Ακόμη και η επετειακότητα προσφέρει τη δυνατότητα να στοχαζόμαστε

 Κύριε Χατζησωκράτη, υπήρξατε μέλος της Γραμματείας της Συντονιστικής Επιτροπής κατάληψης του Πολυτεχνείου του ‘73. Για το βιβλίο σας δε, «Πολυτεχνείο ‘73. Αναστοχασμός μιας Πραγματικότητας» αποσπάσατε το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005 / Χρονικό, Μαρτυρία. Μια πρώτη σκέψη για τα 50 χρόνια από την Εξέγερση.

     -Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η κορυφαία πράξη μαζικής αντίστασης ενός τμήματος  της φοιτητικής νεολαίας ενάντια στη δικτατορία και προκάλεσε τη συμμετοχή και άλλων στρωμάτων του ελληνικού λαού, νέων κυρίως.

     Ο ηρωισμός των εξεγερμένων, οι τραυματίες, οι νεκροί, η κτηνώδης επέμβαση και η ωμή βία των στρατοκρατών, αλλά   κυρίως η   ενημέρωση από το ραδιοσταθμό χιλιάδων πλέον  πολιτών, κυρίως στην Αθήνα καθώς και στη Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα και στα Γιάννενα, συνετέλεσαν ώστε η εξέγερση, από εκείνες τις στιγμές, να καταλάβει στη συνείδηση του δημοκρατικού λαού την κορυφαία θέση μεταξύ όλων των αντιστασιακών ενεργειών ενάντια στην Απριλιανή δικτατορία.

     Η ελληνική κοινωνία  έχει ενσωματώσει τον Νοέμβρη του ΄73 στις μεγάλες ιστορικές στιγμές του τόπου αναδεικνύοντάς τον σε σύμβολο. Το «Πολυτεχνείο», μαζί με τους αγώνες για τη στερέωση της δημοκρατίας στη μεταπολίτευση, συνιστά ιστορικό θεμέλιο της 3^ης ελληνικής δημοκρατίας.

     Τα τελευταία χρόνια, η αναθεώρηση των ιστορικών ορόσημων της χώρας, δεν θα άφηνε έξω το «Πολυτεχνείο». Από τους νοσταλγούς και θιασώτες της χούντας, με την παντελώς έωλη διαχρονική αμφισβήτησή τους για την ύπαρξη των 24 αναμφισβήτητα βεβαιωμένων νεκρών του Πολυτεχνείου με το ιδεολόγημα-«δεν υπήρξαν νεκροί ΜΕΣΑ στο Πολυτεχνείο». Από συντηρητικούς –όχι πλέον περιθωριακούς θυλάκους- με τις εντεινόμενες  προσπάθειες αποκαθήλωσης της εξέγερσης, που  επιχειρούν να διαμορφώσουν μια «μετα-αλήθεια», φορτώνοντας την χουντική προδοσία και τραγωδία της Κύπρου στην εξέγερση του Νοέμβρη. Άλλοι το… «τερματίζουν» κατηγορώντας τη γενιά του Πολυτεχνείου για την χρεοκοπία της χώρας!

     Για ένα να είναι βέβαιοι/ες. Εμείς τη μάχη της μνήμης ενάντια στη λήθη και τη διαστρέβλωση θα τη δίνουμε σταθερά. Και θα την κερδίζουμε!

-Ποια για εσάς η κληρονομιά, το αποτύπωμα εκείνου του Νοέμβρη και πολιτικά και πολιτισμικά  και κοινωνικά; Δεν είναι πολύ μακριά εκείνα τα γεγονότα;

     Είναι όντως πολύ μακριά. Να φανταστείτε ότι για εμάς τους νέους των 19 έως 23 ετών, ο Νοέμβρης του ΄73 απείχε 50 χρόνια, από το ιστορικό ορόσημο της Μικρασιατικής καταστροφής,  30 χρόνια από το έπος της αντίστασης. Μας φαίνονταν τότε μακρύ παρελθόν…

     Το Πολυτεχνείο όμως, 50 χρόνια μετά, επειδή είχε πρωταγωνιστές νέους και νέες, συνεχίζει να λειτουργεί στο φαντασιακό της εξέγερσης, συνεγείρει και θα συνεγείρει τους νέους και νέες κάθε εποχής και έτσι θα περνάει δια μέσου των χρόνων. 

