Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερα από έναν απλό μηχανισμό διάσωσης

«Από τη μεγάλη ιδέα της κοινής ευρωπαϊκής μας ειρήνης και ευημερίας παρέμεινε τελικά το άθροισμα των εθνικών μας εγωισμών. Επειδή σχεδόν κανένας από την πολιτική ηγεσία της ΕΕ και της ευρωζώνης δεν θέλει πλέον μια Ευρώπη που θα είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των εθνικών εγωισμών, η Ευρώπη παραμένει χωρίς ηγεσία.» Αναζητώντας στόχους που, έστω και μακροπρόθεσμα, θα «δώσουν πάλι νόημα στην Ευρώπη», το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα λύνει με ένα είδος διαφοροποιημένης ομοβροντίας (ταυτόχρονα αλλά όχι ταυτόσημα) τη μακρά και επώδυνη σιωπή του από την έναρξη της κρίσης. Την ίδια ημέρα (14 Δεκεμβρίου) δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Handelsblatt σχετικό άρθρο του προέδρου του κόμματος, ενώ ταυτόχρονα οι Στάινμαϊερ και Στάινμπρουκ, στελέχη του SPD που υπηρέτησαν ως υπουργοί εξωτερικών και οικονομικών αντίστοιχα, δημοσίευσαν κοινό άρθρο στους Financial Times με δυναμικές προτάσεις για έξοδο από την κρίση (βλέπε και σχετικά δημοσιεύματα του ελληνικού τύπου, όπου και δημοσιεύτηκαν τα κύρια σημεία του άρθρου τoυς).

Μετάφραση, επιμέλεια: Ελένη Χριστίδου, Μαρία Τοπάλη

Η Καγκελάριος Angela Merkel έχει μονάχα ένα σύνθημα για την Ευρώπη: συγκράτηση. Αυτό, υποτίθεται, θυμίζει τον Ludwig Erhard. Ωστόσο, στο ευρωπαϊκό πλαίσιο θα ήταν καλύτερα να προσανατολιστούμε προς τον Karl Schiller και το "μαγικό του τετράγωνο": σταθερότητα των τιμών σε συνδυασμό με οικονομική ανάπτυξη, υψηλά επίπεδα απασχόλησης και ισοσκελισμένο ισοζύγιο εξωτερικού εμπορίου. Σήμερα είναι σαφές ότι για να ξεπεραστεί η κρίση του ευρώ πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα από τη συγκράτηση των κρατικών δαπανών.

Έχοντας ως δεδομένα την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανία βλέπουμε ότι αντιμετωπίζουν τεράστιες οικονομικές και δημοσιονομικές δυσχέρειες εκείνες ακριβώς οι χώρες που για χρόνια διατηρούσαν πολύ χαμηλότερα επίπεδα χρέους από τη Γερμανία. Αυτό εξακολουθεί να ισχύει για την Ισπανία. Το χαμηλό δημόσιο χρέος δεν αποτελεί ασφαλή δείκτη για την ποιότητα μιας οικονομίας.

Το πραγματικό πρόβλημα του ευρώ είναι η έλλειψη μιας αποτελεσματικής, κοινής ευρωπαϊκής οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Αυτό το κενό οι συντηρητικοί και οι φιλελεύθεροι πολιτικοί δεν το θεωρούσαν μέχρι πρόσφατα εγγενή αδυναμία του ευρώ, αλλά, αντίθετα, κορυφαία προϋπόθεση για μια "ανταγωνιστική ένωση" στην Ευρώπη. Πίστευαν ότι θα συμβάλλει στη μείωση των φόρων και στη συγκράτηση των μισθών και των κοινωνικών εισφορών. Ο τρόπος με τον οποίο αυτές οι συνθήκες θα οδηγούσαν στην από κοινού ανάπτυξη της ευρωζώνης και σε μεγαλύτερη ευημερία για όλους, παρέμενε πάντα το μεγάλο μυστικό των ’πολιτικών θεολόγων’.

