Οι βόμβες επιβάλλουν σιωπή
ΑΔΩΝΙΣ, ο πιο γνωστός σύγχρονος Άραβας ποιητής - Συνέντευξη στον ΜΑΝΩΛΗ ΠΙΜΠΛΗ, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2006-07-25
«Αυτό που συμβαίνει στον Λίβανο είναι ανήκουστο, ασύλληπτο», λέει στα «NEA» ο ποιητής Άδωνις. Πρόκειται για τον πιο προβεβλημένο ποιητή του αραβόφωνου κόσμου και κάθε χρόνο είναι υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Γεννημένος στη Συρία, έχει τόσο συριακή όσο και λιβανέζικη υπηκοότητα (τον περισσότερο καιρό πλέον ζει στο Παρίσι), έχοντας διδάξει για πολλά χρόνια Αραβική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Βηρυτού.
Οι απόψεις του τού έχουν στοιχίσει. Έχει φυλακισθεί στη Συρία για πολιτικούς λόγους, έχει υποστεί διώξεις και κάθε τόσο τον απειλούν με φετφά. Γιατί συνηθίζει να λέει φράσεις όπως «η μαντίλα δεν κρύβει απλώς το πρόσωπο, επιχειρεί να κρύψει και τον Λόγο».
Τώρα όμως το πρόβλημα, επισημαίνει, είναι οι Ισραηλινοί. Και μιλώντας στα «NEA», κάνει αυστηρή κριτική σε τέσσερα σημεία.
«Πρώτον: με τις ενέργειες αυτές το Ισραήλ αποδεικνύει ότι είναι κατά της ειρήνης, την ώρα που μιλάει συνεχώς στο όνομά της. Αποδεικνύει επίσης ότι δεν ξέρει τίποτα σε σχέση με τον Λίβανο και το τι συμβαίνει εκεί. Δεύτερον: αυτά που κάνει αποδεικνύουν ότι δεν θέλει να αποτελέσει μέρος της ευρύτερης αραβικής περιοχής, ως ίσος μεταξύ ίσων. Αλλά θέλει να καταστήσει τους άλλους υπηκόους, υπηρέτες των δικών του σκοπών. Για να μην πούμε ότι θέλει να προβεί σε αποικιοποίηση, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Τρίτον: καμία αναλογία δεν υπάρχει ανάμεσα στην απαγωγή των δύο στρατιωτών και τις ενέργειες του Ισραήλ. Δεν καταστρέφεις μια χώρα για δύο στρατιώτες. Αυτό δεν είναι παρά πρόσχημα για να πραγματοποιηθεί ένα σχέδιο καλά μελετημένο από πριν.
Τέταρτον: το Ισραήλ αποδεικνύει κάθε μέρα ότι δεν θέλει να αναγνωρίσει ούτε την Παλαιστίνη ούτε τους Παλαιστινίους. Θέλει, αν είναι δυνατόν, να σβήσει τη λέξη Παλαιστίνη...».
