Μετά από εκατό μέρες διακυβέρνησης, η κυβέρνηση βρίσκεται μπροστά σε ένα δύσκολο δίλημμα, που προκύπτει από τη διαφορά μεταξύ προεκλογικών διακηρύξεων και μετεκλογικών πραγματώσεων. Προεκλογικά, ο ΣΥΡΙΖΑ είχε στηρίξει τη στρατηγική του σε μια τριπλή δέσμευση: «διαγραφή χρέους»-«ενδιάμεση συμφωνία»-«πρόγραμμα Θεσσαλονίκης», (και μάλιστα «ανεξάρτητα από την έκβαση της διαπραγμάτευσης»). Τρεις μήνες μετά, και ύστερα από μια αδιανόητα ερασιτεχνική διαπραγμάτευση, ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να οδηγείται πλέον σε μια επώδυνη συμφωνία, που ακυρώνει πρακτικά τις περισσότερες προεκλογικές του διακηρύξεις και υποθηκεύει το μέλλον της χώρας με την επιβολή ενός νέου «Μνημόνιου 3». Τα καλά νέα είναι πως τέλειωσαν οι ψευδαισθήσεις. Τα κακά νέα είναι πως η εξαπάτηση του εκλογικού σώματος κόστισε ακριβά σε χρόνο, σε χρήμα και, κυρίως, στην αξιοπιστία της χώρας. Θα κοστίσει πολύ και στη ζωή των πολιτών.

Τελικά όλοι καταλάβαμε πως το βασικό πρόβλημα σε αυτή τη διαδικασία δεν ήταν μόνο η ίδια η «διαπραγμάτευση» αλλά και ο «κυβερνητικός ΣΥΡΙΖΑ» με τις αντιφάσεις, τις παλινδρομήσεις και τις ιδεοληψίες του, μέρος των οποίων είναι και η παράλληλη «μακρά διαπραγμάτευση» στο εσωτερικό του κόμματος. Κάπως έτσι, όλοι όσοι θεώρησαν αρχικά πως η πολιτική διακυβέρνηση ταυτίζεται με την «έφοδο στην εξουσία», (στο όνομα, πάντα, της ριζοσπαστικής Αριστεράς), κατάλαβαν τώρα πως βρίσκονται εγκλωβισμένοι στην εφαρμογή μιας συμφωνίας που αναιρεί τον πυρήνα του αντιμνημονιακού ιδεολογήματος. Είναι μια δύσκολη αλλά απαραίτητη συνειδητοποίηση, που προς το παρόν επιλύεται επικοινωνιακά με ένα καινούργιο πολιτικό εργαλείο: τη δραματοποίηση της πολιτικής.

Το μελό άλλωστε ταιριάζει στον ΣΥΡΙΖΑ. Το σίριαλ έχει πολλά επιμέρους επεισόδια: συμφωνία, ρήξη, νέες εκλογές, υποσχέσεις, απειλές, εκβιασμούς, μπλόφες, τελεσίγραφα, παράλληλα νομίσματα, κόκκινες γραμμές, αμοιβαίες υποχωρήσεις, δημοψήφισμα, δημοσκοπήσεις κλπ. Στην πραγματικότητα, αυτό που ζούμε είναι ένα πολιτικό μελόδραμα, που συνεγείρει μεν τα αντιστασιακά πάθη «των φίλων της αξιοπρέπειας» αλλά απέχει από οποιαδήποτε γλώσσα πολιτικής μετάφρασης, στην ευρωπαϊκή οικογένεια των εταίρων.

Αν ο κρυφός κώδικας του μελοδράματος βρίσκεται στη ψυχαναλυτική «επιστροφή του απωθημένου», τότε είναι σίγουρο πως οι εκατό πρώτες μέρες της κυβέρνησης ήταν σχεδόν φροϋδικές. Τα παλιά απωθημένα διεκδίκησαν μια νέα «ερμηνεία των ονείρων», μεταφέροντας και συμπυκνώνοντας τις ασυνείδητες επιθυμίες ανατροπής της πραγματικότητας. Δεν έχει κανείς παρά να ακούσει τον γραφικό ύμνο στον ΣΥΡΙΖΑ[1] και να δει το τρέιλερ της Επιτροπής Αλήθειας για το Χρέος,[2] προκειμένου να καταλάβει πως αυτή η νέα μελοδραματική εκδοχή της πολιτικής βασίζεται στη φαντασιακή κατασκευή ενός λανθάνοντος μηνύματος: «τη ρεβάνς των αγανακτισμένων».

Η ρεβάνς ωστόσο δεν αρκεί για να διαμορφώσει στρατηγική. Ο ΣΥΡΙΖΑ θεώρησε ότι η απειλή της ρήξης είναι στοιχείο της διαπραγμάτευσης. Οι εταίροι απάντησαν σε αυτή την τακτική με τον εγκλωβισμό του ΣΥΡΙΖΑ σε μια ενδεχόμενη πτώχευση εντός του ευρώ. Τελικά, τα άδεια ταμεία είναι το μόνο πραγματικό έδαφος εντός του οποίου θα διεξαχθεί ο επώδυνος συμβιβασμός. Για αυτό, σε αυτή τη φάση, επινοήθηκε η ενοχοποίηση των «κακών ξένων», που θέλουν να πνίξουν την «πρώτη φορά» αριστερή κυβέρνηση και τη Δημοκρατία «στη χώρα που γεννήθηκε».

