Νέες τροπολογίες στον αναπτυξιακό νόμο: Μεταρρύθμιση ή διαχείριση αδυναμιών;

Οι θριαμβολογίες του υπουργού, που παρουσιάζουν την απλή άσκηση των καθηκόντων του ως «ηρωικές αποκαλύψεις», αποτελούν μορφή επικοινωνιακού λαϊκισμού. Επιχειρούν να μεταθέσουν την ευθύνη σε «διεφθαρμένους» επιχειρηματίες και δημόσιους υπαλλήλους, αποσιωπώντας τις διαχρονικές ευθύνες της πολιτείας.

Αυτές τις μέρες συζητούνται στη Βουλή νέες τροπολογίες στον αναπτυξιακό νόμο 4887/2022, έναν νόμο που τροποποιείται σχεδόν κάθε χρόνο, επιβεβαιώνοντας τη θεσμική αστάθεια της αναπτυξιακής πολιτικής. Με 91 άρθρα που τροποποιούν εκτενώς βασικές διατάξεις του νόμου 4399/2016, το εν λόγω νομοθέτημα αποτελεί μνημείο κακοτεχνίας και κακής νομοθέτησης.

Ορισμένες διατάξεις εγείρουν σοβαρά ζητήματα χρηστής διοίκησης και ορθολογικής κατανομής των δημόσιων πόρων:

· Αυξάνεται το ανώτατο ποσό ενίσχυσης στα 50 εκατ. ευρώ. Με ετήσιο προϋπολογισμό ανά καθεστώς μόλις 150 εκατ. ευρώ, η πρόβλεψη αυτή ευνοεί τη μονοπώληση των πόρων από ελάχιστους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, αποκλείοντας ουσιαστικά μικρότερες και νεοφυείς επιχειρήσεις (Άρθρο 11).

· Καταργείται η υποχρέωση έκθεσης πιστοποίησης για σχέδια κάτω των 700.000 ευρώ, αφήνοντας κρίσιμες αξιολογήσεις χωρίς εξωτερικό έλεγχο, γεγονός που υποβαθμίζει την αξιοπιστία της διαδικασίας και ενέχει σοβαρούς κινδύνους καταστρατήγησης (Άρθρο 17 παρ. 5).

· Επιτρέπεται η υποβολή του ίδιου επενδυτικού σχεδίου σε πολλαπλά καθεστώτα, με απόρριψη των υπολοίπων μόλις εγκριθεί ένα. Η ασαφής διαχείριση αυτών των παράλληλων αιτήσεων ενδέχεται να οδηγήσει σε αθέμιτες πρακτικές και διοικητική σύγχυση (Νέα παρ.5Α).

· Εκχωρείται στον Υπουργό η δυνατότητα διακριτικής κατανομής πόρων, όχι μόνο ανά φορέα αλλά και γεωγραφικά. Η υπουργική απόφαση καθορίζει τελικά ποια σχέδια θα ενταχθούν, γεγονός που υπονομεύει την αντικειμενικότητα και δημιουργεί ευκαιρίες για πολιτικές παρεμβάσεις, επαναφέροντας πρακτικές της προ-μεταπολιτευτικής εποχής (Άρθρο 19 παρ. 8).

· Επεκτείνεται η επιχορήγηση και στις μεσαίες επιχειρήσεις, αυξάνοντας και το ανώτατο όριο ενίσχυσης. Η ρύθμιση αυτή στερεί από τις μικρές επιχειρήσεις ένα κρίσιμο αναπτυξιακό εργαλείο, ενισχύοντας παράλληλα την υποψία φωτογραφικών διατάξεων. Επιπλέον, τροποποιήσεις στα άρθρα 19, 23 και 24 επισημοποιούν καθυστερήσεις, αντί να τις περιορίζουν (Άρθρο 32).

· Καταργούνται τέσσερα υφιστάμενα καθεστώτα και δημιουργούνται τρία νέα, πριν καν προκηρυχθούν τα προηγούμενα. Πρόκειται για απροκάλυπτη παραδοχή αποτυχίας σχεδιασμού (Άρθρα 28, 38, 46).

Κατά τη συνέντευξη Τύπου της 18ης Μαΐου 2025, ο Υπουργός Ανάπτυξης κ. Θεοδωρικάκος αναφέρθηκε στην ανάγκη για "βαθύ μετασχηματισμό" της ελληνικής οικονομίας, δίνοντας έμφαση στη βιομηχανία, τη μεταποίηση και την καινοτομία. Χαρακτήρισε δε την αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος «όρο επιβίωσης και προϋπόθεση ασφάλειας και προόδου». Η αναγνώριση αυτή, αν και καθυστερημένη, είναι καταρχήν θετική — υπό την προϋπόθεση ότι θα συνοδευτεί από αντίστοιχη πολιτική βούληση και διαρθρωτικές αλλαγές.

Ο Υπουργός υπογράμμισε επίσης την ανάγκη διαφάνειας, δηλώνοντας ότι «θα υπάρξει λογοδοσία για κάθε ευρώ του Έλληνα φορολογούμενου». Ανέφερε την ύπαρξη 1.400 επενδυτικών σχεδίων των νόμων του 2004 και του 2011 που δεν ολοκληρώθηκαν, με προκαταβολές ύψους 480 εκατ. ευρώ. Η σχετική ανακοίνωση, όμως, είχε γίνει ήδη με τυμπανοκρουσίες από τον ίδιο στις 19 Μαρτίου 2025 — γεγονός που υπονομεύει την εικόνα της «νέας αποκάλυψης».

