Οι «αγορές» και ο Παπανδρέου

Ποιος έχει δίκιο: Οι «αγορές» που κρίνουν ανεπαρκές το σχέδιο που παρουσίασε την περασμένη Δευτέρα ο Γ. Παπανδρέου; Ή ο Παπανδρέου, που επιμένει ότι το σχέδιό του θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον κίνδυνο; Έχουν δίκιο οι αγορές που ζητούν μέτρα «ιρλανδικού τύπου» από την Αθήνα; Ή ο Παπανδρέου, που απαντά ότι πρέπει πρώτα να αντιμετωπιστούν τα διαρθρωτικά προβλήματα και οι παθογενείς καταστάσεις, που παράγουν τα ελληνικά ελλείμματα;

Θεωρητικά, η απάντηση είναι εύκολη. Το δίκιο το έχει ο Παπανδρέου.

Αν το Ελληνικό Δημόσιο απορροφούσε υπερβολικά πολλούς πόρους, η λύση θα ήταν, απλώς, να κοπούν δαπάνες. Αλλά η Ελλάδα δεν έχει μεγαλύτερο κράτος από την υπόλοιπη Ευρώπη, δεν αποκλίνει του ευρωπαϊκού μέσου όρου ως προς το ποσοστό του ΑΕΠ που αντιπροσωπεύουν οι δημόσιες δαπάνες της. Εκεί που αποκλίνει, και μάλιστα δραματικά, από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο η Ελλάδα είναι η παραγωγικότητα των δημόσιων δαπανών της. Ενώ η μέση αποδοτικότητα δημοσίων δαπανών στην ευρωζώνη είναι 78%, στην Ελλάδα είναι μόλις 65%!

Αν η Ελλάδα χρησιμοποιούσε ορθολογικά και αποτελεσματικά τους δημόσιους πόρους της, και είχε, παρ, όλα αυτά, τόσο θηριώδη ελλείμματα, τότε η μόνη οδός προς τη δημοσιονομική εξυγίανση θα ήταν η ιρλανδική οδός- μαχαίρι σε μισθούς και συντάξεις. Αλλά αφού το πρόβλημα της χώρας είναι η ανορθολογική και αντιπαραγωγική κατασπατάληση των δημόσιων πόρων της, από εκεί θα έπρεπε να αρχίσει. Από την αντιμετώπιση των βασικών αιτιών αυτής της κατασπατάλησης. Που είναι, πρώτον, η πλήρης ατροφία θεσμών διαφάνειας, ελέγχου και λογοδοσίας στον σκοτεινό δαίδαλο του Ελληνικού Δημοσίου. Και είναι, δεύτερον, η αντιπαραγωγική διάρθρωση των δαπανών αυτών.

Τα παραδείγματα είναι γνωστά και χιλιοειπωμένα: Έχουμε τριπλάσιο αριθμό καθηγητών ανά μαθητή από τη Φινλανδία, αλλά η ποιότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος υπολείπεται έτη φωτός του φινλανδικού. Έχουμε διπλάσιο αριθμών αστυνομικών, σε αναλογία πληθυσμού, από ό,τι η Μεγάλη Βρετανία, αλλά χειρότερη αστυνόμευση. Έχουμε τον μεγαλύτερο αριθμό εφοριακών από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, αλλά και τη μεγαλύτερη φοροδιαφυγή ταυτόχρονα. Έχουμε 349 ειρηνοδικεία, αλλά την πιο αργή απονομή δικαιοσύνης στον κόσμο. Και έχουμε 1.200 δημοτικές επιχειρήσεις και πάνω από 3.000 ΝΠΔΔ, με άγνωστο αριθμό απασχολουμένων, στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η οποία, εν τούτοις είναι απείρως λιγότερο χρήσιμη στους δημότες της από οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη.

Έτσι, ενώ ξοδεύομε τα λιγότερα από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα για υγεία, παιδεία και δημόσιες επενδύσεις, ξοδεύουμε σχεδόν διπλά από τους άλλους (ως ποσοστό του ΑΕΠ) για δαπάνες Δημόσιας Διοίκησης- για μισθούς δημοσίων υπαλλήλων, δηλαδή. Και, συνεπώς, έχουμε ταυτόχρονα, ελλιπείς δημόσιες δαπάνες στους κρίσιμους τομείς, χαμηλή ποιότητα δημοσίων υπηρεσιών (που λειτουργεί και ως κίνητρο φορο-αποφυγής για τους πολίτες) και τα μεγαλύτερα ελλείμματα στην ευρωζώνη.

Ο Παπανδρέου έχει, λοιπόν, δίκιο. Θεωρητικά. Αν αυτός ο φαύλος κύκλος του ανορθολογισμού δεν σπάσει, κανένα πρόγραμμα λιτότητας δεν αποδίδει. Αλλά, στην πράξη, κινδυνεύει να χάσει το δίκιο του.

Πρώτον, επειδή έχει ένα πρόβλημα χρόνου. Δέκα χρόνια τώρα, δανειζόμαστε για να χρηματοδοτούμε και να συντηρούμε αυτό που θα έπρεπε να αλλάξουμε. Δέκα χρόνια τώρα η χώρα πλουτίζει, το χρέος της αυξάνεται, αλλά η ανορθολογική κατανομή των πόρων της δεν μειώνεται, επιτείνεται. Τώρα, λοιπόν, που όλοι φοβούνται ότι μια φούσκα χρέους μπορεί να σκάσει στην Αθήνα και τα σκάγια να πάρουν όλη την ευρωζώνη, ο χαμένος χρόνος κοστίζει διπλά και όλοι ζητούν μέτρα άμεσης απόδοσης αντί μακράς πνοής.

Και δεύτερον επειδή έχει ένα πρόβλημα αξιοπιστίας. Ο ελληνικός φαύλος κύκλος έχει αποδειχθεί πολύ ανθεκτικός- ιδίως στις εξαγγελίες καλών προθέσεων. Τα πέντε τελευταία χρόνια, μάλιστα, τα Καραμανλικά, με τη σημαία της επανίδρυσης του κράτους, το κόστος της Δημόσιας Διοίκησης περίπου διπλασιάστηκε! Είναι φυσικό, λοιπόν, να δυσπιστούν οι πολίτες και ακόμη περισσότερο να δυσπιστούν οι πιστωτές, απέναντι σε έναν ακόμη γύρο εξαγγελιών καλών προθέσεων, όσο αυτές δεν συνοδεύονται στην πράξη από κινήσεις ρήξης με ένα στάτους κβοτο οποίο ξέρουν και ξέρουμε ότι δεν συντηρεί μόνον τον παθογενή ελληνικό φαύλο κύκλο, συντηρεί επίσης και εξασφαλίζει την αναπαραγωγή και των δύο κομμάτων εξουσίας.