     Το Πολυτεχνείο δεν ανήκει στους δημιουργούς του. Δικές τους οι ανεξίτηλες μνήμες από τα συγκλονιστικά βιώματα και τις μοναδικές στιγμές της εξέγερσης, δικό τους το ξεπέρασμα των ορίων τους μέσα στην συλλογική τους λειτουργία.

     Το Πολυτεχνείο πρέπει να ανήκει στη νέα γενιά, που με τα δικά της οράματα και συνθήματα προσδίδει το δικό της περιεχόμενο στους αγώνες της. Ωσότου και αυτή παραδώσει στην επόμενη…

Τα συνθήματα: Κάτω η Χούντα, Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία, Λαϊκή Κυριαρχία, Εθνική Ανεξαρτησία, Έξω οι Αμερικάνοι συμπύκνωσαν και εξέφρασαν τη συγκεκριμένη στιγμή το πολιτικό περιεχόμενο του αγώνα. Σήμερα, αύριο αυτά τα συνθήματα μπορεί να πάρουν νέο περιεχόμενο και να εκφράσουν ένα συλλογικό αγώνα, όπου και τα μέσα και οι μορφές του θα αντιστοιχούν στις νέες συνθήκες.

     Το δικό μας Πολυτεχνείο γεννήθηκε σε ένα περιβάλλον ιστορικής καταστροφής, που ήταν η εξάχρονη δικτατορία. Μεγάλες ιστορικές εμπειρίες, όπου οι πολίτες ξεπερνούν για λίγο τον εαυτό τους και τους φόβους τους, δεν προϋποθέτουν αναγκαστικά πολέμους, κατοχή,  δικτατορίες. Μπορούν να γεννηθούν και στο περιβάλλον της δημοκρατίας  και μακάρι να μπορέσουν οι νέοι/ες  μας να τις ζήσουν  σε ένα τέτοιο περιβάλλον…

Το όλο γεγονός του Πολυτεχνείου υπήρξε απολύτως αυθόρμητη έκφραση των νέων και του λαού ή υπήρξε τομή που συνόψισε ευρύτερες διεργασίες;

     -Ο Νοέμβρης του ’73 δεν ήταν ένα «τυχαίο» ξέσπασμα. Τα ιστορικά γεγονότα αποτέλεσαν τη λογική και αναπόφευκτη συνέπεια της οξυμένης κατάστασης που γέννησε ολόκληρα έξι χρόνια το δικτατορικό καθεστώς. Η αντιλαϊκή και ξενόδουλη πολιτική της χούντας, η αδυναμία της να λύσει οποιοδήποτε εθνικό πρόβλημα, η καταπίεση και η εκμετάλλευση  του εργαζόμενου λαού, η καταστολή των δημοκρατικών και ατομικών  δικαιωμάτων, οι φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια, δολοφονίες αγωνιστών αποτέλεσαν το βάθρο των γεγονότων αυτών.

     Το μαζικό αντιδικτατορικό φοιτητικό  κίνημα, που αναπτύσσονταν μετά τις αρχές του ΄72,   εμπνέονταν από τη φλόγα της αντίστασης των αντιδικτατορικών οργανώσεων και είχε πάρει τη σκυτάλη των ολιγάριθμων παράνομων φοιτητικών οργανώσεων και της ηρωικής αντιδικτατορικής τους δράσης. Έδινε τις μάχες για τη δημοκρατία και την ελευθερία, μέσα από ένα στοιχειώδη συντονισμό των Φοιτητικών Επιτροπών Αγώνα, αρχικά μέσα στα Πανεπιστήμια και μετά στους δρόμους. Ολόκληρο το ΄73, μέρα με τη μέρα το αντιδικτατορικό φρόνημα, οι παντοειδείς διεκδικήσεις, οι κινητοποιήσεις, είχαν μια κλιμακούμενη ανέλιξη.

