Συγκρουσιακές σχέσεις Αναστασιάδη - ΟΗΕ
Κυριάκος Πιερίδης, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2021-06-27
Σε απόλυτο αδιέξοδο παραμένουν οι προσπάθειες για την επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό μετά την αποτυχημένη άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη του Απριλίου. Οι χωριστές συναντήσεις του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες με τον πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη και τον Τ/κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ στις Βρυξέλλες (Παρασκευή 25/6) δεν δημιουργούν καμία βάσιμη προσδοκία ότι κάτι θα αλλάξει στο ορατό μέλλον.
Αντίθετα, τα χειρότερα έπονται, αφού η Γραμματεία του ΟΗΕ δεν ικανοποιείται από τις θέσεις που εκφράζει ο πρόεδρος Αναστασιάδης και αλλάζει ρότα, αναζητώντας αφετηρία πιο κοντά στη νέα τ/κ θέση για «κυριαρχική ισότητα». Αυτό θα φανεί ιδιαίτερα κατά την επικείμενη συζήτηση τον Ιούλιο στο Συμβούλιο Ασφαλείας, στο οποίο ο Γκουτέρες θα απευθυνθεί με έκθεσή του.
Το σκηνικό δεν εκπλήσσει όσους παρακολουθούν τους χειρισμούς του ΟΗΕ ήδη από τον Οκτώβριο του 2020, όταν παραμερίστηκε ο Μ. Ακιντζί από την ηγεσία των Τ/κ. Ο Αντόνιο Γκουτέρες αξιολογεί τα απογοητευτικά δεδομένα όλης της περιόδου που προηγήθηκε και παραμένει έντονα επιφυλακτικός αλλά και επικριτικός προς τις θέσεις των δύο μερών.
Ο Τατάρ θέλει ίσο καθεστώς κυριαρχίας για να μετάσχει σε κανονικές διαπραγματεύσεις (23/6): «Δεν πρόκειται να θέσουμε την κυριαρχία μας στο τραπέζι μιας συνδιαλλαγής, άλλωστε είναι ένα δικαίωμα που έχουμε κερδίσει…». Ο Αναστασιάδης παραμένει ασαφής στην κρίσιμη πτυχή της πολιτικής ισότητας Ε/κ - Τ/κ και διακηρύσσει τι… δεν θέλει (22/6): «Δεν θα μετατρέψω την Κύπρο σε προτεκτοράτο της Τουρκίας…».
Διπλό ραντεβού
Προσκεκλημένος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις Βρυξέλλες, ο Αντόνιο Γκουτέρες επανέλαβε ότι δεν τα παρατά στο Κυπριακό, αλλά δεν επιθυμεί να αναμιχθεί σε μια προσχηματική διαπραγμάτευση. Γι’ αυτό ανταποκρίθηκε στο αίτημα Αναστασιάδη για συνάντηση στις Βρυξέλλες, αλλά ακολούθως έδωσε αντίστοιχης αξίας ραντεβού και στον Τ/κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ που απαίτησε ίση μεταχείριση. Η άμεση ικανοποίηση της απαίτησης Τατάρ (ίδια ημέρα, ίδιος χώρος) είναι δείγμα γραφής της αυστηρής προσέγγισης του ΟΗΕ να μην επιτρέψει οποιοδήποτε τακτικό ή επικοινωνιακό πλεονέκτημα. Το Προεδρικό δεν προέβλεψε την εξέλιξη αυτή, αλλά έκρινε σκόπιμο να διαχειριστεί τη ζημιά. Οι πάντες γνωρίζουν ότι μια ανάλογη μεταχείριση, στην καρδιά του προνομιακού του χώρου (Βρυξέλλες), θα προκαλούσε την μήνιν της Λευκωσίας.
Η μεταχείριση αυτή συνδέεται με το απογοητευτικό αποτέλεσμα που είχε το πήγαινε-έλα της Τζέιν Χολ Λουτ στην περιοχή: απουσία κοινού εδάφους, αδυναμία γεφύρωσης διαφορών, νεκρή διαδικασία. Ορισμένα στοιχεία που έχουν καταγραφεί από τη Λουτ στις συναντήσεις στη Λευκωσία (22/6) και πριν από μερικές εβδομάδες στην Αθήνα (28/5) δείχνουν ότι οι σχέσεις του προέδρου Αναστασιάδη έχουν γίνει προβληματικές έως και συγκρουσιακές με τους συνεργάτες του Γκουτέρες.