Ο Άδωνις δεν καταλαβαίνει πώς μπορούν όλοι να μιλούν για τους δύο στρατιώτες και να παραγνωρίζουν 300 και πλέον Λιβανέζους νεκρούς και την καταστροφή μιας χώρας. «Είναι σαν να καταστρέφεις ένα ολόκληρο σχολείο, επειδή ένας μαθητής σε μια τάξη έκανε ένα σφάλμα», λέει. «Με αυτόν τον τρόπο δυναμώνουν τη Χεζμπολάχ. H πλειονότητα των Αράβων δεν συντάσσεται μαζί της, αλλά πλέον θαυμάζει τα όσα κάνει. Μπορεί να μην αγαπούν τη Χεζμπολάχ, εκπροσωπεί όμως στα μάτια τους τα απωθημένα του αραβικού κόσμου. Κάνει αυτά που δεν μπορούν να κάνουν τα καθεστώτα των αραβικών χωρών. Επιπλέον, υπάρχει και κάτι πιο βαθύ. H λιβανέζικη κοινωνία είναι η πιο πολυπολιτισμική και δημοκρατική στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου και του Ισραήλ. Δεν είναι ούτε σαν τα άλλα αραβικά καθεστώτα ούτε όμως σαν το Ισραήλ που είναι δημοκρατικό αποκλειστικά για τον εβραϊκό πληθυσμό, τον περιούσιο λαό. Ο Λίβανος είναι χώρα που σέβεται και εκπροσωπεί τη διαφορετικότητα. Έχει δηλαδή στοιχεία που επιτρέπουν το ξεπέρασμα της θρησκευτικής αντιπαλότητας. Που ανατρέπουν τη θρησκευτική δομή των άλλων καθεστώτων. Ο πόλεμος αυτός οδηγεί στο να πάρουν τα πράγματα τροπή καθαρής θρησκευτικής αντιπαράθεσης. Γιατί και το Ισραήλ είναι θρησκευτική κοινωνία, έστω κι αν το κράτος είναι - σε έναν βαθμό - απαλλαγμένο θεσμικά από τη θρησκεία. Αυτό το στοιχείο, όπως και το έλλειμμα δημοκρατίας, φαίνεται καθαρά στη μεταχείριση των Παλαιστινίων που, ακόμη κι αν έχουν ισραηλινή υπηκοότητα, δεν εκλαμβάνονται ως ίσοι με τους άλλους Ισραηλινούς».
Ο Άδωνις λέει ότι με τη συμπεριφορά τους οι Ισραηλινοί περιθωριοποιούν και τους προοδευτικούς Άραβες διανοουμένους. «Όλοι εμείς που επιθυμούμε μία μη θρησκευτική κοινωνία, που ονειρευόμαστε την αδελφοσύνη, είμαστε αυτήν τη στιγμή εξαιρετικά στριμωγμένοι. Δεν μπορούμε ούτε να μιλήσουμε. Πόσο μάλλον να ασκήσουμε κριτική σε οργανώσεις όπως η Χεζμπολάχ. Δεν απομένει παρά να... γράφουμε ποίηση». Υποστηρίζει ότι «οι βόμβες σκοτώνουν, δεν λύνουν προβλήματα. Επιβάλλουν τη σιωπή, δεν φέρνουν αποδοχή». Τι θα έπρεπε να γίνει; «Για να υπάρξει πρόοδος, πρέπει οι Ισραηλινοί να δώσουν κάτι στους Παλαιστινίους. Δεν δίνουν τίποτα. Χτίζουν τείχη. Αφήνουν τους ανθρώπους να πεθαίνουν. Τι θα κάνει τώρα ο λαός, που καταστρέφουν τις υποδομές της χώρας; Ας καταστρέψουν τη Χεζμπολάχ. Όχι τη χώρα». Ο Άδωνις πιστεύει ότι αυτό που προέχει είναι να δώσουν ένα status στους Παλαιστινίους. «Να τους αναγνωρίσουν και όχι να τους σκοτώνουν καθημερινά. Με αυτά που κάνουν, έφτασαν να καταστήσουν τη θρησκεία δύναμη απελευθέρωσης. Κάτι που αποτελεί αντίφαση, βέβαια».
Το Ισλάμ έγινε ιδεολογία
Ο ΑΔΩΝΙΣ ξεσπαθώνει κατά των γενικεύσεων. «Στα μάτια της Δύσης είμαστε όλοι τρομοκράτες. Όμως μόνο μια μικρή μειονότητα στον αραβικό κόσμο είναι τρομοκράτες. Αυτό που δεν γνωρίζει ο κόσμος, είναι ότι η πλειονότητα σε χώρες όπως η Συρία, ο Λίβανος, η Αίγυπτος, το Μαρόκο, είναι υπέρ του διαχωρισμού της θρησκείας από το κράτος. Ανεξαρτήτως εάν είναι θρήσκοι ή όχι, οι περισσότεροι Άραβες θεωρούν ότι η θρησκεία δεν μπορεί να είναι θεμέλιο του κράτους και ότι πρέπει να εξοβελιστεί από τους πολιτικούς θεσμούς.