     Τη μορφή, βεβαίως, που πήρε το «Πολυτεχνείο ΄73», από  τη διανυκτέρευση- κατάληψη της Τετάρτης ως τη μορφή της εξέγερσης την Πέμπτη –Παρασκευή και Σάββατο, καμμιά οργανωμένη έκφραση στον φοιτητικό χώρο δεν μπορούσε να την φανταστεί και προφανώς κανείς/μια μεμονωμένος/η φοιτητής/τρια, που συμμετείχε ενεργά στο κίνημα. Πολύ περισσότερο να τη σχεδιάσει και να την αποφασίσει. Δεν ήταν αποτέλεσμα μιας συνειδητής προκαθορισμένης και οργανωμένης μορφής πάλης που επιλέχθηκε από κάποιες οργανώσεις. Ο κόσμος που συγκεντρώθηκε στο Πολυτεχνείο και στους δρόμους της Αθήνας δεν κινητοποιήθηκε στη βάση της συναίνεσης σε μια πολιτική που προωθούσε  την στιγμή αυτή ως κορυφαία στιγμή ρήξης με το καθεστώς της χούντας. Κίνητρο απλό ήταν  η αντιδικτατορική διάθεση και η βούληση για συμμετοχή σε ό,τι έμοιαζε ως πράξη ενάντια στη δικτατορία. Οι αντιδικτατορικές οργανώσεις ήταν όλες εκεί, παρούσες με την κεντρική τους στελέχωση. Το ότι καμιά από αυτές δεν μπόρεσε-πώς άραγε θα ήταν δυνατόν;- να εκφράσει ηγεμονικά την πορεία των εξελίξεων και να βάλει ηγεμονικά τη σφραγίδα της σ΄ αυτές, δεν σημαίνει κατ΄ ουδένα τρόπο ότι δεν αποτελούσαν η κάθε μια χωριστά και όλες μαζί συνιστώσες-όχι αποκλειστικά-ενός συνόλου που βρισκόταν σε αγωνιστική έξαρση.

Ποιο ήταν το βασικό χαρακτηριστικό του τότε πολιτικού υποκειμένου που βρέθηκε στο Τριήμερο αλλά και στις άλλες αντιδικτατορικές εκδηλώσεις;

     -Αυτό που αποτέλεσε σταθερή και διαχρονική κατάκτηση της δικής μας γενιάς, των εκατοντάδων επωνύμων και κυρίως των χιλιάδων με την άγνωστη στον ευρύτερο κόσμο επωνυμία τους, αυτό που θεωρώ άλλωστε ότι έχουμε να κληροδοτήσουμε στους επερχόμενους είναι τα στοιχεία που βιώσαμε και μας συνείχαν μέσα στον αντιδικτατορικό αγώνα. Στοιχεία που συγκροτούν μια προσωπικότητα ενός νέου ενεργού δημοκρατικού πολίτη: Το αδιαπραγμάτευτο της αξιοπρέπειας, η βαθιά εκτίμηση της συλλογικής δράσης, ο σεβασμός της αυτονομίας ενός μαζικού χώρου, η αναγνώριση της αναγκαιότητας της αποτελεσματικότητας, η αίσθηση της συντροφικότητας και της αλληλεγγύης, η ευφορία της ανιδιοτέλειας στην προσφορά.

