Πολλοί έχουν πει ότι ένα από τα χαρακτηριστικά της νεοελληνικής ιδιαιτερότητας είναι ότι οι καινοτομίες, που κατά καιρούς επικρατούν ως κυρίαρχα παραδείγματα ή ως απλές μόδες, λανσάρονται πρώτα στο εξωτερικό και τελικά φτάνουν και σε μας με καθυστέρηση μιας δεκαετίας περίπου.
Αυτό φαίνεται ότι πρόσφατα άλλαξε και δραστικά μάλιστα. Οχι μόνο γιατί στη διαδικτυακή εποχή μας, όταν η πληροφορία κινείται με ταχύτητα φωτός, το χρονικό χάσμα μειώνεται, αλλά κυρίως επειδή, για πρώτη φορά, η μικρή Ελλάς από ουραγός έγινε πρωτοπόρος ή trend setter.
Αναφέρομαι στη λεγόμενη «μετα-αλήθεια». Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης, ο νεολογισμός αυτός σημαίνει την υποβάθμιση της πραγματικότητας προς όφελος διαφόρων αντιδράσεων που διαμορφώνονται από το θυμικό, το οποίο αναγορεύεται απόλυτο κριτήριο δικαίωσης, και ως τέτοιο δεν υπόκειται στον ορθολογικό έλεγχο των «ειδικών».
Σε αντίθεση με το τι ίσχυε στο παρελθόν, η ανάγνωση των πραγμάτων δεν πρέπει να γίνεται με επαληθεύσιμα στοιχεία και επιχειρήματα που επεξεργάζονται οι καθ’ ύλην αρμόδιοι, δηλαδή η εξ ορισμού καταδικαστέα ελίτ, αλλά με γνώμονα τις (υποτιθέμενα) «αυθόρμητες» αντιδράσεις του λαού.
Η νίκη του Brexit και στη συνέχεια η εκλογή του Τραμπ -δύο γεγονότα κολοσσιαίας σημασίας σε σύγκριση με τις δικές μας αναταράξεις- σχολιάστηκαν αρνητικά στην Ελλάδα σχεδόν ομόφωνα.
Διέλαθε της προσοχής όμως το γεγονός ότι, στη δική μας περίπτωση, η στάση της εκάστοτε αξιωματικής αντιπολίτευσης, αρχικά της Ν.Δ. και μετά του ΣΥΡΙΖΑ, προανάγγειλλε κατά κάποιο τρόπο τον Φάρατζ στη Βρετανία και τον Τραμπ στην Αμερική.
Ητοι, απόρριψη του αντίλογου που αρθρώνουν οι επαΐοντες όχι με στοιχεία αλλά από χέρι, μόνο και μόνο επειδή είναι επαΐοντες, άρα αναξιόπιστοι και πουλημένοι· αφειδώς παρεχόμενες υποσχέσεις προς τους πάντες για τα πάντα με το σκεπτικό ότι η λύση είναι απλή, αρκεί να ακολουθήσουμε τον αρχηγό που θα μας οδηγήσει στη γη της Επαγγελίας· και τρίτο και φαρμακερό, ότι ο ένοχος είναι πάντα ο ξένος.
Ολα αυτά έκριναν τις εκλογικές αναμετρήσεις στην Ελλάδα στην περίοδο της κρίσης. Τα απανωτά Ζάππεια έφεραν τον Αντώνη Σαμαρά στο Μαξίμου και στη συνέχεια η σκυτάλη πέρασε στον Αλέξη Τσίπρα, το μήνυμα του οποίου συμπυκνώνει τον ορισμό της μετα-αλήθειας.
Μην ακούτε τους (διαπλεκόμενους) ειδικούς, έλεγε και ξανάλεγε. Γιατί εκτός από το έλλειμμα ελληνικότητας που τους προσήψε (δεν είναι αρκετά Ελληνες), ο λόγος τους έρχεται σε ευθεία αντίθεση και ακυρώνει το εκ του DNA εκπορευόμενο αντιστασιακό πνεύμα του Ελληνα.
Επικαλούνται αριθμούς, σταθμίζουν συσχετισμούς δυνάμεων, προβλέπουν όρια -κάτι σαν τον Σημίτη ένα πράμα- και γενικά δεν είναι σε θέση να δουν ότι η λύση είναι εύκολη, απλή, στιγμιαία και στον αντίποδα της λογικής που θέλουν να επιβάλουν οι λιπόψυχοι ή/και ιδιοτελείς ειδικοί: θα σκίσουμε με τη μία τα μνημόνια και θα ’ναι μέρα μεσημέρι!
