Η ματαίωση των "ανησυχούντων"
Χριστίνα Πουλίδου, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-01-27
Πήγε, είδε και απήλθε. Ο Έλληνας πρωθυπουργός \Κων. Καραμανλής\ έπειτα από πολύχρονους δισταγμούς, ενδοιασμούς κι επιφυλάξεις, επισκέφθηκε την Άγκυρα. Μία αυτονόητη δραστηριότητα έλαβε τον χαρακτήρα μιας ριζοσπαστικής, θαρραλέας και γενναίας πράξης. Γιατί; Καταρχάς, διότι επρόκειτο για την Τουρκία - με όλες τις αρνητικές, ιστορικού βάθους, φορτίσεις που έχει ο τόπος προορισμού της πρωθυπουργικής επίσκεψης. Επίσης, διότι εξ αυτού του λόγου, σειρά Ελλήνων πρωθυπουργών απέφευγαν μια τέτοια επίσκεψη - είτε επειδή η εκάστοτε τουρκική ηγεσία δεν παρείχε τα εχέγγυα μιας συνάντησης σε ένα ασφαλές πολιτικό πλαίσιο, είτε επειδή η εγχώρια πολιτική ηγεσία βρισκόταν σε μιαν ευαίσθητη πολιτική συγκυρία που δεν ήθελε να την επιβαρύνει με κινήσεις επικοινωνιακού και επισφαλούς χαρακτήρα. Τέλος, διότι η είδηση γέννησε τόσες αντιδράσεις, προκάλεσε τόσες φραστικές αψιμαχίες και έδωσε την ευκαιρία για την ανάπτυξη τόσων καταστροφολογικών σεναρίων, ώστε η αίσια έκβαση μιας απλής επίσκεψης έλαβε τον χαρακτήρα μιας νικηφόρας εκστρατείας...
Ο Έλληνας πρωθυπουργός λοιπόν σωστά πήγε στην Άγκυρα, σωστά επισκέφθηκε το Φανάρι και σωστά προετοίμασε με μορατόριουμ την επίσκεψή του. Βεβαίως, επειδή οι ημεδαπές Κασσάνδρες γεύθηκαν τη ματαίωση των καταστροφολογικών τους προβλέψεων, αντιδρώντας, στάθηκαν ολόθερμα στο πλευρό των Καλύμνιων ψαράδων που διαμαρτυρήθηκαν έντονα επειδή τους απαγορεύθηκε το ψάρεμα της τσιπούρας για πέντε μέρες... Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία όμως ήταν επιβεβλημένη και θα ήταν δείγμα πολιτικής ανευθυνότητας η πραγματοποίηση μιας τέτοιας επίσκεψης χωρίς πρωθύστερη διμερή συνεργασία για την ηρεμία στο Αιγαίο.
Τι απέδωσε η επίσκεψη; Ό,τι θέλησε ο Ερντογάν να προσφέρει. Η πρόσκλησή του προς τους Έλληνες (που διώχθηκαν το ’65 από την Τουρκία) να επιστρέψουν στα πατρώα, ήταν η έμπρακτη ιστορική συγγνώμη της Άγκυρας προς την Ελλάδα. Και αυτή ήταν μια κίνηση ενός μεγάλου πολιτικού αντίστοιχη με τη συγγνώμη που είχε διατυπώσει στην Αθήνα ο Κλίντον για την αμερικανοκίνητη χούντα του ’67.
Ο Τ. Ερντογάν επίσης μίλησε για την "οικουμενικότητα" του πατριαρχείου - έναν όρο, που ουδείς Τούρκος πολιτικός έχει βάλει ποτέ στο στόμα. Αυτά απέδωσε η επίσκεψη διότι αυτά θέλησε να προσφέρει ο Τ. Ερντογάν και διότι έτσι ήταν σχεδιασμένη επίσκεψη.
Ο κ. Καραμανλής ήθελε να πάει στην Άγκυρα για να τιμήσει το επώνυμό του και να δώσει συνέχεια στη βασική του επιλογή - την καλλιέργεια μιας προσωπικής σχέσης με τον Τούρκο ομόλογό του. Δεν ήθελε ούτε να δημιουργήσει τριβές στη σχέση του με τον \Τάσσο Παπαδόπουλο\, ούτε να ανακινήσει τα θέματα των επιμέρους διμερών διαφορών. Ήθελε ένα ήσυχο και ήπιο τριήμερο, που στην πλέον διασταλτική πολιτική αξιολόγησή του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί "συμβολικό". Τι "συμβόλισε" η επίσκεψη; Στην πραγματικότητα τίποτα, υποσυνειδήτως όμως παρέπεμπε στο ’59 - "συμβόλιζε" τη συνάντηση \Καραμανλή - Μεντερές\ που επισφράγισε τη συμφωνία του Λονδίνου. Η συνάντηση \Καραμανλή - Ερντογάν\ επομένως ήταν στο φόντο της συνάντησης Καραμανλή - Μεντερές, είχε μιαν αύρα από εκείνη τη συνάντηση, φρεσκάρισε εκείνες τις ιστορικές μνήμες και εξήγησε πεντακάθαρα την εμμονή Καραμανλή για την πραγματοποίηση της συνάντησης. Τέτοια "συμβολική" αυταξία, με ειδικό ιστορικό βάρος, δεν έπρεπε με τίποτα να χαθεί.
