηρήθηκε στο επίκεντρο του διεθνούς οικονομικού ενδιαφέροντος ενώ το κόστος του δημόσιου δανεισμού συνέχισε να ανεβαίνει, με το spread των ελληνικών ομολόγων προχθές να αγγίζει τις 270 μονάδες. Η ομιλία του πρωθυπουργού στους κοινωνικούς φορείς της χώρας τη Δευτέρα δεν άλλαξε το κλίμα στις αγορές, αν και σποραδικά υπήρξαν κάποια θετικά δημοσιεύματα. Εξακολουθεί να κυριαρχεί η ανησυχία για το ενδεχόμενο η Ελλάδα σύντομα να βρεθεί σε αδυναμία να εξυπηρετήσει το υπέρογκο χρέος της (από το οποίο ένα 30% θα πρέπει να αναχρηματοδοτηθεί στις αρχές του έτους), ανησυχία που τροφοδότησε η υποβάθμιση από την Standard & Poorʼs την Τρίτη και η οποία ενοχοποιείται για την υποχώρηση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Καλύτερη δημοσιότητα είχε η περιοδεία του κ. Παπακωνσταντίνου ανά τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες τον οποίο φαίνεται να βρήκαν πειστικό οι συνομιλητές του, υπουργοί, επενδυτές και αναλυτές.

Το ελληνικό πρόβλημα είναι όμως εξ αντικειμένου μεγάλο, εκτιμούν πλέον οι πάντες, γιʼ αυτό και αναζωπυρώθηκε ανεπίσημα η περυσινή συζήτηση για μια βοήθεια από τις ισχυρές οικονομίες της Ευρωζώνης που θα μπορούσαν αυτές να εκδώσουν ομόλογα για λογαριασμό της Ελλάδας με πολύ χαμηλότερο επιτόκιο. Το θέμα επιχείρησε να κλείσει ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μανουέλ Μπαρόσο, απαντώντας σε ευρωβουλευτές στο Στρασβούργο, ότι δεν εξετάζονται σε αυτή τη φάση τέτοιου είδους μέτρα.

Αλλά η κρίσιμη στιγμή θα έρθει όταν θα πρέπει το ελληνικό Δημόσιο να αρχίσει να δανείζεται τα 30 δισ. του χρέους που λήγουν το 2010. Θα έχει προηγηθεί η γνωστοποίηση του προγράμματος σταθερότητας που θα πρέπει να διαγράφει με ορίζοντα τετραετίας τις πολιτικές για τη δημοσιονομική εξυγίανση πολύ πιο συγκεκριμένα από όσο έχουν παρουσιαστεί μέχρι σήμερα. Ακόμα όμως και αν το πρόγραμμα είναι στη σωστή κατεύθυνση και τα μέτρα απολύτως διακριτά, αυτό δεν εξασφαλίζει αυτόματα την καλή υποδοχή από τις αγορές, παρατηρούν έμπειροι, και ουδέτεροι απέναντί μας, διεθνείς αναλυτές. Τότε, μόνο σε μια τέτοια περίπτωση, πιθανολογείται ότι μπορεί να κινητοποιηθεί μια ευρωπαϊκή αλληλεγγύη με την εκδοχή «ευρωομολόγου» για την Ελλάδα, ή κάποια άλλη.

Στο μεταξύ εκκρεμεί η επαναξιολόγηση της χώρας από τον άλλο μεγάλο διεθνή οίκο, την Moodyʼs, αντιπροσωπεία της οποίας ήταν στην Αθήνα τις τελευταίες μέρες. Ενδεχόμενη περαιτέρω υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας κατά δύο βαθμίδες θα έθετε εμπόδια στην τραπεζική χρηματοδότηση με ενέχυρο κρατικά ομόλογα στην ΕΚΤ ήδη από φέτος. Αλλά από το 2011, τα ελληνικά ομόλογα κινδυνεύουν να μη γίνονται δεκτά εφόσον διατηρήσουν την τωρινή τους διαβάθμιση (ΒΒΒ+), καθώς η ΕΚΤ θα επανέλθει στο πριν την κρίση κριτήριο αποδοχής ενεχύρων Α-. Ο κανόνας είναι ενιαίος για όλες τις χώρες και δεν θα αλλάξει, δήλωνε προχθές στο Reuterʼs ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Λουκάς Παπαδήμος.