Για την Ελλάδα στη μετά COVID-19 εποχή

Δεν είναι επίσης μακριά το 2008 και η κρίση που προκάλεσε στην ευρωζώνη η εισαγόμενη από τις ΗΠΑ κρίση με αφορμή το ντόμινο προβλημάτων στην αγορά λόγω στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης και τις γνωστές τραγικές συνέπειες στην ελληνική οικονομία, όταν μαζί με την παγκόσμια κρίση ξέσπασαν σε εθνικό επίπεδο η κρίση της αντιμετώπισης του ελλείμματος, μαζί με το τεράστιο χρέος και το τεράστιο παθητικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Μολονότι η κρίση έφερε σημαντικές σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο δεν κατάφερε να δημιουργήσει ένα νέο πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό αφήγημα στον δυτικό κόσμο και ειδικά στη γηραιά Ήπειρο, όπως συνέβη με το new deal τη δεκαετία του 1930 στις ΗΠΑ ή το μεταπολεμικό όραμα της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας αλλά και σε ένα βαθμό με το αφήγημα του νεοφιλελευθερισμού προ τεσσαρακονταετίας. Με όλο αυτό το υπόβαθρο και λόγω των συνεπειών της πανδημίας του κορονοϊού η ύφεση που πρόκειται να χτυπήσει και την Ελληνική οικονομία, η οποία και μόλις είχε αρχίσει αναιμικά να ανακάμπτει, θα είναι καθοριστική, ενώ καλά καλά δεν έχει αντιμετωπιστεί η προβληματική αρχιτεκτονική της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η αποκατάσταση τούτης εδώ της καταστροφής θα είναι άλλος ένας τιτάνιος αγώνας και θα εμπλακούν είτε έτσι είτε αλλιώς ολόκληρη η ευρωπαϊκή οικογένεια και οι λαοί της Γηραιάς Ηπείρου.

Κάτω από την πίεση των υφιστάμενων παραγόντων και παρά τις περιχαρακώσεις – ξανά – του ευρωπαϊκού βορρά, που φάνηκαν ξεκάθαρα όλο το τελευταίο διάστημα (το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο από το φόβο του φαντάσματος του πληθωρισμού που διέλυσε τη Γερμανία του μεσοπολέμου) έχει φτάσει η ώρα για μία νέα αρχιτεκτονική στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Έχει φτάσει ο καιρός και πλέον πολλοί το συζητούν ανοιχτά για την έκδοση κάποιας μορφής ευρωομολόγου ακόμα ακόμα και για υπό προϋποθέσεις αμοιβαιοποίηση μέρους του ευρωπαϊκού χρέους…

Είναι επομένως ανάγκη οι πολιτικές δυνάμεις σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο να προωθήσουν και να καταθέσουν στο δημόσιο διάλογο, ιδιαίτερα μάλιστα κάτω από τις συνθήκες των συνεπειών της επερχόμενης παγκόσμιας ύφεσης ένα νέο σαρωτικό πολιτικό ευρωπαϊκό μεταρρυθμιστικό σχέδιο το οποίο να περιλαμβάνει έναν οδικό χάρτη για ένα πρώιμο ευρωπαϊκό ομοσπονδιακό σχήμα, ειδικά τώρα που το αγκάθι της ευρωπαϊκής ενοποίησης, Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι πλέον στο τραπέζι. Ενδεικτικά έχουμε ανάγκη ένα ευρωπαϊκό New Deal με σκοπό την παραγωγική ανασυγκρότηση και με αναθεωρήσεις, όπου χρειάζεται, όπως στην περίπτωση της ενέργειας και της ανάγκης για ενεργειακή αυτοτέλεια. Επίσης πρέπει άμεσα να συζητηθεί έκδοση ευρωομολόγων, μηχανισμοί ανακύκλωσης γενναίων πόρων και πλεονασμάτων και φυσικά όλα αυτά με αυστηρή επιτήρηση και με σχετικές ρήτρες για εξωστρέφεια και όχι απλά κατανάλωση, προκειμένου να αμβλυνθούν και οι αντιρρήσεις – κάποιες φορές λογικές – του βορρά. Τέλος είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας ένα σχέδιο για τη δημιουργία ευρωπαϊκού στρατού ενιαίου και αξιόμαχου, κοινή πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας και φυσικά ενός δημιουργία σύγχρονου ευρωπαϊκού ενιαίου δικτύου μυστικών υπηρεσιών και κυρίως ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο ενίσχυσης της ευρωπαϊκής ταυτότητας στην εκπαίδευση στον πολιτισμό με σκοπό στον αλληλοεξαρτώμενο πλέον κόσμο να αποτελέσει η Γηραιά Ήπειρος τον ισχυρό κρίκο στη Δύση καθώς και το νέο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο για τον 21ο αιώνα.