Το πρόβλημα εντείνεται όταν εξεταστούν οι ίδιες οι πράξεις της κυβέρνησης. Επί υπουργίας Σκρέκα, με τον νόμο 5079/2023, η Νέα Δημοκρατία χορήγησε αλλεπάλληλες παρατάσεις σε έργα των νόμων του 2004, 2011 και 2016 — συμπεριλαμβανομένων έργων ανενεργών για 12 ή και 19 χρόνια. Κι όλα αυτά, όχι σε περίοδο κρίσης, αλλά μετά την έξοδο της χώρας από τα Μνημόνια, δηλαδή σε συνθήκες "οικονομικής κανονικότητας".

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι με την πρώτη τροπολογία του Υπουργού Θεοδωρικάκου (Ν. 5131/2024) παρατάθηκαν εκ νέου όλα τα έργα του Ν. 4399/2016 για δύο έτη — αυτή τη φορά χωρίς τον όρο της υλοποίησης του 10% του επενδυτικού σχεδίου, που παλαιότερα αποτελούσε στοιχειώδες φίλτρο αξιοπιστίας. Υπενθυμίζεται ότι επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε δοθεί καμία τέτοια παράταση.

Η ρητορική περί «απόλυτης διαφάνειας» αποδομείται, λοιπόν, από τις ίδιες τις νομοθετικές επιλογές του υπουργείου. Το Υπουργείο Ανάπτυξης φέρει ακέραιη ευθύνη για τη διασφάλιση της νομιμότητας, της διαφάνειας και της αποτελεσματικής χρήσης δημόσιων πόρων. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί πρέπει να είναι ανεξάρτητοι από πολιτικές πιέσεις και επικοινωνιακές σκοπιμότητες, προσηλωμένοι στη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος.

Οι θριαμβολογίες του Υπουργού, που παρουσιάζουν την απλή άσκηση των καθηκόντων του ως "ηρωικές αποκαλύψεις", αποτελούν μορφή επικοινωνιακού λαϊκισμού. Επιχειρούν να μεταθέσουν την ευθύνη σε «διεφθαρμένους» επιχειρηματίες και δημόσιους υπαλλήλους, αποσιωπώντας τις διαχρονικές ευθύνες της πολιτείας.

Αντί για ρητορικά τεχνάσματα, ο Υπουργός οφείλει να δώσει σαφείς απαντήσεις στα εξής ερωτήματα:

· Γιατί παραμένουν ανολοκλήρωτες επενδύσεις με εγκεκριμένες ενισχύσεις, επτά χρόνια μετά το πέρας της μνημονιακής επιτήρησης;

· Γιατί δεν έχουν αυξηθεί οι διαθέσιμοι πόροι, ιδίως για τη μεταποίηση;

· Γιατί το 2024 δεν προκηρύχθηκε ούτε ένα νέο καθεστώς ενίσχυσης;

· Γιατί συνεχίζεται η αποκλειστική χρηματοδότηση μέσω εθνικού ΠΔΕ, χωρίς αξιοποίηση ευρωπαϊκών εργαλείων;

· Γιατί καθυστερούν οι αξιολογήσεις, ενώ οι αξιολογητές παραμένουν απλήρωτοι;

· Γιατί δεν λειτουργεί το πληροφοριακό σύστημα του νόμου 4887/2022 επί δύο συναπτά έτη;

· Γιατί δεν έχει ολοκληρωθεί ο έλεγχος των έργων του Ν. 3299/2004, έναν χρόνο μετά τη λήξη τους;

Η κύρια ευθύνη για αυτές τις χρόνιες παθογένειες βαραίνει τη Νέα Δημοκρατία, η οποία κυβέρνησε ή συγκυβέρνησε για 15 από τα τελευταία 21 χρόνια — ιδίως κατά τη μεταμνημονιακή περίοδο, οπότε και είχε τη δυνατότητα ριζικού επανασχεδιασμού του αναπτυξιακού πλαισίου.

Ο Υπουργός καλείται να εγκαταλείψει τον ρόλο του εισαγγελέα και να αναλάβει τον θεσμικό ρόλο του μεταρρυθμιστή. Χρειάζεται γενναία αύξηση των πόρων, επιτάχυνση αξιολογήσεων και ελέγχων, αναβάθμιση της απορροφητικότητας, και —κυρίως— αλλαγή του αναπτυξιακού παραδείγματος.

Διότι αν συνεχίσει να επενδύει στην καταγγελία χωρίς ουσιαστικές λύσεις, ενδέχεται σύντομα να βρεθεί ο ίδιος υπόλογος των επιλογών του. Όπως λέει και ο μύθος: De te fabula narratur – για σένα μιλά.

(Ο Λόης Λαμπριανίδης είναι Οικονομικός γεωγράφος, αφ. καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας, πρ. Γενικός Γραμματέας Ιδιωτικών Επενδύσεων υπ. Οικονομίας & Ανάπτυξης)