Τα τριάντα χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 έδωσαν την αφορμή για έναν πλούσιο διεθνή διάλογο Στο επίκεντρο ήταν η διάψευση των προβλέψεων ότι οι πρώην κομμουνιστικές χώρες θα είχαν μια ομαλή σχετικά πορεία που θα κατέληγε στη σταθερή εγκατάσταση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της καπιταλιστικής οικονομίας. Η σημερινή τροπή προς καθεστώτα «ανελεύθερης δημοκρατίας» έχει ψαλιδίσει τις προηγούμενες ελπίδες. Από όσα σχετικά διάβασα, σταμάτησα σε μια λεπτομέρεια. Η λέξη-κλειδί το 1989 στις χώρες αυτές ήταν «κανονικότητα».

Τι δεν είναι μεταρρύθμιση; Από το 2009 έως το 2019 έχουν γίνει πέντε νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων, όλες είχαν καταληκτική ημερομηνία, όλες ήταν για τελευταία φορά – και όλες παρατείνονταν. Οι ενδιαφερόμενοι μάθαιναν να «πιάνουν στασίδι» σε καθεμία αλλά να περιμένουν και την επόμενη, με αποτέλεσμα να έχουν δηλωθεί 2,4 εκατ. παρανομίες, αλλά να μην έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες/πληρωθεί τα πρόστιμα παρά για λιγότερες από τις μισές.

Οι σημαίες, σαν άυλα σύμβολα, δεν έχουν ιδιοκτήτες. Εχουν αντιδικούντες διεκδικητές του νοήματός τους, αφού δεν διαθέτουν την ίδια ακριβώς σημασία για όλους, άτομα, τάξεις ή παρατάξεις. Πολύ απλά: Αλλα σήμαινε η γαλανόλευκη (καθώς και ο εθνικός ύμνος) για τους εξεγερμένους του Πολυτεχνείου κι άλλα βεβαίως, εντελώς διαφορετικά, για τους δικτάτορες. Σήμα του πάθους για την ελευθερία από τη μια, ταφικό σύμβολο από την άλλη, στο μνήμα της δημοκρατίας.

Η αναθεωρητική πρότασή μας είχε διπλή στόχευση: να εμβαθύνει τη δημοκρατία και την προστασία δικαιωμάτων και ελευθεριών, ιδίως έναντι του επελαύνοντος νεοφιλελευθερισμού, αλλά και να θωρακίσει θεσμικά το πολίτευμα, ενσωματώνοντας εγγυήσεις με βάση τα διδάγματα της κρίσης. Η εκλογική επικράτηση της ΝΔ δεν επιτρέπει την ολοκλήρωση αυτών των μεταρρυθμίσεων και αναδεικνύει την ιδεολογική οπισθοδρόμηση του κόμματος αυτού, ακόμη και σε σχέση με τον πρόσφατο εαυτό του του 2014.