Πληθωρισμός απληστίας και επισήμως…

Ο πρωθυπουργός αναγνώρισε προχθές ότι υπάρχει θέμα «πληθωρισμού απληστίας» – πληθωρισμού κερδών. Πρόκειται γι’ αυτό που συμβαίνει με τα εισιτήρια της ακτοπλοΐας (ή με αεροπορικά εισιτήρια…), με τα τρόφιμα, κάτι σαν αυτό που συμβαίνει σε αρκετά είδη λαϊκής κατανάλωσης (που μένουν αμετάβλητες οι τιμές, ενώ μικραίνουν οι συσκευασίες). Επειδή η ζήτηση ξεπερνάει την προσφορά λόγω διαταραχών, οι εταιρείες βρίσκουν ευκαιρία να αυξήσουν τα κέρδη τους, αυξάνοντας τις τιμές δυσανάλογα συγκριτικά με τα κόστη. Στην αναμπουμπούλα, κάποιοι χαίρονται. Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Πριν από 250 χρόνια ο Ανταμ Σμιθ εξηγούσε ότι η αύξηση των κερδών μπορεί να προκαλέσει γεωμετρική αύξηση των τιμών, ενώ η αύξηση των μισθών μόνο μια γραμμική, αναλογική αύξησή τους. «Τα υψηλά κέρδη –έγραφε– τείνουν να αυξάνουν τις τιμές πολύ περισσότερο απ’ ό,τι οι υψηλοί μισθοί». Γι’ αυτό διαφωνούσε με όσους ισχυρίζονταν ότι, δήθεν, στα κέρδη δεν πρέπει να μπαίνει ταβάνι, αλλά να αφήνονται να φτάσουν στον ουρανό, ελεύθερα να ρυθμίζονται από την αγορά. Τα λόγια του ξαναγίνονται, περισσότερο από ποτέ, επίκαιρα. Από την Κριστίν Λαγκάρντ, τον ΟΟΣΑ, την Ε.Ε. μέχρι το ΔΝΤ, οι μελέτες υποδεικνύουν ως κύριο παράγοντα του πληθωρισμού τα επιχειρηματικά κέρδη. Η διάγνωση που (καθυστερημένα…) έκανε ο πρωθυπουργός είναι σωστή. Αλλά «μια σωστή διάγνωση δεν προσφέρει πολλά, αν δεν συνοδευτεί από μια σωστή θεραπεία».

Κατ’ αρχήν, σε επίπεδο Ευρωζώνης, η θεραπεία που ακολουθείται μάλλον επιδεινώνει παρά θεραπεύει την ασθένεια. Οι αυξήσεις των επιτοκίων που (επιθετικά) αποφασίζει η ΕΚΤ επιτείνουν τους κινδύνους ανεργίας, ύφεσης, αντί να ενισχύουν την προσφορά αποθαρρύνουν τις επενδύσεις και, βεβαίως, κατατείνουν στη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, ιδιαίτερα στις δημοσιονομικά ασθενέστερες χώρες. Αν, όμως, οι αυξήσεις των ευρωπαϊκών επιτοκίων είναι μια πολιτική εκτός τόπου και χρόνου, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτα. Οι Ισπανοί, για παράδειγμα, είχαν θέσει πλαφόν στις τιμές ηλεκτρικού ρεύματος και ενέργειας, μείωσαν τους συντελεστές ΦΠΑ, πήραν διοικητικά μέτρα για τις τιμές των εισιτηρίων και τα ενοίκια, και κατάφεραν η οικονομία τους να αναδειχθεί η πρώτη μεγάλη οικονομία της Ευρωζώνης όπου έπεσε ο πληθωρισμός κάτω από 2% – με συγκριτικά μεγάλη μείωση των τιμών των τροφίμων. Στα καθ’ ημάς, ο υγιής ανταγωνισμός ποτέ δεν ήταν στα ισχυρά σημεία της οικονομίας μας, η ενίσχυση και στήριξη της Επιτροπής Ανταγωνισμού δεν ήταν στις προτεραιότητες των εκάστοτε κυβερνήσεων, οι ποινές –όταν επιβάλλονταν– δεν ήταν τέτοιες που να χαλάνε το γλέντι της κερδοσκοπίας.

Οπως δείχνει η περίπτωση της ακτοπλοΐας, η κερδοσκοπία έχει αποθρασυνθεί – την ενθάρρυνε και η πολιτική της περασμένης 4ετίας. Μένει να φανεί αν αυτό θα αλλάξει, αν το κράτος θα κάνει χρήση της δύναμής του για να προστατέψει τον κόσμο της εργασίας. Αν θα γίνουν εκτεταμένοι έλεγχοι στις τιμές, αν θα τονωθεί ο ανταγωνισμός, αν θα επιβληθούν κάποιου είδους «κόφτες» σε υπερβολικά ποσοστά κέρδους – που τροφοδοτούν τον πληθωρισμό και τα επιδοτούμε μέσω των market pass. Αν, δηλαδή, η σωστή πρωθυπουργική διάγνωση θα συνοδευτεί από αποτελεσματική θεραπεία.