Ο Αναστασιάδης πίεσε τη Λουτ να αναλάβει ο ΟΗΕ να επανεκκινήσει τη διαπραγμάτευση και αν δεν ανταποκριθούν οι πλευρές να καταλογίσει ευθύνες. Υποσχέθηκε επίσης ότι όταν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, θα καταθέσει προτάσεις για την «αποκεντρωμένη» Ομοσπονδία που θα διευκρινίζουν την πολιτική ισότητα Ε/κ και Τ/κ. Εισηγήθηκε μάλιστα διαδικαστικά να γίνει σύζευξη του θέματος αυτού της πολιτικής ισότητας, αφενός με την ασφάλεια και αφετέρου με το εδαφικό (ζεύγη θεμάτων διαπραγμάτευσης).
Η αξιωματούχος του ΟΗΕ δεν έδειξε ενδιαφέρον και, αντιθέτως, επέμενε πως ο Ν. Αναστασιάδης θα έπρεπε να συμφωνήσει σε ένα λιτό κείμενο που να μπορεί να γίνει αποδεκτό από την τουρκική πλευρά. Η συζήτηση Αναστασιάδη – Λουτ χαρακτηρίστηκε «ειλικρινής» και «βοηθητική», αλλά φαίνεται να ξέφυγε από τα συνήθη διπλωματικά πλαίσια, επιδεινώνοντας τις ήδη βεβαρημένες σχέσεις του με τον ΟΗΕ και τους συνεργάτες του Α. Γκουτέρες. Πάντως η Λουτ ήταν πολύ συγκεκριμένη και απέναντι στον Ερσίν Τατάρ ότι δεν μπορεί να γίνεται λόγος για δύο κράτη. Γι’ αυτό οι συζητήσεις περιστρέφονται στο να επινοηθεί μια νέα διατύπωση για την κυριαρχία και το απόθεμά της στις δύο Κοινότητες, μέσα από ένα λιτό κείμενο με ορολογίες που καθιστούν πιο διακριτό τον συνιδρυτικό και συνεταιριστικό χαρακτήρα του κυπριακού κράτους.
Επί της ουσίας, ο Ν. Αναστασιάδης αισθάνεται να γίνεται ολοένα και πιο ευάλωτος στην εσωτερική κοινή γνώμη για τον συνολικό χειρισμό του στο Κυπριακό. Δεν μπορεί να δικαιολογήσει γιατί έφυγε από το τραπέζι το «πλαίσιο Γκουτέρες» και το κεκτημένο του Κραν Μοντανά (2017) και τι συζητά σήμερα για επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων. Οσα είπε στην άτυπη Διάσκεψη του Απριλίου και στις διαβουλεύσεις που ακολούθησαν κρίνονται από τον ΟΗΕ ανεπαρκή: «Για την πολιτική ισότητα δεν ξεκαθαρίζει τίποτα, για την αποκεντρωμένη Ομοσπονδία δεν καταλαβαίνει κανείς τι εννοεί», σχολιάζουν σε γραπτές αναφορές τους οι συνεργάτες του Γκουτέρες. Η Τ.Χ. Λουτ φέρεται να έθεσε εις γνώσιν και της ελληνικής κυβέρνησης τη δυσφορία που νιώθει για τη στάση Αναστασιάδη – τα άκουσε από πρώτο χέρι ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΞ, Θ. Δεμίρης. Φέρεται να υπαινίχθηκε ότι οι χειρισμοί Αναστασιάδη «εξοργίζουν τον Ερντογάν» και προειδοποίησε ότι «όταν η Τουρκία αντιδράσει, δεν θα βρεθεί κανένας να τη σταματήσει».
Η Λευκωσία δεν ευνοεί πλέον τον επίσημο διορισμό της Λουτ ως ειδικής απεσταλμένης. Ανάλογα προβλήματα συναντά με την κυπριακή κυβέρνηση και η επικεφαλής της αποστολής του ΟΗΕ στην Κύπρο, Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, ήδη από την εποχή του Κραν Μοντανά, αφού ήταν παρούσα και γνωρίζει τις λεπτομέρειες. Η Σπέχαρ στηρίχθηκε από τον Α. Γκουτέρες, αλλά κι αυτή ετοιμάζεται να αποχωρήσει το καλοκαίρι.