Είμαστε ακριβώς σε μια περίοδο ιστορικής σύγκρουσης στον αραβικό κόσμο και αυτά που γίνονται δεν βοηθούν. Υπάρχουν αυτοί που προσδοκούν ένα κράτος μη θρησκευτικό και υπάρχουν και οι φανατικοί ισλαμιστές. Αλλά το Ισλάμ σήμερα δεν είναι πια θρησκεία. Είναι πολιτική ιδεολογία και μάλιστα ρηχή. Την ενδιαφέρει το γράμμα του νόμου και δεν διαθέτει ούτε σκέψη ούτε κουλτούρα».
Οι απόψεις του τού έχουν στοιχίσει. Έχει φυλακισθεί στη Συρία για πολιτικούς λόγους, έχει υποστεί διώξεις και κάθε τόσο τον απειλούν με φετφά. Γιατί συνηθίζει να λέει φράσεις όπως «η μαντίλα δεν κρύβει απλώς το πρόσωπο, επιχειρεί να κρύψει και τον Λόγο».
Τώρα όμως το πρόβλημα, επισημαίνει, είναι οι Ισραηλινοί. Και μιλώντας στα «NEA», κάνει αυστηρή κριτική σε τέσσερα σημεία.
«Πρώτον: με τις ενέργειες αυτές το Ισραήλ αποδεικνύει ότι είναι κατά της ειρήνης, την ώρα που μιλάει συνεχώς στο όνομά της. Αποδεικνύει επίσης ότι δεν ξέρει τίποτα σε σχέση με τον Λίβανο και το τι συμβαίνει εκεί. Δεύτερον: αυτά που κάνει αποδεικνύουν ότι δεν θέλει να αποτελέσει μέρος της ευρύτερης αραβικής περιοχής, ως ίσος μεταξύ ίσων. Αλλά θέλει να καταστήσει τους άλλους υπηκόους, υπηρέτες των δικών του σκοπών. Για να μην πούμε ότι θέλει να προβεί σε αποικιοποίηση, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Τρίτον: καμία αναλογία δεν υπάρχει ανάμεσα στην απαγωγή των δύο στρατιωτών και τις ενέργειες του Ισραήλ. Δεν καταστρέφεις μια χώρα για δύο στρατιώτες. Αυτό δεν είναι παρά πρόσχημα για να πραγματοποιηθεί ένα σχέδιο καλά μελετημένο από πριν.
Τέταρτον: το Ισραήλ αποδεικνύει κάθε μέρα ότι δεν θέλει να αναγνωρίσει ούτε την Παλαιστίνη ούτε τους Παλαιστινίους. Θέλει, αν είναι δυνατόν, να σβήσει τη λέξη Παλαιστίνη...».
Ο Άδωνις δεν καταλαβαίνει πώς μπορούν όλοι να μιλούν για τους δύο στρατιώτες και να παραγνωρίζουν 300 και πλέον Λιβανέζους νεκρούς και την καταστροφή μιας χώρας. «Είναι σαν να καταστρέφεις ένα ολόκληρο σχολείο, επειδή ένας μαθητής σε μια τάξη έκανε ένα σφάλμα», λέει. «Με αυτόν τον τρόπο δυναμώνουν τη Χεζμπολάχ. H πλειονότητα των Αράβων δεν συντάσσεται μαζί της, αλλά πλέον θαυμάζει τα όσα κάνει. Μπορεί να μην αγαπούν τη Χεζμπολάχ, εκπροσωπεί όμως στα μάτια τους τα απωθημένα του αραβικού κόσμου. Κάνει αυτά που δεν μπορούν να κάνουν τα καθεστώτα των αραβικών χωρών. Επιπλέον, υπάρχει και κάτι πιο βαθύ. H λιβανέζικη κοινωνία είναι η πιο πολυπολιτισμική και δημοκρατική στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου και του Ισραήλ. Δεν είναι ούτε σαν τα άλλα αραβικά καθεστώτα ούτε όμως σαν το Ισραήλ που είναι δημοκρατικό αποκλειστικά για τον εβραϊκό πληθυσμό, τον περιούσιο λαό. Ο Λίβανος είναι χώρα που σέβεται και εκπροσωπεί τη διαφορετικότητα. Έχει δηλαδή στοιχεία που επιτρέπουν το ξεπέρασμα της θρησκευτικής αντιπαλότητας. Που ανατρέπουν τη θρησκευτική δομή των άλλων καθεστώτων. Ο πόλεμος αυτός οδηγεί στο να πάρουν τα πράγματα τροπή καθαρής θρησκευτικής αντιπαράθεσης. Γιατί και το Ισραήλ είναι θρησκευτική κοινωνία, έστω κι αν το κράτος είναι - σε έναν βαθμό - απαλλαγμένο θεσμικά από τη θρησκεία. Αυτό το στοιχείο, όπως και το έλλειμμα δημοκρατίας, φαίνεται καθαρά στη μεταχείριση των Παλαιστινίων που, ακόμη κι αν έχουν ισραηλινή υπηκοότητα, δεν εκλαμβάνονται ως ίσοι με τους άλλους Ισραηλινούς».