Ποια η βασική επενέργεια της Εξέγερσης στην Μεταπολιτευτική Δημοκρατία;

     -Η πρωταρχική επενέργεια ήταν ο συγκλονισμός ολόκληρης της Ελλάδας και της διεθνούς κοινής γνώμης,  που ήταν καταλυτικός. Την απέχθεια και το μίσος του ελληνικού λαού απέναντι σ΄ αυτούς που και με τα τανκς σκόρπισαν το θάνατο στα παιδιά του, τίποτα πλέον δεν επρόκειτο να την εκτονώσει.

     Η έμπνευση για την ανάδυση ενός ριζοσπαστισμού της ελληνικής κοινωνίας και ιδιαιτέρως της νεολαίας, ενός προοδευτικού ρεύματος εθνικής εμβέλειας, την πρώτη δεκαετία της αντιπολίτευσης, αρδεύτηκε από το  εξεγερτικό πνεύμα του Νοέμβρη. Το Πολυτεχνείο έδωσε συνθήματα, που θα λειτουργούσαν συμβολικά και  θα σηματοδοτούσαν πολιτικά τους αγώνες για τη δημοκρατία και τη διεύρυνσή της.

     Ανανέωσε και παρήγαγε μορφές δράσης και διαμαρτυρίας που προσδιόρισαν και τύπους μαζικών κινητοποιήσεων. Διαμόρφωσε διαδικασίες λήψης αποφάσεων που έγιναν υποχρεωτικό πρότυπο στους διάφορους μαζικούς και συνδικαλιστικούς χώρους. Το κύρος που απέκτησαν οι φοιτητές/τριες και οι νέοι/ες μετέβαλε τη σχέση γενεών μέσα στην ελληνική οικογένεια. 

      Ακόμη και η επετειακότητα που «επέβαλε» το Πολυτεχνείο προσφέρει τη  δυνατότητα να στοχαζόμαστε πάνω στην ελευθερία, τη δημοκρατία, την ανιδιοτέλεια της νεότητας, το δικαίωμα της εξέγερσης όταν οι ανθρώπινες αξίες καταπατούνται…

 Κύριε Χατζησωκράτη, υπήρξατε μέλος της Γραμματείας της Συντονιστικής Επιτροπής κατάληψης του Πολυτεχνείου του ‘73. Για το βιβλίο σας δε, «Πολυτεχνείο ‘73. Αναστοχασμός μιας Πραγματικότητας» αποσπάσατε το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005 / Χρονικό, Μαρτυρία. Μια πρώτη σκέψη για τα 50 χρόνια από την Εξέγερση.

     -Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η κορυφαία πράξη μαζικής αντίστασης ενός τμήματος  της φοιτητικής νεολαίας ενάντια στη δικτατορία και προκάλεσε τη συμμετοχή και άλλων στρωμάτων του ελληνικού λαού, νέων κυρίως.

     Ο ηρωισμός των εξεγερμένων, οι τραυματίες, οι νεκροί, η κτηνώδης επέμβαση και η ωμή βία των στρατοκρατών, αλλά   κυρίως η   ενημέρωση από το ραδιοσταθμό χιλιάδων πλέον  πολιτών, κυρίως στην Αθήνα καθώς και στη Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα και στα Γιάννενα, συνετέλεσαν ώστε η εξέγερση, από εκείνες τις στιγμές, να καταλάβει στη συνείδηση του δημοκρατικού λαού την κορυφαία θέση μεταξύ όλων των αντιστασιακών ενεργειών ενάντια στην Απριλιανή δικτατορία.

     Η ελληνική κοινωνία  έχει ενσωματώσει τον Νοέμβρη του ΄73 στις μεγάλες ιστορικές στιγμές του τόπου αναδεικνύοντάς τον σε σύμβολο. Το «Πολυτεχνείο», μαζί με τους αγώνες για τη στερέωση της δημοκρατίας στη μεταπολίτευση, συνιστά ιστορικό θεμέλιο της 3^ης ελληνικής δημοκρατίας.