Παράλληλα, όπως μετά το 2008 έτσι και σήμερα με την κρίση της πανδημίας του κορονοϊού αναδεικνύεται για μία φορά το διαχρονικό ελληνικό πρόβλημα στο επίπεδο της λειτουργίας των θεσμών στο επίπεδο της οικονομίας και γενικότερα στη λειτουργία μιας σύγχρονης κοινωνίας. Ωστόσο με τις αιματηρές θυσίες όλων των Ελλήνων την τελευταία δεκαετία η Ελλάδα μπαίνει σε αυτή τη νέα κρίση με χαρακτηριστικά μιας κάποιας κανονικότητας, αυτό όμως ουδόλως σημαίνει ότι δεν θα χτυπηθεί ανηλεώς από την ύφεση μία και η οικονομία μας, παρά το ότι άφησε οριστικά πίσω της τα ελλείμματα, συνεχίζει να έχει χαρακτηριστικά μιας μη εξωστρεφούς οικονομίας με χαρακτηριστική την χαμηλή παραγωγική βάση και κοινωνικές παροχές που για να διατηρηθούν πολλώ δε μάλλον για να διευρυνθούν και να είναι βιώσιμες, προϋποθέτουν όχι απλά ανάπτυξη αλλά τη δημιουργία ενός νέου και σύγχρονου εξωστρεφούς παραγωγικού μοντέλου οικονομίας.

Οι αλλαγές συνεπώς που είναι ανάγκη να γίνουν πρέπει να είναι συθέμελες και απαιτείται ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης με κρίσιμες επιλογές, που θα περιλαμβάνουν αναδόμηση των συμφερόντων της ελληνικής οικονομίας με νέα διάταξη και όχι με τα μοντέλα που οδήγησαν στη χρεοκοπία, προκειμένου όχι απλά να αποφεύγουμε κρίσεις, αλλά να γίνουμε επιτέλους μία σύγχρονη κοινωνία και μία πραγματικά εξωστρεφής οικονομία, που δεν θα μετατρέπεται σε ερείπια με το πρώτο τράνταγμα – πλέον συνειδητοποιούμε όλοι ότι οι κρίσεις έρχονται και επανέρχονται – της παγκόσμιας οικονομίας. Επιπλέον η ελληνική άρχουσα τάξη, που διαμορφώθηκε στην Ελλάδα μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τον εμφύλιο αποδείχθηκε περίτρανα αδύναμη να αντιμετωπίσει τη σύγχρονη πραγματικότητα, πρέπει να καταλάβει επιτέλους ότι δεν μπορεί να ζει σε βάρος της κοινωνίας, αλλά έχει καθήκον και συμφέρον φυσικά να προσαρμοστεί, να βοηθήσει ή και να αφήσει χώρο σε αυτή τη νέα στρατηγική. Με άλλα λόγια μία βιομηχανική οικογένεια η οποία είχε βρεθεί στην οικονομική ελίτ της μετεμφυλιακής Ελλάδας λόγω δασμών, χαμηλού ανταγωνισμού και φυσικά με σχέσεις διαπλοκής με το αστυνομικό κράτος των εθνικοφρόνων ημετέρων, όταν άλλαξαν οι καιροί και η Ελλάδα πήρε το δρόμο της ευρωπαϊκής οικογένειας όλος αυτός ο παραγωγικός ιστός χάθηκε μαζί με την παύση των δασμών και την άρση των προστατευτισμών. Κανείς δεν είχε μάθει να παράγει και να εξάγει, παρ’ όλα τα εργαλεία που είχαν πλέον στα χέρια τους… Τους συναντάμε βέβαια τελευταία κάθε τόσο είτε να παραπονιούνται για την υψηλή φορολογία στα ακίνητα, να ζητούν ακόμα πιο ελαστικές εργασιακές σχέσεις λες και δεν έχει γίνει ό,τι έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια, ή να κλείνουν και τα τελευταία εργοστάσια τους στην Ελλάδα και να γίνονται και αυτοί εισαγωγείς. Παρατηρούμε να μην μπορούν τα τα βρουν αδέλφια μεταξύ τους, η γονείς με τα παιδιά τους για το πως θα σωθούν ιστορικές επιχειρήσεις και βιομηχανίες, να κάνουν το ένα επιχειρηματικό σφάλμα μετά το άλλο επενδύοντας άλλοτε στα ΜΜΕ και άλλοτε στους υδρογονάνθρακες μέχρι να μην μπορούν να πληρώσουν τα δάνειά τους… Ωστόσο, δεν θα πάψουμε να τους έχουμε μπροστά μας σε πάσης φύσεως φιέστες κακόγουστες και μη.