Ο Άδωνις λέει ότι με τη συμπεριφορά τους οι Ισραηλινοί περιθωριοποιούν και τους προοδευτικούς Άραβες διανοουμένους. «Όλοι εμείς που επιθυμούμε μία μη θρησκευτική κοινωνία, που ονειρευόμαστε την αδελφοσύνη, είμαστε αυτήν τη στιγμή εξαιρετικά στριμωγμένοι. Δεν μπορούμε ούτε να μιλήσουμε. Πόσο μάλλον να ασκήσουμε κριτική σε οργανώσεις όπως η Χεζμπολάχ. Δεν απομένει παρά να... γράφουμε ποίηση». Υποστηρίζει ότι «οι βόμβες σκοτώνουν, δεν λύνουν προβλήματα. Επιβάλλουν τη σιωπή, δεν φέρνουν αποδοχή». Τι θα έπρεπε να γίνει; «Για να υπάρξει πρόοδος, πρέπει οι Ισραηλινοί να δώσουν κάτι στους Παλαιστινίους. Δεν δίνουν τίποτα. Χτίζουν τείχη. Αφήνουν τους ανθρώπους να πεθαίνουν. Τι θα κάνει τώρα ο λαός, που καταστρέφουν τις υποδομές της χώρας; Ας καταστρέψουν τη Χεζμπολάχ. Όχι τη χώρα». Ο Άδωνις πιστεύει ότι αυτό που προέχει είναι να δώσουν ένα status στους Παλαιστινίους. «Να τους αναγνωρίσουν και όχι να τους σκοτώνουν καθημερινά. Με αυτά που κάνουν, έφτασαν να καταστήσουν τη θρησκεία δύναμη απελευθέρωσης. Κάτι που αποτελεί αντίφαση, βέβαια».
Το Ισλάμ έγινε ιδεολογία
Ο ΑΔΩΝΙΣ ξεσπαθώνει κατά των γενικεύσεων. «Στα μάτια της Δύσης είμαστε όλοι τρομοκράτες. Όμως μόνο μια μικρή μειονότητα στον αραβικό κόσμο είναι τρομοκράτες. Αυτό που δεν γνωρίζει ο κόσμος, είναι ότι η πλειονότητα σε χώρες όπως η Συρία, ο Λίβανος, η Αίγυπτος, το Μαρόκο, είναι υπέρ του διαχωρισμού της θρησκείας από το κράτος. Ανεξαρτήτως εάν είναι θρήσκοι ή όχι, οι περισσότεροι Άραβες θεωρούν ότι η θρησκεία δεν μπορεί να είναι θεμέλιο του κράτους και ότι πρέπει να εξοβελιστεί από τους πολιτικούς θεσμούς.
Είμαστε ακριβώς σε μια περίοδο ιστορικής σύγκρουσης στον αραβικό κόσμο και αυτά που γίνονται δεν βοηθούν. Υπάρχουν αυτοί που προσδοκούν ένα κράτος μη θρησκευτικό και υπάρχουν και οι φανατικοί ισλαμιστές. Αλλά το Ισλάμ σήμερα δεν είναι πια θρησκεία. Είναι πολιτική ιδεολογία και μάλιστα ρηχή. Την ενδιαφέρει το γράμμα του νόμου και δεν διαθέτει ούτε σκέψη ούτε κουλτούρα».