Μία "εθιμοτυπική" συζήτηση
Το κυβερνητικό επιτελείο θεώρησε πάντως επιβεβλημένη μιαν επανάληψη των παγίων ελληνικών θέσεων από πλευράς Καραμανλή στον Τούρκο οικοδεσπότη - οι παραβιάσεις στο Αιγαίο, το casus belli που εξακολουθεί να στοιχειώνει τις διμερείς σχέσεις, το θέμα της Χάλκης, η εκκρεμότητα στην εφαρμογή του πρόσθετου Πρωτοκόλλου, η εφαρμογή της Κυπριακής συμφωνίας της 8ης Ιουλίου, είναι τα θέματα που περίπου επιβάλλονται από το πρωτόκολλο σε κάθε ελληνο-τουρκική συνάντηση. Επιπρόσθετα, ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε στην παραχώρηση άδειας οικοδομής της ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα, στα προβλήματα λαθρομετανάστευσης αλλά και στη συνέχιση της συνεργασίας στον αγωγό φυσικού αερίου. Αντιστοίχως, ο Τούρκος πρωθυπουργός κατά τις πληροφορίες έθεσε (σε αντίστροφη λογική) το θέμα των παραβιάσεων στο Αιγαίο, αλλά και μια σειρά αιτημάτων που παραπέμπουν σε Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης - όπως είναι η αύξηση των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται τα ελληνικά νησιά, η αύξηση των αεροπορικών δρομολογίων και των θαλασσίων στο Αιγαίο, η ενίσχυση της συνεργασίας σε κοινά εκπαιδευτικά προγράμματα.
Τα θέματα αυτά επί της ουσίας επιστρατεύτηκαν για να δικαιολογήσουν τον διάλογο της συνάντησης, ενώ αξίζει να σημειωθεί, ότι με την ευκαιρία της επίσκεψης διαπιστώθηκε για άλλη μια φορά η αλλοιωμένη εικόνα που δημιουργείται ένθεν κακείθεν. Όπως τα συνθήματα κατά του Οικουμενικού Πατριαρχείου μερικών δεκάδων οπαδών των Γκρίζων Λύκων, στην Ελλάδα προβάλλονται ως "πρόκληση της Τουρκίας", έτσι ακριβώς η καταγγελτική ερώτηση που κατέθεσε ο Γ. Καρατζαφέρης στη Βουλή για την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στο Μαυσωλείο Ατατούρκ (που δεν γνώρισε την παραμικρή δημοσιότητα στην Ελλάδα) στον Τουρκικό Τύπο έτυχε ευρείας δημοσιότητας!
Συνολικά, η επίσκεψη Καραμανλή στην Τουρκία καλό έκανε, κακό δεν έκανε. Απλώς, προκαλεί θυμηδία το γεγονός, ότι αυτό το άχρωμο και άοσμο ταξίδι ξεσήκωσε τέτοια θύελλα επικρίσεων και καταγγελιών, τέτοια έκρηξη "ανησυχίας" και περίσκεψης - που ξεφούσκωσε, σαν το πέταγμα του φελλού από ένα ξεθυμασμένο κρασί.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός λοιπόν σωστά πήγε στην Άγκυρα, σωστά επισκέφθηκε το Φανάρι και σωστά προετοίμασε με μορατόριουμ την επίσκεψή του. Βεβαίως, επειδή οι ημεδαπές Κασσάνδρες γεύθηκαν τη ματαίωση των καταστροφολογικών τους προβλέψεων, αντιδρώντας, στάθηκαν ολόθερμα στο πλευρό των Καλύμνιων ψαράδων που διαμαρτυρήθηκαν έντονα επειδή τους απαγορεύθηκε το ψάρεμα της τσιπούρας για πέντε μέρες... Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία όμως ήταν επιβεβλημένη και θα ήταν δείγμα πολιτικής ανευθυνότητας η πραγματοποίηση μιας τέτοιας επίσκεψης χωρίς πρωθύστερη διμερή συνεργασία για την ηρεμία στο Αιγαίο.
Τι απέδωσε η επίσκεψη; Ό,τι θέλησε ο Ερντογάν να προσφέρει. Η πρόσκλησή του προς τους Έλληνες (που διώχθηκαν το ’65 από την Τουρκία) να επιστρέψουν στα πατρώα, ήταν η έμπρακτη ιστορική συγγνώμη της Άγκυρας προς την Ελλάδα. Και αυτή ήταν μια κίνηση ενός μεγάλου πολιτικού αντίστοιχη με τη συγγνώμη που είχε διατυπώσει στην Αθήνα ο Κλίντον για την αμερικανοκίνητη χούντα του ’67.
