Οι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης ξεθυμαίνουν όσο πλησιάζει η λήξη του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: Το κυβερνητικό μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα 2025-28 προβλέπει μεγέθυνση 2,3% το νέο έτος, 2% το 2026, 1,5% το 2027 και 1,3% το 2028. Βεβαίως, αυτοί οι ρυθμοί είναι από τους υψηλότερους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλ’ είναι αυτό βάσιμος λόγος να νιώθουμε ικανοποίηση; Πιστεύω όχι. Γιατί αυτή η διαφορά τίποτα σημαντικό δεν λέει για την τροχιά της ελληνικής οικονομίας ούτε, πολύ περισσότερο, υποδηλώνει κάτι για την αναβάθμιση της θέσης της στον διεθνή καταμερισμό εργασίας.

Τις επόμενες ημέρες θα απασχολήσει την Ολομέλεια της Βουλής ένα νομοσχέδιο που αφορά τη μισθωτή εργασία: Συλλογικές διαπραγματεύσεις και κατώτατο μισθό. Ορίζει ότι ο κατώτατος μισθός θα προκύπτει (παρά τη διαφωνία της ΓΣΕΕ και του ΣΕΒ) από έναν αλγόριθμο, έτσι ώστε να μην επιτρέπονται αυξήσεις του κατώτατου μισθού πάνω από τον πληθωρισμό και τη γενική παραγωγικότητα. Αναφορικά, δε, με την υποχρέωση της χώρας -σε συμμόρφωση με σχετική ευρωπαϊκή οδηγία- να καταρτίσει συγκεκριμένο σχέδιο για να καλυφθεί το 80% των μισθωτών από συλλογικές συμβάσεις, το νομοσχέδιο πετά τη μπάλα στην εξέδρα.

Μόνιμο και διακηρυγμένο μέλημα του υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών είναι η διατήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας ως μη διαπραγματεύσιμο αγαθό. Εχει δίκιο. Ούτως ή άλλως για μια υπερχρεωμένη χώρα όπως η Ελλάδα, πολλώ μάλλον στις σημερινές συνθήκες διεθνούς αναστάτωσης, όταν σμήνη από αβεβαιότητες διατρέχουν όλο τον κόσμο, η ανατροπή της δημοσιονομικής ισορροπίας θα ήταν ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να μας συμβεί.

Έχει τελειώσει η περίοδος του αποπληθωρισμού – όταν έπεφταν οι αξίες της εργασίας, των επιχειρήσεων και της γης, μετά το ξέσπασμα της κρίσης χρέους; Κι έχουμε βγει από τα μνημόνια και τους περιορισμούς τους; Και ναι και όχι. Η περίοδος του αποπληθωρισμού έχει τελειώσει και οι περιορισμοί μνημονιακού χαρακτήρα έχουν λήξει, με μία εξαίρεση: τη μισθωτή εργασία. Κατά μία έννοια, ο αποπληθωρισμός δεν έληξε ποτέ γι’ αυτήν, η αγοραστική δύναμη του μισθού εξακολουθεί να μειώνεται, αν και αυτή τη φορά όχι γιατί όλες οι αξίες πέφτουν μαζί, αλλά γιατί αυξάνονται όλες οι άλλες.

Η ιστορία λέει ότι ένας κύκλος άνοιξε πριν από περίπου μισό αιώνα, στα τέλη της 10ετίας 1970, μετά από δύο διαδοχικές πετρελαϊκές κρίσεις και το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού, αφενός με την απόσυρση της κεϋνσιανής διαχείρισης και, κυρίως, με τη διάβρωση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας στους σύνθετους δημοκρατικούς θεσμούς που είχε καταφέρει να δημιουργήσει. Και, αφετέρου, με την εξόρμηση του νεοφιλελευθερισμού από το Μον Πελερέν στη διεθνή αρένα, με κεντρικό σύνθημα μια τελείως βλακώδη ιδέα: ότι η ανθρωπότητα πρέπει να εκχωρήσει στις αγορές την ευθύνη για την ευημερία της.

Ποιο είναι το μείζον πρόβλημα για τη μισθωτή εργασία; Οτι το ποσοστό κάλυψής της από συλλογικές συμβάσεις εργασίας είναι από τα χαμηλότερα στους 27 της Ε.Ε., περί το 20% – παραπέμπει σε τριτοκοσμική παρά σε ευρωπαϊκή χώρα. Στα χρόνια των μνημονίων οι συλλογικές συμβάσεις «πάγωσαν» κι εκτοπίζονταν από ατομικές και επιχειρησιακές που αντί να προσθέτουν, αφαιρούσαν εργασιακά δικαιώματα – ήταν το κόστος αποκατάστασης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.

