Το ευρωομόλογο και η νέα δομή της ευρωζώνης
Δημήτρης Τσιόδρας, Κυρ. Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2011-01-09
Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται: Η ευρωζώνη αντιμετωπίζει κάποιο σοβαρό πρόβλημα, μια πρόταση πέφτει στο τραπέζι (ευρωομόλογο) η Αγκελα Μέρκελ λέει σθεναρά «όχι» και οι περισσότεροι προβλέπουν ότι τελικά θα αναγκαστεί να υποχωρήσει.
Το ίδιο είχε συμβεί και στην περίπτωση της Ελλάδας, όταν επέμενε ότι δεν υπάρχει περίπτωση χρηματοδότησής της, επειδή δεν επιτρεπόταν από τις ευρωπαϊκές συνθήκες η διάσωση χώρας-μέλους (no bail out clause). Ομως έκανε πίσω για να μην πάρει η κρίση ανεξέλεγκτες διαστάσεις και έδωσε την έγκρισή της για τη χορήγηση του ποσού. Στη συνέχεια ξεκίνησε η συζήτηση για το αν πρέπει να δημιουργηθεί μόνιμος μηχανισμός στήριξης, με την κυρία Μέρκελ πάλι να έχει αντιρρήσεις, πριν δώσει τελικά τη συγκατάθεσή της, βάζοντας όμως ως όρο τη συμμετοχή ιδιωτών. Τώρα αντιδρά στη δημιουργία ευρωομολόγου, παρότι συμφωνεί ο πρόεδρος της Κομισιόν Μ. Μπαρόζο, ο πρόεδρος του eurogroup Ζ. Κ. Γιούνκερ και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζ. Κ. Τρισέ. Η Γερμανία αναγκάζεται να συμφωνήσει όταν δεν έχει άλλη επιλογή.
Αυτό προεξοφλούν πολλοί ότι θα συμβεί και τώρα: Η κρίση χρέους, όπως δείχνει η σταθερά ανοδική πορεία των spreads για τις χώρες της περιφέρειας, θα ενταθεί, και το Βερολίνο τελικά θα αναγκαστεί να δώσει το «πράσινο φως» για το ευρωομόλογο. Αν γίνει αυτό, λύθηκαν τα προβλήματα για την Ελλάδα και για την ευρωζώνη; Ασφαλώς όχι, όμως θα αντιμετωπιστούν από πολύ καλύτερη βάση. Το ευρωομόλογο θα μπορούσε να καλύψει ένα σημαντικό μέρος των δανειακών αναγκών των χωρών-μελών. Το ύψος του ποσοστού μένει να καθοριστεί. Οπως μεγάλη συζήτηση θα γίνει για το ποιος οργανισμός θα χειρίζεται το ευρωομόλογο και με ποιους όρους. Πάντα βέβαια θα υπάρχει η ανάγκη κάλυψης ενός μεγάλου ποσοστού των δανειακών αναγκών κάθε χώρας από την αγορά, αλλά ο δανεισμός θα γίνεται με πολύ καλύτερους όρους.
Η Γερμανία, πρωτίστως, και η Γαλλία δευτερευόντως, αντιδρούν, επειδή το ευρωομολογο θα είναι ευθέως ανταγωνιστικό με τα δικά τους ομόλογα, αφού θα έχει τη δική τους εγγύηση και μεγαλύτερη απόδοση, με πιο ψηλά επιτόκια. Αρα θα χρειαστεί να πληρώνουν πιο ακριβά για το δανεισμό τους. Το κόστος όμως που θα κληθούν να καταβάλουν είναι πολύ μικρό σε σύγκριση με εκείνο που θα πληρώσουν αν η κρίση στην ευρωζώνη προσλάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Μόνο οι γερμανικές τράπεζες έχουν φορτωθεί κρατικά ομόλογα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας ύψους 298 δισ. ευρώ, ενώ περίπου 200 δισ. ευρώ είναι η έκθεση των γαλλικών τραπεζών σε κρατικά ομόλογα των παραπάνω χωρών.