Μετά τις Βρυξέλλες, ο Γκουτέρες προετοιμάζεται να αναφερθεί εκτενώς στην ουσία του Κυπριακού, στην απουσία προοπτικής και στους χειρισμούς των δύο πλευρών που στρέβλωσαν τη δυναμική επίλυσης. Στο «διά ταύτα» θα δείξει τις προθέσεις του για διαχείριση του επισφαλούς στάτους κβο στη γραμμή που εξέθεσε κατά την άτυπη Διάσκεψη της Γενεύης τον Απρίλιο: «Μια διαδικασία από κάτω προς τα πάνω, στην οποία οι δύο Κοινότητες θα συμβάλουν με το απόθεμα κυριαρχίας τους...».
Στη Λευκωσία, πολλοί πολιτικοί παράγοντες της αντιπολίτευσης αλλά και εντός συμπολίτευσης θεωρούν ότι οι χειρισμοί που κάνει ο πρόεδρος Αναστασιάδης επιδεινώνουν τη θέση της ε/κ πλευράς. Ελάχιστοι, όμως, είναι αυτοί που βγαίνουν δημόσια να τον επικρίνουν. Σαφής είναι η θέση του πρώην προέδρου της Δημοκρατίας, Γιώργου Βασιλείου, που δηλώνει ξεκάθαρα ότι η ε/κ ηγεσία θα πρέπει να επικεντρωθεί σε μια «επίθεση» φιλίας προς την τ/κ Κοινότητα, χωρίς να ασχολείται με όσα λέει ο νέος Τ/κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ περί «δύο κρατών»: «Να αναλάβουμε εμείς να μιλήσουμε καθαρά για την πολιτική ισότητα και να εξηγήσουμε όλες τις βασικές πρόνοιες για την εφαρμογή της. Αν κάνουμε αυτή τη θετική κίνηση θα δείξουμε ότι θέλουμε να προχωρήσουμε μπροστά για την επίλυση. Ετσι θα εξασφαλίσουμε τη στήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας και θα έχουμε πιθανότητα για ευρύτερη διεθνή και ευρωπαϊκή στήριξη», αναφέρει στον γράφοντα ο τέως πρόεδρος.
Αντίθετα, τα χειρότερα έπονται, αφού η Γραμματεία του ΟΗΕ δεν ικανοποιείται από τις θέσεις που εκφράζει ο πρόεδρος Αναστασιάδης και αλλάζει ρότα, αναζητώντας αφετηρία πιο κοντά στη νέα τ/κ θέση για «κυριαρχική ισότητα». Αυτό θα φανεί ιδιαίτερα κατά την επικείμενη συζήτηση τον Ιούλιο στο Συμβούλιο Ασφαλείας, στο οποίο ο Γκουτέρες θα απευθυνθεί με έκθεσή του.
Το σκηνικό δεν εκπλήσσει όσους παρακολουθούν τους χειρισμούς του ΟΗΕ ήδη από τον Οκτώβριο του 2020, όταν παραμερίστηκε ο Μ. Ακιντζί από την ηγεσία των Τ/κ. Ο Αντόνιο Γκουτέρες αξιολογεί τα απογοητευτικά δεδομένα όλης της περιόδου που προηγήθηκε και παραμένει έντονα επιφυλακτικός αλλά και επικριτικός προς τις θέσεις των δύο μερών.
Ο Τατάρ θέλει ίσο καθεστώς κυριαρχίας για να μετάσχει σε κανονικές διαπραγματεύσεις (23/6): «Δεν πρόκειται να θέσουμε την κυριαρχία μας στο τραπέζι μιας συνδιαλλαγής, άλλωστε είναι ένα δικαίωμα που έχουμε κερδίσει…». Ο Αναστασιάδης παραμένει ασαφής στην κρίσιμη πτυχή της πολιτικής ισότητας Ε/κ - Τ/κ και διακηρύσσει τι… δεν θέλει (22/6): «Δεν θα μετατρέψω την Κύπρο σε προτεκτοράτο της Τουρκίας…».