Το μελό βέβαια έχει πάντα τη δική του ξεχωριστή γοητεία και διαθέτει τη δική του «ψυχική οικονομία». Μεταμορφώνει το καθημερινό βίωμα εξωθώντας το στη ζώνη των ακραίων εμπειριών μέσα από εύληπτα μανιχαϊστικά δίπολα, έντονα συναισθήματα και πρωταρχικές «αυθεντικές» δυνάμεις. Στην πολιτική, αυτή η έκφραση συνοδεύεται από μια ηθικιστική πλειοδοσία του Καλού∙ «γιατί το Καλό τελικά θα νικήσει». Το ενδιαφέρον είναι ότι το «πολιτικό μελό» οργανώνει τους καθημερινούς κώδικες και τις συμπεριφορές με τέτοιο τρόπο ώστε η «νίκη του λαού» να ισοδυναμεί περισσότερο με μια κοινότοπη ηθική δικαίωση παρά με μια πραγματιστική αυτογνωσία. Δεν είναι τυχαίο ότι οδεύοντας προς την πιθανολογούμενη συμφωνία, οι μελοδραματικές κορυφώσεις της κυβέρνησης γίνονται ολοένα και πιο «γραφειοκρατικές»: απανωτά non papers καταγγελίας από το Μαξίμου, διαρροές για επικείμενο «διάγγελμα αλήθειας» από τον πρωθυπουργό, συνεχείς δηλώσεις για «άρνηση υποταγής», προτάσεις για «ηρωική έξοδο» μέσω δημοψηφίσματος.

«Το δημοψήφισμα», δήλωσε πρόσφατα ο Νίκος Φίλης, «είναι το τελευταίο όπλο, το υπερόπλο της κυβέρνησης απέναντι στους δανειστές. Αν χρειαστεί να το αξιοποιήσουμε, θα το αξιοποιήσουμε».[3] Στην ίδια ηρωική γραμμή ήταν και η ανακοίνωση της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ: «Τώρα είναι η ώρα να μπουν οι ίδιοι οι λαοί στη μάχη».[4] Ποιοι λαοί και σε ποια μάχη; Στη μάχη για τα δανεικά της Ελλάδας; Στη μάχη για «τον σοσιαλισμό σε μια μόνο χώρα»; Στη μάχη του Λαφαζάνη εναντίον του Δραγασάκη; Στη μάχη του Βαρουφάκη εναντίον του Ντάισελμπλουμ; Πολύ φοβάμαι πως όλα αυτά είναι φλύαρες δηλώσεις, ρητορικές εξάρσεις και συναισθηματικές εκρήξεις, που δεν ανταποκρίνονται στην κατάσταση των πραγμάτων.

Η κυβερνητική διαχείριση της διαπραγμάτευσης μοιάζει να παραπαίει ανάμεσα στην οριακή διάσωση της χώρας και στις αδιέξοδες εσωκομματικές ισορροπίες. Ομολογώ πως δεν ξέρω τελικά τι θα επιλέξει να κάνει η κυβέρνηση. Αυτό που ξέρω είναι ότι όσοι σκέφτηκαν πως το σύνθετο πρόβλημα του ελληνικού χρέους θα λυθεί με ένα Ναι ή με ένα Όχι σε ένα —ανύπαρκτο, κατά τα άλλα— δημοψήφισμα είναι τουλάχιστον αφελείς∙ ενίοτε και επικίνδυνοι.

Κανείς δεν ενδιαφέρεται πια για το αριστερό μελό του ΣΥΡΙΖΑ ούτε και για τα υπαρξιακά προβλήματα των τάσεων και των συνιστωσών του. Η κυβέρνηση θα πρέπει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να αποφασίσει αν θα θέλει να κυβερνήσει πραγματικά και ρεαλιστικά ή αν θα θέλει απλώς να σερβίρει τη νέα επώδυνη συμφωνία με την παλιά συνταγή του κινηματογραφικού μελό της δεκαετίας του ’50. Μόνο που αυτή τη φορά, ο παλιός τίτλος «Αμάρτησα για το παιδί μου» θα έχει ήδη προσαρμοστεί στη γνώριμη πλέον λαϊκιστική εκδοχή της κυβέρνησης: «αμάρτησα για το λαό μου».

[1] https://www.youtube.com/watch?v=WX3zxRmRorM

[2] https://www.youtube.com/watch?v=IWAeHV3ku3s

[3] http://www.tanea.gr/news/politics/article/5237393/filhs-exoyn-sklhrynei-oi-daneistes-yperoplo-to-dhmopshfisma/

[4] https://left.gr/news/pg-toy-syriza-oi-kokkines-grammes-tis-kyvernisis-einai-kai-kokkines-grammes-toy-ellinikoy-laoy