Η αντιμετώπιση της κρίσης χρέους είναι αναγκαία, από μόνη της όμως δεν αποτελεί λύση στα μακροπρόθεσμα προβλήματα της ευρωζώνης. Η επόμενη μεγάλη συζήτηση θα αφορά την κοινή δημοσιονομική πολιτική, όρος απαραίτητος προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανισορροπίες. Η κουβέντα όμως κάθε άλλο παρά εύκολη προβλέπεται, αφού μιλάμε για ακόμη μεγαλύτερη μεταφορά εθνικών αρμοδιοτήτων, ιδίως στον τομέα της φορολογίας, στις Βρυξέλλες, και ουσιαστικά στο Βερολίνο, αφού η Γερμανία θα απαιτήσει στην πράξη το δημοσιονομικό έλεγχο της ευρωζώνης. Επίσης θα ζητηθεί η απαρέγκλιτη εφαρμογή διαρθρωτικών αλλαγών, που ήδη δρομολογούνται, προκειμένου να αλλάξει η δομή των οικονομιών.
Οι χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης, ειδικά η Ελλάδα, πηγαίνουν σε αυτή τη συζήτηση υπό δυσμενείς όρους. Δίχως ευρωπαϊκή βοήθεια, όσο σκληρά προγράμματα λιτότητας και αν εφαρμόσουν δεν θα έχουν κανένα απολύτως αποτέλεσμα (το γεγονός ότι η Ελλάδα βρίσκεται κοντά στους στόχους της κι αποσπά επαίνους διεθνώς αλλά τα spreads βρίσκονται σε ύψος-ρεκόρ, τα λέει όλα).
Εξαρτώνται λοιπόν από τις αποφάσεις που θα ληφθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η θέσπιση του ευρωομολόγου είναι ο βασικός στόχος τους, όμως αυτό δεν πρέπει να τις κάνει να μη διαπραγματευθούν σοβαρά και για άλλες προβλέψεις, ανάμεσα στις οποίες πρέπει να είναι και η αύξηση του κοινοτικού προϋπολογισμού και η μεταφορά πόρων προκειμένου να ελαττωθούν οι ανισότητες.
Η μάχη για τη διαμόρφωση της νέας δομής της ευρωζώνης μόλις ξεκίνησε. Το ευρωομόλογο είναι ένας σταθμός. Πολύ σημαντικός βέβαια, αλλά όχι ο τελευταίος.
Το ίδιο είχε συμβεί και στην περίπτωση της Ελλάδας, όταν επέμενε ότι δεν υπάρχει περίπτωση χρηματοδότησής της, επειδή δεν επιτρεπόταν από τις ευρωπαϊκές συνθήκες η διάσωση χώρας-μέλους (no bail out clause). Ομως έκανε πίσω για να μην πάρει η κρίση ανεξέλεγκτες διαστάσεις και έδωσε την έγκρισή της για τη χορήγηση του ποσού. Στη συνέχεια ξεκίνησε η συζήτηση για το αν πρέπει να δημιουργηθεί μόνιμος μηχανισμός στήριξης, με την κυρία Μέρκελ πάλι να έχει αντιρρήσεις, πριν δώσει τελικά τη συγκατάθεσή της, βάζοντας όμως ως όρο τη συμμετοχή ιδιωτών. Τώρα αντιδρά στη δημιουργία ευρωομολόγου, παρότι συμφωνεί ο πρόεδρος της Κομισιόν Μ. Μπαρόζο, ο πρόεδρος του eurogroup Ζ. Κ. Γιούνκερ και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζ. Κ. Τρισέ. Η Γερμανία αναγκάζεται να συμφωνήσει όταν δεν έχει άλλη επιλογή.