     Τα τελευταία χρόνια, η αναθεώρηση των ιστορικών ορόσημων της χώρας, δεν θα άφηνε έξω το «Πολυτεχνείο». Από τους νοσταλγούς και θιασώτες της χούντας, με την παντελώς έωλη διαχρονική αμφισβήτησή τους για την ύπαρξη των 24 αναμφισβήτητα βεβαιωμένων νεκρών του Πολυτεχνείου με το ιδεολόγημα-«δεν υπήρξαν νεκροί ΜΕΣΑ στο Πολυτεχνείο». Από συντηρητικούς –όχι πλέον περιθωριακούς θυλάκους- με τις εντεινόμενες  προσπάθειες αποκαθήλωσης της εξέγερσης, που  επιχειρούν να διαμορφώσουν μια «μετα-αλήθεια», φορτώνοντας την χουντική προδοσία και τραγωδία της Κύπρου στην εξέγερση του Νοέμβρη. Άλλοι το… «τερματίζουν» κατηγορώντας τη γενιά του Πολυτεχνείου για την χρεοκοπία της χώρας!

     Για ένα να είναι βέβαιοι/ες. Εμείς τη μάχη της μνήμης ενάντια στη λήθη και τη διαστρέβλωση θα τη δίνουμε σταθερά. Και θα την κερδίζουμε!

-Ποια για εσάς η κληρονομιά, το αποτύπωμα εκείνου του Νοέμβρη και πολιτικά και πολιτισμικά  και κοινωνικά; Δεν είναι πολύ μακριά εκείνα τα γεγονότα;

     Είναι όντως πολύ μακριά. Να φανταστείτε ότι για εμάς τους νέους των 19 έως 23 ετών, ο Νοέμβρης του ΄73 απείχε 50 χρόνια, από το ιστορικό ορόσημο της Μικρασιατικής καταστροφής,  30 χρόνια από το έπος της αντίστασης. Μας φαίνονταν τότε μακρύ παρελθόν…

     Το Πολυτεχνείο όμως, 50 χρόνια μετά, επειδή είχε πρωταγωνιστές νέους και νέες, συνεχίζει να λειτουργεί στο φαντασιακό της εξέγερσης, συνεγείρει και θα συνεγείρει τους νέους και νέες κάθε εποχής και έτσι θα περνάει δια μέσου των χρόνων. 

     Το Πολυτεχνείο δεν ανήκει στους δημιουργούς του. Δικές τους οι ανεξίτηλες μνήμες από τα συγκλονιστικά βιώματα και τις μοναδικές στιγμές της εξέγερσης, δικό τους το ξεπέρασμα των ορίων τους μέσα στην συλλογική τους λειτουργία.

     Το Πολυτεχνείο πρέπει να ανήκει στη νέα γενιά, που με τα δικά της οράματα και συνθήματα προσδίδει το δικό της περιεχόμενο στους αγώνες της. Ωσότου και αυτή παραδώσει στην επόμενη…

Τα συνθήματα: Κάτω η Χούντα, Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία, Λαϊκή Κυριαρχία, Εθνική Ανεξαρτησία, Έξω οι Αμερικάνοι συμπύκνωσαν και εξέφρασαν τη συγκεκριμένη στιγμή το πολιτικό περιεχόμενο του αγώνα. Σήμερα, αύριο αυτά τα συνθήματα μπορεί να πάρουν νέο περιεχόμενο και να εκφράσουν ένα συλλογικό αγώνα, όπου και τα μέσα και οι μορφές του θα αντιστοιχούν στις νέες συνθήκες.

