Η επήρεια των Διαπόντιων Νήσων και η μοίρα της Ελληνικής μειονότητας: η ουσία των ΕλληνοΑλβανικών σχέσεων
Αντώνης Παπαγιαννίδης, economia.gr, Δημοσιευμένο: 2022-12-07
Η βαθύτατα Βαλκανική εκδοχή πολιτικής, όπως αναδύθηκε στην πρόσφατη συνάντηση Κυριάκου Μητσοτάκη-Έντι Ράμα στα Τίρανα, με αγριάδες και υποχωρήσεις επενδεδυμένες με διπλωματικό ύφος, δεν πρέπει να μας κρύψουν την – σημαντική – ουσία αυτών των διμερών σχέσεων. Πάντως ο Κυριάκος Μητσοτάκης άλλο θέλησε να αναδείξει εμμένοντας στην Ευρωπαϊκή διάσταση της συνάντησης: το πλαίσιο ήταν η συνάντηση ΕΕ «27»/Δυτικών Βαλκανίων, που μάλιστα για πρώτη φορά οργανώθηκε σε χώρα της περιοχής (και που δίνει στην Ελλάδα, στα πλαίσια των Ελληνοαλβανικών σχέσεων, την αίσθηση ότι έχει στα χέρια της ένα ουσιαστικό χαρτί επηρεασμού των διμερών «μέσω Ευρωπαϊκής Ένωσης»: θα επανέλθουμε σ’ αυτό).
Οι περιττές αγριάδες οφείλονταν στην Αλβανική πλευρά, όταν ο Έντι Ράμα έκρινε χρήσιμο – μιλώντας για τις υποψηφιότητες χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, που επισπεύδονται από την ΕΕ «27» λόγω γεωπολιτικής αστάθειας/Ουκρανίας – να διαβεβαιώσει ότι η δική του χώρα δεν θα «εξαπατήσει» την ΕΕ προκειμένου να ενταχθεί, όπως έπραξε η Ελλάδα.
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός εκδήλωσε κάτι περισσότερο από έντονη δυσαρέσκεια – βέβαια… εκείνο που άγαρμπα πήγε να χρησιμοποιήσει ο Βαλκάνιος Ράμα (σπουδές Beaux Arts/Καλών Τεχνών στο Παρίσι, με ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής σε Νέα Υόρκη, Παρίσι, Βερολίνο, Φρανκφούρτη, Ισραήλ και με βιβλίο στο ενεργητικό του, τίτλος: «Έντι Ράμα»), δεν ήταν παρά ακόμη αντιγραφή όσων πριν δεκατόσα χρόνια ισχυριζόταν για την ένταξη της Ελλάδας μεγάλη μερίδα του Ευρωπαϊκού, πάντως Γερμανικού Τύπου, ή πάλι ο τότε Διοικητής της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ για την ένταξή την Ευρωζώνη. Οπότε ο Ράμα, στην επόμενη στροφή, έσπευσε να διατρανώσει την άποψή του ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ο καλύτερος Έλληνας πρωθυπουργός – δεν προσδιόρισε ακριβώς το διάστημα αναφοράς! –, υπενθυμίζοντας πάντως ότι ο ίδιος είναι Σοσιαλιστής, και ότι ο Αλέξης (Τσίπρας) είναι καλός φίλος. Αυτό το Βαλκανικό/Οριενταλιστικό σκηνικό, που ο Έλληνας Πρωθυπουργός «έκλεισε» επαναφέροντας την συζήτηση στις προκλήσεις των σχέσεων ΕΕ «27» – Δυτικών Βαλκανίων, δεν θάπρεπε με τίποτε να μας κρύψει τον πυρήνα των διμερών Ελλάδας-Αλβανίας. Που όντως αποδείχθηκε ότι βρίσκονται σε κομβικό, πλην ευαίσθητο σημείο. Αλλά… να είμαστε ειλικρινείς, με τα μάτια ανοιχτά όταν μιλάμε γι’ αυτά.