Αυτό προεξοφλούν πολλοί ότι θα συμβεί και τώρα: Η κρίση χρέους, όπως δείχνει η σταθερά ανοδική πορεία των spreads για τις χώρες της περιφέρειας, θα ενταθεί, και το Βερολίνο τελικά θα αναγκαστεί να δώσει το «πράσινο φως» για το ευρωομόλογο. Αν γίνει αυτό, λύθηκαν τα προβλήματα για την Ελλάδα και για την ευρωζώνη; Ασφαλώς όχι, όμως θα αντιμετωπιστούν από πολύ καλύτερη βάση. Το ευρωομόλογο θα μπορούσε να καλύψει ένα σημαντικό μέρος των δανειακών αναγκών των χωρών-μελών. Το ύψος του ποσοστού μένει να καθοριστεί. Οπως μεγάλη συζήτηση θα γίνει για το ποιος οργανισμός θα χειρίζεται το ευρωομόλογο και με ποιους όρους. Πάντα βέβαια θα υπάρχει η ανάγκη κάλυψης ενός μεγάλου ποσοστού των δανειακών αναγκών κάθε χώρας από την αγορά, αλλά ο δανεισμός θα γίνεται με πολύ καλύτερους όρους.
Η Γερμανία, πρωτίστως, και η Γαλλία δευτερευόντως, αντιδρούν, επειδή το ευρωομολογο θα είναι ευθέως ανταγωνιστικό με τα δικά τους ομόλογα, αφού θα έχει τη δική τους εγγύηση και μεγαλύτερη απόδοση, με πιο ψηλά επιτόκια. Αρα θα χρειαστεί να πληρώνουν πιο ακριβά για το δανεισμό τους. Το κόστος όμως που θα κληθούν να καταβάλουν είναι πολύ μικρό σε σύγκριση με εκείνο που θα πληρώσουν αν η κρίση στην ευρωζώνη προσλάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Μόνο οι γερμανικές τράπεζες έχουν φορτωθεί κρατικά ομόλογα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας ύψους 298 δισ. ευρώ, ενώ περίπου 200 δισ. ευρώ είναι η έκθεση των γαλλικών τραπεζών σε κρατικά ομόλογα των παραπάνω χωρών.
Η αντιμετώπιση της κρίσης χρέους είναι αναγκαία, από μόνη της όμως δεν αποτελεί λύση στα μακροπρόθεσμα προβλήματα της ευρωζώνης. Η επόμενη μεγάλη συζήτηση θα αφορά την κοινή δημοσιονομική πολιτική, όρος απαραίτητος προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανισορροπίες. Η κουβέντα όμως κάθε άλλο παρά εύκολη προβλέπεται, αφού μιλάμε για ακόμη μεγαλύτερη μεταφορά εθνικών αρμοδιοτήτων, ιδίως στον τομέα της φορολογίας, στις Βρυξέλλες, και ουσιαστικά στο Βερολίνο, αφού η Γερμανία θα απαιτήσει στην πράξη το δημοσιονομικό έλεγχο της ευρωζώνης. Επίσης θα ζητηθεί η απαρέγκλιτη εφαρμογή διαρθρωτικών αλλαγών, που ήδη δρομολογούνται, προκειμένου να αλλάξει η δομή των οικονομιών.
Οι χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης, ειδικά η Ελλάδα, πηγαίνουν σε αυτή τη συζήτηση υπό δυσμενείς όρους. Δίχως ευρωπαϊκή βοήθεια, όσο σκληρά προγράμματα λιτότητας και αν εφαρμόσουν δεν θα έχουν κανένα απολύτως αποτέλεσμα (το γεγονός ότι η Ελλάδα βρίσκεται κοντά στους στόχους της κι αποσπά επαίνους διεθνώς αλλά τα spreads βρίσκονται σε ύψος-ρεκόρ, τα λέει όλα).
Εξαρτώνται λοιπόν από τις αποφάσεις που θα ληφθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η θέσπιση του ευρωομολόγου είναι ο βασικός στόχος τους, όμως αυτό δεν πρέπει να τις κάνει να μη διαπραγματευθούν σοβαρά και για άλλες προβλέψεις, ανάμεσα στις οποίες πρέπει να είναι και η αύξηση του κοινοτικού προϋπολογισμού και η μεταφορά πόρων προκειμένου να ελαττωθούν οι ανισότητες.
Η μάχη για τη διαμόρφωση της νέας δομής της ευρωζώνης μόλις ξεκίνησε. Το ευρωομόλογο είναι ένας σταθμός. Πολύ σημαντικός βέβαια, αλλά όχι ο τελευταίος.
