Γιατί πρέπει να γνωρίσουμε καλύτερα το Ιράν

Η μεγάλη δυσκολία του Ιράν έγκειται στο ότι δεν γνωρίζουμε πώς να το προσεγγίσουμε. Είτε πρόκειται για τις Ηνωμένες Πολιτείες είτε για την Ευρώπη, κανένας μέχρι στιγμής δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει υιοθετήσει την κατάλληλη στάση. Είναι αλήθεια ότι προτού ορίσουμε μια γραμμή θα έπρεπε να μπορούμε να είμαστε βέβαιοι τι ακριβώς συμβαίνει, να γνωρίζουμε καλύτερα το Ιράν και την ιρανική κοινωνία. Κι όμως, επικρατεί εκπληκτική σύγχυση, καθώς οι αναλύσεις οι οποίες βρίσκονται στη διάθεση των κυβερνήσεών μας χαρακτηρίζονται από υπεραπλούστευση. Στην πραγματικότητα, το σύστημα εξουσιών της Τεχεράνης έχει πολλές διακλαδώσεις, είναι εκλεπτυσμένο, περίπλοκο και παρουσιάζει μεγάλες δυσκολίες ως προς την κατανόησή του. Το ίδιο όμως ισχύει και για την ιρανική κοινωνία. Αν γνωρίζουμε, κυρίως μέσω του μεγέθους των διαδηλώσεων, πώς νιώθουν οι κάτοικοι και οι φοιτητές της Τεχεράνης, γνωρίζουμε λιγότερο καλά τις προσδοκίες και τα αισθήματα του βαθέος Ιράν, εκείνου που επί μακρόν στήριξε και ενδεχομένως συνεχίζει να στηρίζει ένθερμα τη δικτατορία των μουλάδων. Ισχύει επίσης, προς υπεράσπι ση εκείνων που θα μπορούσαν να παρέχουν τους μηχανισμούς για την απόκτηση της απαραίτητης γνώσης, ότι εδώ και 30 χρόνια η ιρανική κοινωνία είναι ερμητικά κλειστή. Συνεπώς είναι πολύ δύσκολο να εισχωρήσουμε σε αυτήν και σχεδόν αδύνατο για τους ερευνητές και τους πανεπιστημιακούς να πραγματοποιήσουν εκεί εμβριθές και μακροχρόνιο έργο. Ετσι το ίδιο το γεγονός της έλλειψης αξιόπιστων πληροφοριών και δεδομένων παρακωλύει τη διαμόρφωση αποτελεσματικής στάσης στο ζήτημα.

Ουσιαστικά, καμία επιλογή δεν φαίνεται πειστική σε αυτή τη φάση. Η παραδοσιακή στάση, η οποία θα συνίστατο στην τήρηση σκληρής και αδιάλλακτης γραμμής, προφανώς θα παρείχε τροφή στην ιδέα της δυτικής ανάμειξης και κατά συνέπεια θα διευκόλυνε την ιρανική ηγεσία να ξαναπάρει στα χέρια της, εν ονόματι του εθνικισμού, μια κατάσταση που θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο. Από την άλλη πλευρά όμως, επιδεικνύοντας ένα πιο συνετό, πιο προσεκτικό προφίλ και διατηρώντας ανοιχτή την πόρτα του διαλόγουακολουθώντας δηλαδή το σχέδιο δράσης της αμερικανικής προεδρίας από την έναρξη της κρίσης -, η ιρανική ηγεσία καταλήγει να θεωρεί ότι μπορεί να καταστέλλει όσο της αρέσει, εφόσον έχει εξασφαλισμένη τη διεθνή ατιμωρησία. Ο Μπαράκ Ομπάμα μπορούσε δικαίως να δυσπιστεί για την αποτελεσματικότητα της πρώτης στρατηγικής, εκείνης της αυστηρότητας, διότι στο παρελθόν είχε χρησιμοποιηθεί από τον ίδιο τον Τζορτζ Μπους- το ξεχάσαμε γρήγορα- όταν «φλέγονταν» τα πανεπιστήμια της Τεχεράνης. Η αμερικανική στάση εκείνης της εποχής έκανε τους φοιτητές να πιστεύουν ότι θα τους στήριζαν: εκείνοι που δεν εξοντώθηκαν, φυλακίστηκαν. Στην πραγματικότητα, βρισκόμαστε ενώπιον μιας δικτατορίας για την οποία θα είχαμε άδικο αν πιστεύαμε ότι ενεργεί με λογικό τρόπο. Οπως όλες οι δικτατορίες όμως, είναι εμφανώς έτοιμη για όλα προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία. Πράγμα που κάνει πυροβολώντας το πλήθος των διαδηλωτών.

Παρ΄ όλα αυτά ορισμένες αραβικές χώρες της περιοχής έχουν την τάση να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους της σημερινής κατάστασης. Οι κύκλοι εξουσίας στην Τεχεράνη, εκπρόσωπος των οποίων είναι ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, εμμένοντας στην ύπαρξη μιας συνωμοσίας- των Αμερικανών, των εβραίων και των Βρετανών, όπως διαβεβαίωσε ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης της Ισλαμικής Επανάστασης- επιθυμούν να εξοπλίσουν το Ιράν με πυρηνικά όπλα. Τα όπλα αυτά, στα χέρια μιας τόσο παράλογης και φανατισμένης εξουσίας, δεν θα έθεταν σε κίνδυνο μόνο την περιοχή, αλλά και ένα μεγάλο κομμάτι του κόσμου. Τα πυρηνικά όπλα στην υπηρεσία ενός είδους φασισμού αποτελούν σημαντική απειλή, την οποία πρέπει συνεχώς να εποπτεύουμε. Ωστόσο για ορισμένες αραβικές χώρες το γεγονός ότι ο κ. Αχμαντινετζάντ παραμένει στην εξουσία δεν συνιστά απαραιτήτως κακό νέο. Και αυτό διότι, όπως λένε, δεδομένου του μεγέθους της εξέγερσης που αναγκάστηκε να καταστείλει, το περιθώριο ελιγμών του θα είναι μικρότερο. Σαφώς, οι μουλάδες θα πρέπει να ασχοληθούν περισσότερο με την καταστολή της εξέγερσης και την άσκηση μεγαλύτερου ελέγχου επί της ιρανικής κοινωνίας και έτσι θα αποτελούν μικρότερη απειλή στο εξωτερικό της χώρας τους. Κατά βάθος οι μουλάδες δεν έβλεπαν με καλό μάτι μια προσέγγιση μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία θα μπορούσε να επιταχυνθεί αν γινόταν σεβαστό το εκλογικό αποτέλεσμα και αν τα ηνία της εξουσίας περνούσαν στον Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί. Για να πούμε την αλήθεια, είναι πιθανό η κατάσταση να εξελιχθεί αντιστρόφως, καθώς μια εξουσία που βρίσκεται στριμωγμένη στο εσωτερικό της χώρας μπορεί κάλλιστα να αποπειραθεί να βγει από τη δύσκολη θέση επιδεικνύοντας μεγαλύτερη επιθετικότητα στο εξωτερικό της. Σε αυτό το στάδιο ένα είναι βέβαιο: η ελευθερία καταπνίγεται, εκείνοι που την υπερασπίζονται χάνουν τη ζωή τους και η δικτατορία είναι πάντα στη θέση της...