Ποιος δυστυχής Ελληνας -και τέτοιοι υπάρχουν μυριάδες- θα μπορούσε να αντισταθεί σε ένα τόσο υπέροχο μείγμα λαϊκής οργής και εθνικής υπεροχής; Ιδίως αν έχει αποδεχθεί το άλλο υπόρρητο σκέλος του επιχειρήματος που χάρισε στον ΣΥΡΙΖΑ την εξουσία και τη νίκη στο δημοψήφισμα, ότι δηλαδή η αντίσταση δεν έχει κόστος. («Ψηφίστε “Οχι” για να ανοίξουν οι τράπεζες τη Δευτέρα» ή «θα μας παρακαλάνε να μας δανείσουν»)
Αν, όπως πολλοί κάνουν, σταματήσουμε εδώ, οι αντίπαλοι του ΣΥΡΙΖΑ έχουν κάθε λόγο να αισθάνονται δικαιωμένοι. Φοβάμαι όμως ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Διότι ενώ η αντιστασιακή μετα-αλήθεια δεν αποδέχεται την πραγματικότητα, όσοι δαιμονοποιούν τον ΣΥΡΙΖΑ σφάλλουν προς την αντίθετη κατεύθυνση, αποκρύπτοντας τον ιδεολογικό χαρακτήρα των αρχικών επιλογών που κατευθύνουν την πολιτική πράξη.
Ή, αλλιώς, υποκαθιστούν τη μετα-αλήθεια (που σημαίνει κατάργηση της πραγματικότητας), με τη μετα-πολιτική (που σημαίνει κατάργηση της πολιτικής).
Θέλω να πω το εξής: οι περιβόητες μεταρρυθμίσεις τις οποίες αξιώνουν, φροντίζοντας ταυτόχρονα να μην τις εξειδικεύσουν, δεν θεωρούνται μια αναγκαία εξισορρόπηση ή καλύτερα το αντίδοτο στο κακέκτυπο του κοινωνικού κράτους που δημιούργησαν τα κόμματα εξουσίας -ως προς αυτό οι μεταρρυθμιστές έχουν δίκιο-, αλλά προάγονται σε απόλυτες και προφανείς αλήθειες, τις οποίες μόνο οι κακοί και οι κουτοί απορρίπτουν.
Ομως, άλλο προτεραιότητα και άλλο μοναδική αλήθεια. Η μεν επιβάλλεται από τις περιστάσεις· η δε κατασκευάζει ιδεολογικές παρωπίδες.
Αυτό άρχισε να φαίνεται ολοένα και πιο καθαρά στο εξωτερικό. Το Brexit και η εκλογή του Τραμπ έκαναν πολλούς να αναρωτηθούν για πρώτη φορά μήπως το μοντέλο που έχει επιβληθεί ως «φυσιολογικό» και άρα εκτός συζήτησης εδώ και μερικές δεκαετίες, δηλαδή ελεύθερη κίνηση του κεφαλαίου, συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και ανάθεση της τύχης μας στις απορρυθμισμένες αγορές, είναι η αιτία για μια σειρά από άκρως επικίνδυνες παθογένειες, οι οποίες έφεραν την υφήλιο και όχι τον δικό μας μικρόκοσμο στο χείλος της αβύσσου.
Υπενθυμίζω την κρίση του 2008 που ακόμα δεν έχουμε ξεπεράσει, και κυρίως την εκτόξευση της ανισότητας που από τη μια δημιουργεί στρατιές ηττημένων και από την άλλη παρέχει ασύλληπτες στο παρελθόν ευκαιρίες στους νικητές να απολαμβάνουν τα πλούτη τους, χωρίς να δεσμεύονται από τις υποχρεώσεις των κοινών θνητών.
Κι αυτό δεν προτείνεται ως πολιτική επιλογή που υπόκειται σε ορθολογικό έλεγχο αλλά επιβάλλεται ως αξιακά και ιδεολογικά ουδέτερη πραγματικότητα, την οποία οφείλουμε να αποδεχθούμε.
Καλούμαστε λοιπόν να διαλέξουμε ανάμεσα στη μετα-αλήθεια του θυμικού, που με λίγες εξαιρέσεις, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, κλείνει σαφώς προς την Ακροδεξιά, και τη μετα-πολιτική της αγοράς, που κι αυτή καταργεί την πραγματικότητα επειδή τη θεωρεί δεδομένη και συνεπώς εκτός πολιτικής.