Διπλό ραντεβού
Προσκεκλημένος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις Βρυξέλλες, ο Αντόνιο Γκουτέρες επανέλαβε ότι δεν τα παρατά στο Κυπριακό, αλλά δεν επιθυμεί να αναμιχθεί σε μια προσχηματική διαπραγμάτευση. Γι’ αυτό ανταποκρίθηκε στο αίτημα Αναστασιάδη για συνάντηση στις Βρυξέλλες, αλλά ακολούθως έδωσε αντίστοιχης αξίας ραντεβού και στον Τ/κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ που απαίτησε ίση μεταχείριση. Η άμεση ικανοποίηση της απαίτησης Τατάρ (ίδια ημέρα, ίδιος χώρος) είναι δείγμα γραφής της αυστηρής προσέγγισης του ΟΗΕ να μην επιτρέψει οποιοδήποτε τακτικό ή επικοινωνιακό πλεονέκτημα. Το Προεδρικό δεν προέβλεψε την εξέλιξη αυτή, αλλά έκρινε σκόπιμο να διαχειριστεί τη ζημιά. Οι πάντες γνωρίζουν ότι μια ανάλογη μεταχείριση, στην καρδιά του προνομιακού του χώρου (Βρυξέλλες), θα προκαλούσε την μήνιν της Λευκωσίας.
Η μεταχείριση αυτή συνδέεται με το απογοητευτικό αποτέλεσμα που είχε το πήγαινε-έλα της Τζέιν Χολ Λουτ στην περιοχή: απουσία κοινού εδάφους, αδυναμία γεφύρωσης διαφορών, νεκρή διαδικασία. Ορισμένα στοιχεία που έχουν καταγραφεί από τη Λουτ στις συναντήσεις στη Λευκωσία (22/6) και πριν από μερικές εβδομάδες στην Αθήνα (28/5) δείχνουν ότι οι σχέσεις του προέδρου Αναστασιάδη έχουν γίνει προβληματικές έως και συγκρουσιακές με τους συνεργάτες του Γκουτέρες.
Ο Αναστασιάδης πίεσε τη Λουτ να αναλάβει ο ΟΗΕ να επανεκκινήσει τη διαπραγμάτευση και αν δεν ανταποκριθούν οι πλευρές να καταλογίσει ευθύνες. Υποσχέθηκε επίσης ότι όταν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, θα καταθέσει προτάσεις για την «αποκεντρωμένη» Ομοσπονδία που θα διευκρινίζουν την πολιτική ισότητα Ε/κ και Τ/κ. Εισηγήθηκε μάλιστα διαδικαστικά να γίνει σύζευξη του θέματος αυτού της πολιτικής ισότητας, αφενός με την ασφάλεια και αφετέρου με το εδαφικό (ζεύγη θεμάτων διαπραγμάτευσης).
Η αξιωματούχος του ΟΗΕ δεν έδειξε ενδιαφέρον και, αντιθέτως, επέμενε πως ο Ν. Αναστασιάδης θα έπρεπε να συμφωνήσει σε ένα λιτό κείμενο που να μπορεί να γίνει αποδεκτό από την τουρκική πλευρά. Η συζήτηση Αναστασιάδη – Λουτ χαρακτηρίστηκε «ειλικρινής» και «βοηθητική», αλλά φαίνεται να ξέφυγε από τα συνήθη διπλωματικά πλαίσια, επιδεινώνοντας τις ήδη βεβαρημένες σχέσεις του με τον ΟΗΕ και τους συνεργάτες του Α. Γκουτέρες. Πάντως η Λουτ ήταν πολύ συγκεκριμένη και απέναντι στον Ερσίν Τατάρ ότι δεν μπορεί να γίνεται λόγος για δύο κράτη. Γι’ αυτό οι συζητήσεις περιστρέφονται στο να επινοηθεί μια νέα διατύπωση για την κυριαρχία και το απόθεμά της στις δύο Κοινότητες, μέσα από ένα λιτό κείμενο με ορολογίες που καθιστούν πιο διακριτό τον συνιδρυτικό και συνεταιριστικό χαρακτήρα του κυπριακού κράτους.