Πρώτο μέτωπο, η υπόθεση της χάραξης ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας, με την ουσιαστική πλην αργή περίοδο προς υπογραφή συνυποσχετικού για την παραπομπή του θέματος στην Χάγη, είκοσι σχεδόν χρόνια μετά την αντίστοιχη προσπάθεια που είχε κλείσει (επί Κωνσταντίνου Καραμανλή/Ντόρας Μπακογιάννη – Σαλί Μπερίσα/Ιλίρ Μέτα), αλλά τελικώς ανατράπηκε/δυναμιτίστηκε μέσω του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Αλβανίας μετά την (θεωρούμενη, παρασκηνιακή) πίεση της Άγκυρας. Εδώ, εκείνο που η δική μας πλευρά είναι εσωτερικά πολύτιμο να έχει συνειδητοποιήσει είναι ότι σ’ αυτήν την χάραξη ΑΟΖ έχει ήδη προηγηθεί Ελληνικός ρεαλισμός σχετικά με την μειωμένη επήρεια των Διαποντίων νησιών (Οθωνοί – Ερεικούσσα – Μαθράκι συν κάποια ακατοίκητα) κατά την σύναψη της αντίστοιχης συμφωνίας οριοθέτησης με την Ιταλία. Επειδή το κρίσιμο εδώ είναι (α) να υπάρξει συνυποσχετικό και συμφωνημένη παραπομπή στην Χάγη, (β) να αναγνωρισθεί η κατ’ αρχήν ύπαρξη υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ σε μικρονήσια δίπλα σε μεγάλες εκτάσεις ξηράς και (γ) να επιτευχθεί σε ωφέλιμο χρόνο αυτή η δρομολόγηση, θα ήταν ευτύχημα να μην ξανανοίξει εσωτερική αντιδικία σ’ εμάς περί «πλήρους επήρειας». Όταν βρήκαμε τον δρόμο με την Ιταλία, για Διαπόντια και για Στροφάδες, όταν βρήκαμε τον ίδιο δρόμο (της συμφωνημένες μερικής επήρειας) ακόμη και για Κρήτη με την Λιβύη, ο ρεαλισμός είναι φανερό ότι έχει επικρατήσει. Όλοι γνωρίζουν ότι τυχόν κοινή παρουσία Ελλάδας και Αλβανίας στην Χάγη, με αποδοχή του αποτελέσματος (ως εκ του συνυποσχετικού) θα φωτίζει την συζήτηση οψέποτε ανοίξει η ΕλληνοΤουρκική συζήτηση – αντί της ανταλλαγής αγριάδας, με Άγκυρα σ’ αυτό το τιμόνι, με δικές μας απόψεις περί πλήρους επήρειας νησιών σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Το άλλο μέτωπο είναι εκείνο που αποκαλέσαμε μοίρα της Ελληνικής μειονότητας στην Νότια Αλβανία. Να είμαστε ωμοί: δεν ήταν ούτε η ομίχλη ούτε οι πιθανές αναταράξεις που έκαναν τον Κυριάκο Μητσοτάκη και το Σινούκ του να μην επισκεφθεί Χειμάρρα, Δερβιτσάνη/Δρόπολη, Λιβαδειά/Φοινίκη. Ήταν έντονη διαφωνία της τελευταίας στιγμής με την Αλβανική πλευρά για τις συνθήκες επίσκεψης, που οδήγησε σε αναβολή, που συμφωνημένα επενδύθηκε το ένδυμα καιρικών συνθηκών. Οι μειονοτικοί πληθυσμοί ανησυχούν ακόμη περισσότερο. Το γεγονός ότι στην περιοχή συνεχίζονται από την Κυβέρνηση των Τιράνων «τοπικές διευθετήσεις» που προσβάλλουν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του Ελληνικού στοιχείου, σε μια περιοχή μάλιστα που έστω και με μεγάλη καθυστέρηση αποκτά οικονομικό ενδιαφέρον, δεν μπορεί να συγκαλύπτεται. (Η Αλβανία είναι και μέλος στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Και στο Δυτικό σύστημα, όπου η Αλβανία προσήλθε, η ιδιοκτησία ΕΙΝΑΙ κατοχυρωμένο θεμελιώδες δικαίωμα). Ασφαλώς ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το δικαίωμα στην ασφάλεια, όμως το συνολικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης ας μην παραβλέπεται.
