Μια σφαίρα στον αυχένα

Η ελευθερία της έκφρασης μπορεί να υπόκειται σε θρησκευτικούς, φυλετικούς ή άλλους περιορισμούς; Η απάντηση αναζητείται, άλλη μία φορά, στη χώρα που παλαιότερα θεωρούνταν η πιο ανοιχτή στην Ευρώπη.

Σοκ προκάλεσε την περασμένη εβδομάδα στην Ολλανδία ο τρόπος με τον οποίο οι αρχές χειρίστηκαν μια αγωγή που κατατέθηκε το... 2005 από έναν Ολλανδό που ασπάστηκε το Ισλάμ για να γίνει ιμάμης. Οκτώ αστυνομικοί και δύο υπάλληλοι του υπουργείου Δικαιοσύνης εισέβαλαν στο σπίτι ενός σκιτσογράφου που υπογράφει με το ψευδώνυμο Γκρεγκόριους Νέκσοτ και τον συνέλαβαν με την κατηγορία ότι οκτώ σκίτσα του (ενδέχεται να) προσβάλλουν το Ισλάμ και υποθάλπουν τις διακρίσεις και το μίσος. Ο σκιτσογράφος ανακρίθηκε επί 36 ώρες προτού αφεθεί ελεύθερος, ενώ κατασχέθηκαν ο υπολογιστής του, το τηλέφωνό του και άφθονο υλικό. Προκλήθηκε σάλος, το θέμα συζητήθηκε στο Κοινοβούλιο και πολλοί σκιτσογράφοι, παρ΄ ότι διαφωνούν με τις συχνά προκλητικές επιλογές του συναδέλφου τους, του εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους. «Στη Δανία οι σκιτσογράφοι προστατεύονται, εδώ παραπέμπονται στη δικαιοσύνη», δήλωσε ο Νέκσοτ, που παίρνει το όνομά του από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΧ (που καθιέρωσε την Ιερά Εξέταση το 1233) και τον συνηθέστερο τρόπο εκτέλεσης των διαφωνούντων στα ολοκληρωτικά καθεστώτα (neckshot, μια σφαίρα στον αυχένα).

Λίγες μόλις εβδομάδες μετά την προβολή της αντιισλαμικής ταινίας «Φίτνα», που γύρισε ο ακροδεξιός βουλευτής Γκέερτ Βίλντερς, η Ολλανδία βυθίστηκε έτσι, ξανά, σε ατέρμονες συζητήσεις γύρω από την ανοχή, την πρόκληση, την ελευθερία της έκφρασης, τη συνύπαρξη των πολιτισμών και τη βιωσιμότητα του μοντέλου της πολυπολιτισμικότητας. Χθες υπήρξε ακόμη ένα κρούσμα, με την απομάκρυνση δύο πινάκων με γυναικείο γυμνό θέμα από αίθουσα αναμονής δημαρχείου ύστερα από τις διαμαρτυρίες μουσουλμάνων και άλλων επισκεπτών. «Είμαστε εναντίον της λογοκρισίας, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που έχουν διαφορετική άποψη για τη γύμνια και πρέπει να τους λάβουμε υπόψη», δήλωσε εκπρόσωπος του δημαρχείου. Η καλλιτέχνις όμως δεν συμφωνεί. «Θα πρέπει, άραγε, οι Ολλανδοί να αναζητήσουν τώρα τρόπους ενσωμάτωσης στην ίδια τους τη χώρα;», αναρωτήθηκε η Έλεν Βρεγκ.

Στο τελευταίο βιβλίο του με τον τίτλο «Τρόμος και μαρτύριο» (Εκδ. Flammarion), ο Γάλλος ισλαμολόγος Ζιλ Κεπέλ εξηγεί ότι στόχος των ηγετών της Ολλανδίας είναι να συγκροτήσουν μια ισλαμική δομή που θα υπόκειται στους κανόνες της σαρίας, αλλά θα είναι προσαρμοσμένη στο πνεύμα της εποχής. Για τον σκοπό αυτό, έχει ανατεθεί ένας κεντρικός ρόλος στον Ταρίκ Ραμαντάν, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Ρότερνταμ. Ο άνθρωπος αυτός, που αμφισβητείται έντονα σε άλλες χώρες λόγω της «διγλωσσίας» του για τη θέση του Ισλάμ στην Ευρώπη, είναι πλέον στην Ολλανδία ο σχεδόν επίσημος συνομιλητής ολόκληρου του πολιτικού κόσμου. Να είναι, άραγε, τα τελευταία κρούσματα λογοκρισίας προϊόν ακριβώς αυτής της μεσολάβησης;