     Το δικό μας Πολυτεχνείο γεννήθηκε σε ένα περιβάλλον ιστορικής καταστροφής, που ήταν η εξάχρονη δικτατορία. Μεγάλες ιστορικές εμπειρίες, όπου οι πολίτες ξεπερνούν για λίγο τον εαυτό τους και τους φόβους τους, δεν προϋποθέτουν αναγκαστικά πολέμους, κατοχή,  δικτατορίες. Μπορούν να γεννηθούν και στο περιβάλλον της δημοκρατίας  και μακάρι να μπορέσουν οι νέοι/ες  μας να τις ζήσουν  σε ένα τέτοιο περιβάλλον…

Το όλο γεγονός του Πολυτεχνείου υπήρξε απολύτως αυθόρμητη έκφραση των νέων και του λαού ή υπήρξε τομή που συνόψισε ευρύτερες διεργασίες;

     -Ο Νοέμβρης του ’73 δεν ήταν ένα «τυχαίο» ξέσπασμα. Τα ιστορικά γεγονότα αποτέλεσαν τη λογική και αναπόφευκτη συνέπεια της οξυμένης κατάστασης που γέννησε ολόκληρα έξι χρόνια το δικτατορικό καθεστώς. Η αντιλαϊκή και ξενόδουλη πολιτική της χούντας, η αδυναμία της να λύσει οποιοδήποτε εθνικό πρόβλημα, η καταπίεση και η εκμετάλλευση  του εργαζόμενου λαού, η καταστολή των δημοκρατικών και ατομικών  δικαιωμάτων, οι φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια, δολοφονίες αγωνιστών αποτέλεσαν το βάθρο των γεγονότων αυτών.

     Το μαζικό αντιδικτατορικό φοιτητικό  κίνημα, που αναπτύσσονταν μετά τις αρχές του ΄72,   εμπνέονταν από τη φλόγα της αντίστασης των αντιδικτατορικών οργανώσεων και είχε πάρει τη σκυτάλη των ολιγάριθμων παράνομων φοιτητικών οργανώσεων και της ηρωικής αντιδικτατορικής τους δράσης. Έδινε τις μάχες για τη δημοκρατία και την ελευθερία, μέσα από ένα στοιχειώδη συντονισμό των Φοιτητικών Επιτροπών Αγώνα, αρχικά μέσα στα Πανεπιστήμια και μετά στους δρόμους. Ολόκληρο το ΄73, μέρα με τη μέρα το αντιδικτατορικό φρόνημα, οι παντοειδείς διεκδικήσεις, οι κινητοποιήσεις, είχαν μια κλιμακούμενη ανέλιξη.

     Τη μορφή, βεβαίως, που πήρε το «Πολυτεχνείο ΄73», από  τη διανυκτέρευση- κατάληψη της Τετάρτης ως τη μορφή της εξέγερσης την Πέμπτη –Παρασκευή και Σάββατο, καμμιά οργανωμένη έκφραση στον φοιτητικό χώρο δεν μπορούσε να την φανταστεί και προφανώς κανείς/μια μεμονωμένος/η φοιτητής/τρια, που συμμετείχε ενεργά στο κίνημα. Πολύ περισσότερο να τη σχεδιάσει και να την αποφασίσει. Δεν ήταν αποτέλεσμα μιας συνειδητής προκαθορισμένης και οργανωμένης μορφής πάλης που επιλέχθηκε από κάποιες οργανώσεις. Ο κόσμος που συγκεντρώθηκε στο Πολυτεχνείο και στους δρόμους της Αθήνας δεν κινητοποιήθηκε στη βάση της συναίνεσης σε μια πολιτική που προωθούσε  την στιγμή αυτή ως κορυφαία στιγμή ρήξης με το καθεστώς της χούντας. Κίνητρο απλό ήταν  η αντιδικτατορική διάθεση και η βούληση για συμμετοχή σε ό,τι έμοιαζε ως πράξη ενάντια στη δικτατορία. Οι αντιδικτατορικές οργανώσεις ήταν όλες εκεί, παρούσες με την κεντρική τους στελέχωση. Το ότι καμιά από αυτές δεν μπόρεσε-πώς άραγε θα ήταν δυνατόν;- να εκφράσει ηγεμονικά την πορεία των εξελίξεων και να βάλει ηγεμονικά τη σφραγίδα της σ΄ αυτές, δεν σημαίνει κατ΄ ουδένα τρόπο ότι δεν αποτελούσαν η κάθε μια χωριστά και όλες μαζί συνιστώσες-όχι αποκλειστικά-ενός συνόλου που βρισκόταν σε αγωνιστική έξαρση.