Επί της ουσίας, ο Ν. Αναστασιάδης αισθάνεται να γίνεται ολοένα και πιο ευάλωτος στην εσωτερική κοινή γνώμη για τον συνολικό χειρισμό του στο Κυπριακό. Δεν μπορεί να δικαιολογήσει γιατί έφυγε από το τραπέζι το «πλαίσιο Γκουτέρες» και το κεκτημένο του Κραν Μοντανά (2017) και τι συζητά σήμερα για επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων. Οσα είπε στην άτυπη Διάσκεψη του Απριλίου και στις διαβουλεύσεις που ακολούθησαν κρίνονται από τον ΟΗΕ ανεπαρκή: «Για την πολιτική ισότητα δεν ξεκαθαρίζει τίποτα, για την αποκεντρωμένη Ομοσπονδία δεν καταλαβαίνει κανείς τι εννοεί», σχολιάζουν σε γραπτές αναφορές τους οι συνεργάτες του Γκουτέρες. Η Τ.Χ. Λουτ φέρεται να έθεσε εις γνώσιν και της ελληνικής κυβέρνησης τη δυσφορία που νιώθει για τη στάση Αναστασιάδη – τα άκουσε από πρώτο χέρι ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΞ, Θ. Δεμίρης. Φέρεται να υπαινίχθηκε ότι οι χειρισμοί Αναστασιάδη «εξοργίζουν τον Ερντογάν» και προειδοποίησε ότι «όταν η Τουρκία αντιδράσει, δεν θα βρεθεί κανένας να τη σταματήσει».
Η Λευκωσία δεν ευνοεί πλέον τον επίσημο διορισμό της Λουτ ως ειδικής απεσταλμένης. Ανάλογα προβλήματα συναντά με την κυπριακή κυβέρνηση και η επικεφαλής της αποστολής του ΟΗΕ στην Κύπρο, Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, ήδη από την εποχή του Κραν Μοντανά, αφού ήταν παρούσα και γνωρίζει τις λεπτομέρειες. Η Σπέχαρ στηρίχθηκε από τον Α. Γκουτέρες, αλλά κι αυτή ετοιμάζεται να αποχωρήσει το καλοκαίρι.
Μετά τις Βρυξέλλες, ο Γκουτέρες προετοιμάζεται να αναφερθεί εκτενώς στην ουσία του Κυπριακού, στην απουσία προοπτικής και στους χειρισμούς των δύο πλευρών που στρέβλωσαν τη δυναμική επίλυσης. Στο «διά ταύτα» θα δείξει τις προθέσεις του για διαχείριση του επισφαλούς στάτους κβο στη γραμμή που εξέθεσε κατά την άτυπη Διάσκεψη της Γενεύης τον Απρίλιο: «Μια διαδικασία από κάτω προς τα πάνω, στην οποία οι δύο Κοινότητες θα συμβάλουν με το απόθεμα κυριαρχίας τους...».
Στη Λευκωσία, πολλοί πολιτικοί παράγοντες της αντιπολίτευσης αλλά και εντός συμπολίτευσης θεωρούν ότι οι χειρισμοί που κάνει ο πρόεδρος Αναστασιάδης επιδεινώνουν τη θέση της ε/κ πλευράς. Ελάχιστοι, όμως, είναι αυτοί που βγαίνουν δημόσια να τον επικρίνουν. Σαφής είναι η θέση του πρώην προέδρου της Δημοκρατίας, Γιώργου Βασιλείου, που δηλώνει ξεκάθαρα ότι η ε/κ ηγεσία θα πρέπει να επικεντρωθεί σε μια «επίθεση» φιλίας προς την τ/κ Κοινότητα, χωρίς να ασχολείται με όσα λέει ο νέος Τ/κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ περί «δύο κρατών»: «Να αναλάβουμε εμείς να μιλήσουμε καθαρά για την πολιτική ισότητα και να εξηγήσουμε όλες τις βασικές πρόνοιες για την εφαρμογή της. Αν κάνουμε αυτή τη θετική κίνηση θα δείξουμε ότι θέλουμε να προχωρήσουμε μπροστά για την επίλυση. Ετσι θα εξασφαλίσουμε τη στήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας και θα έχουμε πιθανότητα για ευρύτερη διεθνή και ευρωπαϊκή στήριξη», αναφέρει στον γράφοντα ο τέως πρόεδρος.