Και για να επανέλθουμε στην – σωστή – πρωτοβουλία Κ. Μητσοτάκη να θέσει ξανά την έμφαση στα πλαίσια ΕΕ «27» – Αλβανίας. Αυτό, να μην οδηγήσει την δική μας πλευρά σε μια λογική «τους έχουμε τους Αλβανούς στο χέρι». Η Ευρωπαϊκή/Δυτική μέριμνα για τα Δυτικά Βαλκάνια, είναι για περιορισμό της Ρωσικής (και συνακόλουθα Τουρκικής) διείσδυσης και επιρροής την Ν.Α. Ευρώπη ωφέλιμο για μας ως αντιστάθμισα των Τουρκικών κινήσεων, αλλά… με μέτρο σε κινήσεις και δηλώσεις υπεροχής!
Οι περιττές αγριάδες οφείλονταν στην Αλβανική πλευρά, όταν ο Έντι Ράμα έκρινε χρήσιμο – μιλώντας για τις υποψηφιότητες χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, που επισπεύδονται από την ΕΕ «27» λόγω γεωπολιτικής αστάθειας/Ουκρανίας – να διαβεβαιώσει ότι η δική του χώρα δεν θα «εξαπατήσει» την ΕΕ προκειμένου να ενταχθεί, όπως έπραξε η Ελλάδα.
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός εκδήλωσε κάτι περισσότερο από έντονη δυσαρέσκεια – βέβαια… εκείνο που άγαρμπα πήγε να χρησιμοποιήσει ο Βαλκάνιος Ράμα (σπουδές Beaux Arts/Καλών Τεχνών στο Παρίσι, με ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής σε Νέα Υόρκη, Παρίσι, Βερολίνο, Φρανκφούρτη, Ισραήλ και με βιβλίο στο ενεργητικό του, τίτλος: «Έντι Ράμα»), δεν ήταν παρά ακόμη αντιγραφή όσων πριν δεκατόσα χρόνια ισχυριζόταν για την ένταξη της Ελλάδας μεγάλη μερίδα του Ευρωπαϊκού, πάντως Γερμανικού Τύπου, ή πάλι ο τότε Διοικητής της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ για την ένταξή την Ευρωζώνη. Οπότε ο Ράμα, στην επόμενη στροφή, έσπευσε να διατρανώσει την άποψή του ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ο καλύτερος Έλληνας πρωθυπουργός – δεν προσδιόρισε ακριβώς το διάστημα αναφοράς! –, υπενθυμίζοντας πάντως ότι ο ίδιος είναι Σοσιαλιστής, και ότι ο Αλέξης (Τσίπρας) είναι καλός φίλος. Αυτό το Βαλκανικό/Οριενταλιστικό σκηνικό, που ο Έλληνας Πρωθυπουργός «έκλεισε» επαναφέροντας την συζήτηση στις προκλήσεις των σχέσεων ΕΕ «27» – Δυτικών Βαλκανίων, δεν θάπρεπε με τίποτε να μας κρύψει τον πυρήνα των διμερών Ελλάδας-Αλβανίας. Που όντως αποδείχθηκε ότι βρίσκονται σε κομβικό, πλην ευαίσθητο σημείο. Αλλά… να είμαστε ειλικρινείς, με τα μάτια ανοιχτά όταν μιλάμε γι’ αυτά.