Η φτώχεια δεν οφείλεται πλέον, όπως παλιότερα, στην ανεργία, έχει γίνει δομικό στοιχείο της λειτουργίας της ελληνικής οικονομίας, μιας οικονομίας που παράγει μαζικά νεόπτωχους -ήτοι φτωχούς που έχουν εργασία με πενιχρούς μισθούς. Πόσοι, λοιπόν, είναι οι συμπατριώτες μας που τα βγάζουν πέρα πολύ δύσκολα, που διαβιούν στα όρια ή στην περιοχή της φτώχειας ενώ έχουν δουλειά, ενώ ενδεχομένως μπαίνουν στην οικογένεια ακόμα και δύο μισθοί κάθε μήνα αλλά, παρά ταύτα, το οικογενειακό τους εισόδημα εξαντλείται πολύ πριν εξαντληθεί ο μήνας;

Έχει, άραγε, ακούσει κάτι η κυβέρνηση για τον αναβαθμισμένο ρόλο του κράτους στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, ή μήπως έχει δέσει σφιχτά τις ιδεολογικές παρωπίδες της ώστε να αυτοπροστατεύεται από ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Υποψιάζεται, ίσως, πόσο αναγκαία είναι η ριζική ανασυγκρότηση του κράτους, ώστε να μπορέσει να παίξει το ρόλο που εκ των πραγμάτων έχει στη σύγχρονη εποχή, ή έχει ξεμείνει στα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα περασμένων δεκαετιών για το κράτος-νυχτοφύλακα;

Γιατί είναι τόσο χαμηλοί οι μισθοί, γιατί είμαστε στην τελευταία θέση των 27, κάτω και από τη Βουλγαρία, με κριτήριο το μέσο ωρομίσθιο σε όρους αγοραστικής δύναμης; Μα, γιατί περάσαμε μια υπερδεκαετή οικονομική κρίση που μας πήγε πολύ πίσω, είναι η κυβερνητική -και όχι μόνο- απάντηση. Δοκιμάστε να βάλετε στη θέση της δυο άλλες ερωτήσεις: Γιατί είμαστε στην τελευταία θέση μεταξύ των 27 όσον αφορά τις τιμές κατοικίας και τα ενοίκια και τις αυξήσεις τους; Ή, μία άλλη: Γιατί είμαστε στην τελευταία θέση των 27 με κριτήριο το ύψος και την αύξηση των κερδών;

Οι τιμές τροφίμων και άλλων ειδών λαϊκής κατανάλωσης ήταν συγκριτικά πολύ υψηλότερες απ΄ ό,τι στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ήδη πριν το κύμα ακρίβειας της τελευταίας διετίας. Διασφαλίσαμε αυτήν την πρωτιά με τις εν συνεχεία επιδόσεις του πληθωρισμού. Τον Αύγουστο, λένε τα τελευταία στοιχεία, στην Ευρωζώνη έπεσε στο 2,2% από 2,6% τον Ιούλιο, στη χώρα μας ανέβηκε στο 3,2% από 3% κι έτσι τρέχει με την τέταρτη μεγαλύτερη ταχύτητα μεταξύ των 20 της Ευρωζώνης. Μια μεγάλη αναδιανομή εισοδήματος εξελίσσεται σε βάρος της μισθωτής εργασίας και των μη εχόντων, υπέρ των εχόντων και του σπάταλου, μη φιλικού κράτους.

Ηαρχιτεκτονική του ανατρέπεται. Βασικές δομές του καταρρέουν. Οι διαδικασίες ρευστοποίησής του επιταχύνονται.

Η κρίση του κομματικού συστήματος οδηγείται στην κορύφωση.Δεν είναι φρέσκια. Αντί για ένα βραχείας διάρκειας βίαιο φαινόμενο, η κρίση του κομματικού συστήματος αποτελεί αργόσυρτη και βασανιστική κανονικότητα μετά το 2012.

Με τι περιθώριο κέρδους δούλεψε η επιχείρησή σας στην τελευταία οικονομική χρήση; Αυτό ήταν ένα από τα ερωτήματα που έθεσε η PwC στους περίπου 4.700 διευθύνοντες συμβούλους μεγάλων εταιρειών σε όλο τον κόσμο, στο πλαίσιο της 27ης παγκόσμιας έρευνας που κάνει κάθε χρόνο με θέμα τις εκτιμήσεις και τις προβλέψεις τους για την οικονομία και για την επιχείρηση που διευθύνουν. Στην έρευνα συμμετείχαν και 78 διευθύνοντες σύμβουλοι ελληνικών εταιρειών. Εχουν ένα ενδιαφέρον οι απαντήσεις τους: Παγκοσμίως, το περιθώριο κέρδους που δήλωσαν ήταν 10,8%, στη δυτική Ευρώπη 11,1%, στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη 10,5% και, ειδικά στην Ελλάδα, 15,8%. Σχεδόν 50% πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο.