Είναι άραγε τόσο απλό;
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2021-06-26
Εγκλεισμός στο σπίτι σημαίνει Netflix και Netflix σημαίνει μια εικόνα του κόσμου, όχι όπως τη φαντάζεται κατά μόνας ο καθένας μας, αλλά όπως τη θέλουν οι πολλοί. Στους οποίους, ως πελάτες, σερβίρεται το πιάτο που το μάρκετινγκ έχει υποδείξει ότι τους αρέσει.
Στο Netflix, λοιπόν, παρακολούθησα μια αυστραλιανή σειρά με τίτλο Secret city. Δεν θα σας πω την υπόθεση, όχι μόνο για να μη σας στερήσω τη χαρά να τη δείτε χωρίς να ξέρετε τι πρόκειται να συμβεί, αλλά κυρίως επειδή είναι αδύνατο να τη συνοψίσω. Γενικά μιλώντας, μας μεταφέρει σε ένα σκοτεινό κόσμο όπου κανείς δεν είναι αυτός που φαίνεται, το κάθε τι μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους «καλούς» και τους «κακούς» μετακινείται συνεχώς, και όλα αυτά συμβαίνουν με φόντο ένα βαθύ παρακράτος με μυστικές υπηρεσίες, όπου κάποιοι, χωρίς να ξέρουμε ποιοι, κινούν αόρατα νήματα για να πετύχουν κάτι, το οποίο δεν μπορούμε να μαντέψουμε.
Αυτό το μυθοπλαστικό είδος έχει προϊστορία. Κλασικό παράδειγμα η ταινία Three days of the Condor, με τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ, τη δεκαετία του ’70. Θυμάμαι ότι τότε διαβάστηκε ως μια καταγγελία της CIA. Δηλαδή η ανάγνωση ήταν σαφώς αριστερή. Σήμερα, όμως, στον νου μου ήρθε κάτι άλλο, πολύ πρόσφατο: το οργισμένο πλήθος των οπαδών του Τραμπ να εισβάλλουν στο Καπιτώλιο, το άντρο των σκοτεινών δυνάμεων που εμπόδιζαν τον εκλεκτό τους να κάνει ξανά την Αμερική μεγάλη.
Κατά σύμπτωση, τις μέρες που έβλεπα στο Netflix το Secret city, δημοσιεύθηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» το άρθρο του Αντώνη Λιάκου και της Μυρσίνης Ζορμπά, με τίτλο «Ποιο σώμα ταιριάζει στην Αριστερά;». Το οποίο διαβάστηκε από πολλούς και από πολλούς σχολιάστηκε. Ιδίως η άποψη ότι «το κόμμα δεν είναι η λύση του προβλήματος, είναι το ίδιο το πρόβλημα» και η πρόταση ότι «η Αριστερά πρέπει να βρει νέους τρόπους να συνδεθεί και να συμβαδίσει με τα ρεύματα που παράγουν νέες λύσεις για να συμμαχήσει, να στηρίξει, να συγκροτήσει μαζί τους συναρμογές. Οχι ιεραρχικά… αλλά μέσα από τη σύνδεσή της με δίκτυα επιστημονικά, κοινωνικά, αυτοδιοικητικά, κινηματικά, συνδικαλιστικά, ευρωπαϊκά, πολιτισμικά, από σχέσεις διαρκούς κατανόησης, διαλόγου διαπραγμάτευσης». Ακούγεται υπέροχο. Αλλά είναι τόσο απλό;
Κατ’ αρχάς συμφωνώ με τη διάγνωση ότι το μήνυμα του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. δεν έχει τη ζητούμενη απήχηση, όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις. Γιατί όμως τα κινήματα θεωρούνται η ενδεδειγμένη θεραπεία; Αν θυμάμαι καλά, πριν από είκοσι χρόνια περίπου, την εποχή του Σιατλ και της Γένοβας, τα κινήματα απασχολούσαν σχεδόν εμμονικά την Αριστερά του τότε Συνασπισμού και τους πέριξ. Γράφτηκαν άρθρα επί άρθρων και απειράριθμες αναλύσεις, ειδικών και μη. Ωσπου μια ωραία πρωία αντιληφθήκαμε ότι είχαμε περάσει σε κάτι άλλο. Και, σύμφωνα με την πάγια τακτική της Αριστεράς, δεν βρέθηκε κανείς να εξηγήσει γιατί τα κινήματα δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση· απλώς το όλο θέμα ξεχάστηκε (κάπως έτσι, στο ντούκου κατά το κοινώς λεγόμενο, ο διαλεκτικός και ιστορικός υλισμός, με μόνη εξαίρεση το ΚΚΕ, έπαψε να είναι η σωστή απάντηση σε όλα τα ερωτήματα χωρίς να ανοίξει ιδεολογική μύτη).
Οσο για τα κινήματα που καλούνται σήμερα να συγκροτήσουν ένα ευρύτατο και πολύχρωμο μέτωπο, θα έλεγα ότι η ιδέα κάπου σκοντάφτει. Και εξηγούμαι: το κάθε κίνημα επιδιώκει δύο πράγματα. Το ένα είναι εμφανές, όπως για παράδειγμα η κατάργηση των κάθε λογής διακρίσεων από τις φυλετικές μέχρι τις έμφυλες, η ισότητα, η αποδοχή του διαφορετικού, τα δικαιώματα των μειονοτήτων κοκ. Τα αιτήματα αυτά είναι δίκαια και οφείλουμε να κάνουμε τα πάντα για να γίνουν δεκτά.
Υπάρχει όμως και ένα δεύτερο αίτημα που παραμένει υπόρρητο: ότι οφείλουμε να διαβάσουμε όλες τις καταστάσεις μέσα από την οπτική γωνία του δικού μας κινήματος αποκλειστικά, υποβιβάζοντας ή ακυρώνοντας οποιαδήποτε άλλη. Ενα παράδειγμα: όταν στην Αγγλία άρχισαν –πολύ σωστά κατά τη γνώμη μου– να αποκαθηλώνονται τα αγάλματα δουλέμπορων και διάφορων άλλων καθαρμάτων, κάποιοι βανδάλισαν τον ανδριάντα του Τσόρτσιλ, επειδή ήταν αποικιοκράτης (που όντως ήταν). Παρέβλεψαν, όμως, ότι ήταν επίσης εκείνος που αντιστάθηκε στον ναζισμό, και γι’ αυτό τον έκαναν άγαλμα. Δεν είναι λάθος να υποτιμάμε, δηλαδή να ξεχνάμε τον Βʼ Παγκόσμιο Πόλεμο, επειδή, με μόνη εξαίρεση την εξόντωση των ομοφυλόφιλων από τους χιτλερικούς, δεν αφορά τα σημερινά κινήματα;
Μια τελική παρατήρηση: τα ηθικά προτάγματα και οι στόχοι της Αριστεράς σίγουρα υπερέχουν. Τι ευγενέστερο από την κατάργηση της εκμετάλλευσης και της κοινωνικής αδικίας; Δυστυχώς, όμως, η επίτευξή τους αποδεικνύεται πάντα πολύ πιο δύσκολη από την εξαγγελία τους. Κι αν δεν παραδεχθούμε ότι εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα, δεν θα το λύσουμε ποτέ.
Στο Netflix, λοιπόν, παρακολούθησα μια αυστραλιανή σειρά με τίτλο Secret city. Δεν θα σας πω την υπόθεση, όχι μόνο για να μη σας στερήσω τη χαρά να τη δείτε χωρίς να ξέρετε τι πρόκειται να συμβεί, αλλά κυρίως επειδή είναι αδύνατο να τη συνοψίσω. Γενικά μιλώντας, μας μεταφέρει σε ένα σκοτεινό κόσμο όπου κανείς δεν είναι αυτός που φαίνεται, το κάθε τι μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους «καλούς» και τους «κακούς» μετακινείται συνεχώς, και όλα αυτά συμβαίνουν με φόντο ένα βαθύ παρακράτος με μυστικές υπηρεσίες, όπου κάποιοι, χωρίς να ξέρουμε ποιοι, κινούν αόρατα νήματα για να πετύχουν κάτι, το οποίο δεν μπορούμε να μαντέψουμε.
Αυτό το μυθοπλαστικό είδος έχει προϊστορία. Κλασικό παράδειγμα η ταινία Three days of the Condor, με τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ, τη δεκαετία του ’70. Θυμάμαι ότι τότε διαβάστηκε ως μια καταγγελία της CIA. Δηλαδή η ανάγνωση ήταν σαφώς αριστερή. Σήμερα, όμως, στον νου μου ήρθε κάτι άλλο, πολύ πρόσφατο: το οργισμένο πλήθος των οπαδών του Τραμπ να εισβάλλουν στο Καπιτώλιο, το άντρο των σκοτεινών δυνάμεων που εμπόδιζαν τον εκλεκτό τους να κάνει ξανά την Αμερική μεγάλη.
Κατά σύμπτωση, τις μέρες που έβλεπα στο Netflix το Secret city, δημοσιεύθηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» το άρθρο του Αντώνη Λιάκου και της Μυρσίνης Ζορμπά, με τίτλο «Ποιο σώμα ταιριάζει στην Αριστερά;». Το οποίο διαβάστηκε από πολλούς και από πολλούς σχολιάστηκε. Ιδίως η άποψη ότι «το κόμμα δεν είναι η λύση του προβλήματος, είναι το ίδιο το πρόβλημα» και η πρόταση ότι «η Αριστερά πρέπει να βρει νέους τρόπους να συνδεθεί και να συμβαδίσει με τα ρεύματα που παράγουν νέες λύσεις για να συμμαχήσει, να στηρίξει, να συγκροτήσει μαζί τους συναρμογές. Οχι ιεραρχικά… αλλά μέσα από τη σύνδεσή της με δίκτυα επιστημονικά, κοινωνικά, αυτοδιοικητικά, κινηματικά, συνδικαλιστικά, ευρωπαϊκά, πολιτισμικά, από σχέσεις διαρκούς κατανόησης, διαλόγου διαπραγμάτευσης». Ακούγεται υπέροχο. Αλλά είναι τόσο απλό;
Κατ’ αρχάς συμφωνώ με τη διάγνωση ότι το μήνυμα του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. δεν έχει τη ζητούμενη απήχηση, όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις. Γιατί όμως τα κινήματα θεωρούνται η ενδεδειγμένη θεραπεία; Αν θυμάμαι καλά, πριν από είκοσι χρόνια περίπου, την εποχή του Σιατλ και της Γένοβας, τα κινήματα απασχολούσαν σχεδόν εμμονικά την Αριστερά του τότε Συνασπισμού και τους πέριξ. Γράφτηκαν άρθρα επί άρθρων και απειράριθμες αναλύσεις, ειδικών και μη. Ωσπου μια ωραία πρωία αντιληφθήκαμε ότι είχαμε περάσει σε κάτι άλλο. Και, σύμφωνα με την πάγια τακτική της Αριστεράς, δεν βρέθηκε κανείς να εξηγήσει γιατί τα κινήματα δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση· απλώς το όλο θέμα ξεχάστηκε (κάπως έτσι, στο ντούκου κατά το κοινώς λεγόμενο, ο διαλεκτικός και ιστορικός υλισμός, με μόνη εξαίρεση το ΚΚΕ, έπαψε να είναι η σωστή απάντηση σε όλα τα ερωτήματα χωρίς να ανοίξει ιδεολογική μύτη).
Οσο για τα κινήματα που καλούνται σήμερα να συγκροτήσουν ένα ευρύτατο και πολύχρωμο μέτωπο, θα έλεγα ότι η ιδέα κάπου σκοντάφτει. Και εξηγούμαι: το κάθε κίνημα επιδιώκει δύο πράγματα. Το ένα είναι εμφανές, όπως για παράδειγμα η κατάργηση των κάθε λογής διακρίσεων από τις φυλετικές μέχρι τις έμφυλες, η ισότητα, η αποδοχή του διαφορετικού, τα δικαιώματα των μειονοτήτων κοκ. Τα αιτήματα αυτά είναι δίκαια και οφείλουμε να κάνουμε τα πάντα για να γίνουν δεκτά.
Υπάρχει όμως και ένα δεύτερο αίτημα που παραμένει υπόρρητο: ότι οφείλουμε να διαβάσουμε όλες τις καταστάσεις μέσα από την οπτική γωνία του δικού μας κινήματος αποκλειστικά, υποβιβάζοντας ή ακυρώνοντας οποιαδήποτε άλλη. Ενα παράδειγμα: όταν στην Αγγλία άρχισαν –πολύ σωστά κατά τη γνώμη μου– να αποκαθηλώνονται τα αγάλματα δουλέμπορων και διάφορων άλλων καθαρμάτων, κάποιοι βανδάλισαν τον ανδριάντα του Τσόρτσιλ, επειδή ήταν αποικιοκράτης (που όντως ήταν). Παρέβλεψαν, όμως, ότι ήταν επίσης εκείνος που αντιστάθηκε στον ναζισμό, και γι’ αυτό τον έκαναν άγαλμα. Δεν είναι λάθος να υποτιμάμε, δηλαδή να ξεχνάμε τον Βʼ Παγκόσμιο Πόλεμο, επειδή, με μόνη εξαίρεση την εξόντωση των ομοφυλόφιλων από τους χιτλερικούς, δεν αφορά τα σημερινά κινήματα;
Μια τελική παρατήρηση: τα ηθικά προτάγματα και οι στόχοι της Αριστεράς σίγουρα υπερέχουν. Τι ευγενέστερο από την κατάργηση της εκμετάλλευσης και της κοινωνικής αδικίας; Δυστυχώς, όμως, η επίτευξή τους αποδεικνύεται πάντα πολύ πιο δύσκολη από την εξαγγελία τους. Κι αν δεν παραδεχθούμε ότι εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα, δεν θα το λύσουμε ποτέ.