Πρώτο μέτωπο, η υπόθεση της χάραξης ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας, με την ουσιαστική πλην αργή περίοδο προς υπογραφή συνυποσχετικού για την παραπομπή του θέματος στην Χάγη, είκοσι σχεδόν χρόνια μετά την αντίστοιχη προσπάθεια που είχε κλείσει (επί Κωνσταντίνου Καραμανλή/Ντόρας Μπακογιάννη – Σαλί Μπερίσα/Ιλίρ Μέτα), αλλά τελικώς ανατράπηκε/δυναμιτίστηκε μέσω του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Αλβανίας μετά την (θεωρούμενη, παρασκηνιακή) πίεση της Άγκυρας. Εδώ, εκείνο που η δική μας πλευρά είναι εσωτερικά πολύτιμο να έχει συνειδητοποιήσει είναι ότι σ’ αυτήν την χάραξη ΑΟΖ έχει ήδη προηγηθεί Ελληνικός ρεαλισμός σχετικά με την μειωμένη επήρεια των Διαποντίων νησιών (Οθωνοί – Ερεικούσσα – Μαθράκι συν κάποια ακατοίκητα) κατά την σύναψη της αντίστοιχης συμφωνίας οριοθέτησης με την Ιταλία. Επειδή το κρίσιμο εδώ είναι (α) να υπάρξει συνυποσχετικό και συμφωνημένη παραπομπή στην Χάγη, (β) να αναγνωρισθεί η κατ’ αρχήν ύπαρξη υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ σε μικρονήσια δίπλα σε μεγάλες εκτάσεις ξηράς και (γ) να επιτευχθεί σε ωφέλιμο χρόνο αυτή η δρομολόγηση, θα ήταν ευτύχημα να μην ξανανοίξει εσωτερική αντιδικία σ’ εμάς περί «πλήρους επήρειας». Όταν βρήκαμε τον δρόμο με την Ιταλία, για Διαπόντια και για Στροφάδες, όταν βρήκαμε τον ίδιο δρόμο (της συμφωνημένες μερικής επήρειας) ακόμη και για Κρήτη με την Λιβύη, ο ρεαλισμός είναι φανερό ότι έχει επικρατήσει. Όλοι γνωρίζουν ότι τυχόν κοινή παρουσία Ελλάδας και Αλβανίας στην Χάγη, με αποδοχή του αποτελέσματος (ως εκ του συνυποσχετικού) θα φωτίζει την συζήτηση οψέποτε ανοίξει η ΕλληνοΤουρκική συζήτηση – αντί της ανταλλαγής αγριάδας, με Άγκυρα σ’ αυτό το τιμόνι, με δικές μας απόψεις περί πλήρους επήρειας νησιών σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Το άλλο μέτωπο είναι εκείνο που αποκαλέσαμε μοίρα της Ελληνικής μειονότητας στην Νότια Αλβανία. Να είμαστε ωμοί: δεν ήταν ούτε η ομίχλη ούτε οι πιθανές αναταράξεις που έκαναν τον Κυριάκο Μητσοτάκη και το Σινούκ του να μην επισκεφθεί Χειμάρρα, Δερβιτσάνη/Δρόπολη, Λιβαδειά/Φοινίκη. Ήταν έντονη διαφωνία της τελευταίας στιγμής με την Αλβανική πλευρά για τις συνθήκες επίσκεψης, που οδήγησε σε αναβολή, που συμφωνημένα επενδύθηκε το ένδυμα καιρικών συνθηκών. Οι μειονοτικοί πληθυσμοί ανησυχούν ακόμη περισσότερο. Το γεγονός ότι στην περιοχή συνεχίζονται από την Κυβέρνηση των Τιράνων «τοπικές διευθετήσεις» που προσβάλλουν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του Ελληνικού στοιχείου, σε μια περιοχή μάλιστα που έστω και με μεγάλη καθυστέρηση αποκτά οικονομικό ενδιαφέρον, δεν μπορεί να συγκαλύπτεται. (Η Αλβανία είναι και μέλος στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Και στο Δυτικό σύστημα, όπου η Αλβανία προσήλθε, η ιδιοκτησία ΕΙΝΑΙ κατοχυρωμένο θεμελιώδες δικαίωμα). Ασφαλώς ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το δικαίωμα στην ασφάλεια, όμως το συνολικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης ας μην παραβλέπεται.
Και για να επανέλθουμε στην – σωστή – πρωτοβουλία Κ. Μητσοτάκη να θέσει ξανά την έμφαση στα πλαίσια ΕΕ «27» – Αλβανίας. Αυτό, να μην οδηγήσει την δική μας πλευρά σε μια λογική «τους έχουμε τους Αλβανούς στο χέρι». Η Ευρωπαϊκή/Δυτική μέριμνα για τα Δυτικά Βαλκάνια, είναι για περιορισμό της Ρωσικής (και συνακόλουθα Τουρκικής) διείσδυσης και επιρροής την Ν.Α. Ευρώπη ωφέλιμο για μας ως αντιστάθμισα των Τουρκικών κινήσεων, αλλά… με μέτρο σε κινήσεις και δηλώσεις υπεροχής!