Ποιο ήταν το βασικό χαρακτηριστικό του τότε πολιτικού υποκειμένου που βρέθηκε στο Τριήμερο αλλά και στις άλλες αντιδικτατορικές εκδηλώσεις;

     -Αυτό που αποτέλεσε σταθερή και διαχρονική κατάκτηση της δικής μας γενιάς, των εκατοντάδων επωνύμων και κυρίως των χιλιάδων με την άγνωστη στον ευρύτερο κόσμο επωνυμία τους, αυτό που θεωρώ άλλωστε ότι έχουμε να κληροδοτήσουμε στους επερχόμενους είναι τα στοιχεία που βιώσαμε και μας συνείχαν μέσα στον αντιδικτατορικό αγώνα. Στοιχεία που συγκροτούν μια προσωπικότητα ενός νέου ενεργού δημοκρατικού πολίτη: Το αδιαπραγμάτευτο της αξιοπρέπειας, η βαθιά εκτίμηση της συλλογικής δράσης, ο σεβασμός της αυτονομίας ενός μαζικού χώρου, η αναγνώριση της αναγκαιότητας της αποτελεσματικότητας, η αίσθηση της συντροφικότητας και της αλληλεγγύης, η ευφορία της ανιδιοτέλειας στην προσφορά.

Ποια η βασική επενέργεια της Εξέγερσης στην Μεταπολιτευτική Δημοκρατία;

     -Η πρωταρχική επενέργεια ήταν ο συγκλονισμός ολόκληρης της Ελλάδας και της διεθνούς κοινής γνώμης,  που ήταν καταλυτικός. Την απέχθεια και το μίσος του ελληνικού λαού απέναντι σ΄ αυτούς που και με τα τανκς σκόρπισαν το θάνατο στα παιδιά του, τίποτα πλέον δεν επρόκειτο να την εκτονώσει.

     Η έμπνευση για την ανάδυση ενός ριζοσπαστισμού της ελληνικής κοινωνίας και ιδιαιτέρως της νεολαίας, ενός προοδευτικού ρεύματος εθνικής εμβέλειας, την πρώτη δεκαετία της αντιπολίτευσης, αρδεύτηκε από το  εξεγερτικό πνεύμα του Νοέμβρη. Το Πολυτεχνείο έδωσε συνθήματα, που θα λειτουργούσαν συμβολικά και  θα σηματοδοτούσαν πολιτικά τους αγώνες για τη δημοκρατία και τη διεύρυνσή της.

     Ανανέωσε και παρήγαγε μορφές δράσης και διαμαρτυρίας που προσδιόρισαν και τύπους μαζικών κινητοποιήσεων. Διαμόρφωσε διαδικασίες λήψης αποφάσεων που έγιναν υποχρεωτικό πρότυπο στους διάφορους μαζικούς και συνδικαλιστικούς χώρους. Το κύρος που απέκτησαν οι φοιτητές/τριες και οι νέοι/ες μετέβαλε τη σχέση γενεών μέσα στην ελληνική οικογένεια. 

      Ακόμη και η επετειακότητα που «επέβαλε» το Πολυτεχνείο προσφέρει τη  δυνατότητα να στοχαζόμαστε πάνω στην ελευθερία, τη δημοκρατία, την ανιδιοτέλεια της νεότητας, το δικαίωμα της εξέγερσης όταν οι ανθρώπινες αξίες καταπατούνται…