Έτσι για μία ακόμη φορά βρισκόμαστε μπροστά σε αυτό που ισχυρίστηκε ως κορωνίδα του ελληνικού προβλήματος ο αείμνηστος Ελευθέριος Βενιζέλος πριν από 100 και πλέον χρόνια ότι “το βαθύτερο πρόβλημα της Ελλάδος δεν είναι παρά μόνο η έλλειψη ηγεμονεύουσας εξωστρεφούς αστικής τάξης”. Αυτή ακριβώς είναι η νέα παραγωγική τάξη που πρέπει να δημιουργήσουμε και αυτό είναι εθνική επιταγή προκειμένου το Έθνος να εξαφανίσει το χρέος και όχι το χρέος να αφανίσει το Έθνος όπως είχε σημειώσει κατά τη διάρκεια της τελευταίας του θητείας ο Ανδρέας Παπανδρέου. Για τη χάραξη αυτού του νέου πλάνου της Ελλάδας στην σύγχρονη εποχή θα χρειαστούν κι άλλες θυσίες και κυρίως χρόνος. Είναι σαφές ότι όλη αυτή η κρίσιμη παραγωγική ανασυγκρότηση θα δημιουργηθεί βέβαια από τη μαγιά των νέων επιχειρηματιών που θέλουν να εξάγουν με όρους ανταγωνιστικότητας ελληνικά προϊόντα στο εξωτερικό, από τους Έλληνες επιχειρηματίες που θα έχουν προκύψει από το τελευταίο ρεύμα μετανάστευσης και κάποιοι ενδεχομένως να επιστρέψουν καθώς επίσης και από την τεχνογνωσία που θα προκύψει, αν προχωρήσουμε στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, στη διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την πολυνομία, τη γραφειοκρατία και προσελκύσουμε και μεγάλες ξένες επενδύσεις τα επόμενα χρόνια παράλληλα με ένα σοβαρό και κεντρικό ρόλο του κράτους ως αναπτυξιακού παράγοντα συνολικά. Η λύση δεν θα έρθει ούτε με μαγικά ραβδιά, ούτε απλά με μειώσεις φόρων, αλλά και ούτε με περεταίρω αποδόμηση των εργασιακών σχέσεων ή τυφλή υιοθέτηση σχεδίων, εργαλείων του τάδε ή του δείνα διεθνούς οργανισμού, χωρίς γνώση των ιδιαιτεροτήτων της χώρας, της κοινωνικής πραγματικότητας αλλά και των πλεονεκτημάτων της.

Όλα αυτά και γενικότερα η ίδια η κατάσταση που ζούμε θα δοκιμάσει επί της ουσίας ιδέες, συμφέροντα, συνήθειες, κατεστημένες αντιλήψεις, ιδεολογικά στερεότυπα, ωστόσο όλες αυτές οι ανακατατάξεις θα συμβάλλουν καθοριστικά στη θεμελίωση της παραγωγικής ανασυγκρότησης και θα κλειδώσουν 200 χρόνια περίπου από την ίδρυση του ελληνικού κράτους οριστικά τον ελληνισμό στο κέντρο της σύγχρονης πραγματικότητας, αλλά μπορούν και να αποτελέσουν και ένα έναυσμα ώστε η επανάκαμψη της Ελλάδας να ορίσει το συμβολισμό της ανάγκης για μία νέα ταυτότητα που έχει ανάγκη το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης και μάλιστα στο συλλογικό υπόβαθρο των ευρωπαϊκών λαών με περισσότερη δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη, λιγότερη λιτότητα προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το τέρας του εθνικολαϊκισμού, που απειλεί ξανά την ανθρωπότητα.