Στο σκληρό ανταγωνισμό εντός της ΕΕ και της ευρωζώνης ο καθένας προστάτευσε τα εθνικά του πλεονεκτήματα: οι Βρετανοί το χρηματιστήριό τους, οι Γάλλοι ευρύτερους τομείς της οικονομίας τους και η Γερμανία το εμπορικό της πλεόνασμα. Από τη μεγάλη ιδέα της κοινής ευρωπαϊκής μας ειρήνης και ευημερίας παρέμεινε τελικά το άθροισμα των εθνικών μας εγωισμών. Επειδή σχεδόν κανένας από την πολιτική ηγεσία της ΕΕ και της ευρωζώνης δεν θέλει πλέον μια Ευρώπη που θα είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των εθνικών εγωισμών, η Ευρώπη παραμένει χωρίς ηγεσία. Η αποδυνάμωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η αγνόηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και η ελάχιστα πειστική επιλογή προσώπων για τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς από τις εθνικές κυβερνήσεις εφαρμόζουν πιστά αυτή τη λογική. Εκείνες οι χώρες της ζώνης του ευρώ, οι οποίες λόγω των υποανάπτυκτων οικονομικών τους δομών δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν τον ανταγωνισμό, εξαγόρασαν την ευημερία που είχαν υποσχεθεί στους πολίτες τους, γυναίκες και άνδρες, με δάνεια.

Ωστόσο, αυτή η φάση τέλειωσε. Οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν μια σαφή εικόνα της ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Γνωρίζουν ότι οι μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές αποκλίσεις, όταν επιμένουν, αποδυναμώνουν το κοινό νόμισμα. Και για τον λόγο αυτό οι επενδυτές αξιολογούν το ευρώ ως αναξιόπιστο. Όταν, επιπλέον, το ισχυρότερο κράτος-μέλος, η Γερμανία, παραμένει διστακτικό και αναποφάσιστο, όταν η Καγκελάριος δεν επιδιώκει να ενισχύσει τον Ευρωπαϊκό οικονομικό χώρο αλλά να τιμωρήσει τους επενδυτές, τότε η επιτάχυνση της νομισματικής κρίσης είναι μονόδρομος. Η Angela Merkel δεν είναι επιζήμια μόνο για την ευρωζώνη, αλλά και για τη Γερμανία.

Τα εθνικά κοινοβούλια και οι κυβερνήσεις της Ευρώπης πρέπει να δεσμευτούν σε κοινούς στόχους: τη σταδιακή σύγκλιση του βιοτικού επιπέδου με όσο το δυνατό υψηλότερη απασχόληση, σταθερή οικονομική ανάπτυξη, σταθερότητα τιμών, ισοσκελισμένο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών και περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Μόνο έτσι έχει νόημα ένα κοινό νόμισμα. Ένα μεγάλο μέρος από τα παραπάνω δεν θα συμβεί παρά μόνο σε δεκαετίες. Αλλά αυτοί οι στόχοι θα δώσουν πάλι νόημα στην Ευρώπη.

Αν έχουμε εμείς εμπιστοσύνη στην Ευρώπη, τότε θα έχουν και οι επενδυτές. Και φυσικά, τα ευρωομόλογα θα αποτελούσαν σαφή απόδειξη της εμπιστοσύνης μας. Όχι για το σύνολο των χρεών, αλλά τουλάχιστον για εκείνα που βρίσκονται στο πλαίσιο των κριτηρίων σταθερότητας.

Κάθε καγκελάριος έχει να εκπληρώσει μια ιστορική αποστολή, η οποία εκτείνεται πέρα από τη συγκεκριμένη εποχή, προσωπικότητα ή πολιτική. Για τον Adenauer ήταν η σύνδεση με τη Δύση, για τον Willy Brandt και τον Helmut Schmidt η επαναπροσέγγιση με την Ανατολή (Ostpolitik) και η πολιτική της ύφεσης, για τον Helmut Kohl ήταν η γερμανική ενότητα και για τον Gerhard Schröder η ανάληψη της ευθύνης για μια γερμανική εξωτερική πολιτική και το ξεκάθαρο «όχι» στις στρατιωτικές περιπέτειες του Ιράκ. Κοινή συνισταμένη για όλους υπήρξε η Ευρώπη. Η Angela Merkel φαίνεται ότι δεν αναγνωρίζει την ιστορική της αποστολή να δώσει μια νέα ώθηση στην Ευρωπαϊκή ιδέα. Ή μήπως φοβάται τόσο πολύ το ίδιο της το κόμμα και τα ταμπλόιντ; Μπορεί ο φόβος της να είναι δικαιολογημένος, αλλά αν η ίδια έχει συναίσθηση της ευθύνης της απέναντι στο μέλλον της Ευρώπης και, κατά συνέπεια, και της Γερμανίας δεν θα έπρεπε να υποχωρήσει.

O Sigmar Gabriel, είναι προέδρος του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD). Το άρθρο αυτό, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Handelsblatt και αναδημοσιεύτηκε στο newsletter του κόμματος με ημερομηνία 14 Δεκεμβρίου 2010 (από όπου και η μετάφραση: www.spd.de/)