Ο Τ. Ερντογάν επίσης μίλησε για την "οικουμενικότητα" του πατριαρχείου - έναν όρο, που ουδείς Τούρκος πολιτικός έχει βάλει ποτέ στο στόμα. Αυτά απέδωσε η επίσκεψη διότι αυτά θέλησε να προσφέρει ο Τ. Ερντογάν και διότι έτσι ήταν σχεδιασμένη επίσκεψη.
Ο κ. Καραμανλής ήθελε να πάει στην Άγκυρα για να τιμήσει το επώνυμό του και να δώσει συνέχεια στη βασική του επιλογή - την καλλιέργεια μιας προσωπικής σχέσης με τον Τούρκο ομόλογό του. Δεν ήθελε ούτε να δημιουργήσει τριβές στη σχέση του με τον \Τάσσο Παπαδόπουλο\, ούτε να ανακινήσει τα θέματα των επιμέρους διμερών διαφορών. Ήθελε ένα ήσυχο και ήπιο τριήμερο, που στην πλέον διασταλτική πολιτική αξιολόγησή του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί "συμβολικό". Τι "συμβόλισε" η επίσκεψη; Στην πραγματικότητα τίποτα, υποσυνειδήτως όμως παρέπεμπε στο ’59 - "συμβόλιζε" τη συνάντηση \Καραμανλή - Μεντερές\ που επισφράγισε τη συμφωνία του Λονδίνου. Η συνάντηση \Καραμανλή - Ερντογάν\ επομένως ήταν στο φόντο της συνάντησης Καραμανλή - Μεντερές, είχε μιαν αύρα από εκείνη τη συνάντηση, φρεσκάρισε εκείνες τις ιστορικές μνήμες και εξήγησε πεντακάθαρα την εμμονή Καραμανλή για την πραγματοποίηση της συνάντησης. Τέτοια "συμβολική" αυταξία, με ειδικό ιστορικό βάρος, δεν έπρεπε με τίποτα να χαθεί.
Μία "εθιμοτυπική" συζήτηση
Το κυβερνητικό επιτελείο θεώρησε πάντως επιβεβλημένη μιαν επανάληψη των παγίων ελληνικών θέσεων από πλευράς Καραμανλή στον Τούρκο οικοδεσπότη - οι παραβιάσεις στο Αιγαίο, το casus belli που εξακολουθεί να στοιχειώνει τις διμερείς σχέσεις, το θέμα της Χάλκης, η εκκρεμότητα στην εφαρμογή του πρόσθετου Πρωτοκόλλου, η εφαρμογή της Κυπριακής συμφωνίας της 8ης Ιουλίου, είναι τα θέματα που περίπου επιβάλλονται από το πρωτόκολλο σε κάθε ελληνο-τουρκική συνάντηση. Επιπρόσθετα, ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε στην παραχώρηση άδειας οικοδομής της ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα, στα προβλήματα λαθρομετανάστευσης αλλά και στη συνέχιση της συνεργασίας στον αγωγό φυσικού αερίου. Αντιστοίχως, ο Τούρκος πρωθυπουργός κατά τις πληροφορίες έθεσε (σε αντίστροφη λογική) το θέμα των παραβιάσεων στο Αιγαίο, αλλά και μια σειρά αιτημάτων που παραπέμπουν σε Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης - όπως είναι η αύξηση των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται τα ελληνικά νησιά, η αύξηση των αεροπορικών δρομολογίων και των θαλασσίων στο Αιγαίο, η ενίσχυση της συνεργασίας σε κοινά εκπαιδευτικά προγράμματα.
Τα θέματα αυτά επί της ουσίας επιστρατεύτηκαν για να δικαιολογήσουν τον διάλογο της συνάντησης, ενώ αξίζει να σημειωθεί, ότι με την ευκαιρία της επίσκεψης διαπιστώθηκε για άλλη μια φορά η αλλοιωμένη εικόνα που δημιουργείται ένθεν κακείθεν. Όπως τα συνθήματα κατά του Οικουμενικού Πατριαρχείου μερικών δεκάδων οπαδών των Γκρίζων Λύκων, στην Ελλάδα προβάλλονται ως "πρόκληση της Τουρκίας", έτσι ακριβώς η καταγγελτική ερώτηση που κατέθεσε ο Γ. Καρατζαφέρης στη Βουλή για την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στο Μαυσωλείο Ατατούρκ (που δεν γνώρισε την παραμικρή δημοσιότητα στην Ελλάδα) στον Τουρκικό Τύπο έτυχε ευρείας δημοσιότητας!
Συνολικά, η επίσκεψη Καραμανλή στην Τουρκία καλό έκανε, κακό δεν έκανε. Απλώς, προκαλεί θυμηδία το γεγονός, ότι αυτό το άχρωμο και άοσμο ταξίδι ξεσήκωσε τέτοια θύελλα επικρίσεων και καταγγελιών, τέτοια έκρηξη "ανησυχίας" και περίσκεψης - που ξεφούσκωσε, σαν το πέταγμα του φελλού από ένα ξεθυμασμένο κρασί.