Όταν ευημερούν οι αριθμοί
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2009-09-16
Χρειάζεται να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη σκοπιά των νοικοκυριών, υποστηρίζουν. Ήδη οι στατιστικές του ΟΟΣΑ καταγράφουν μικρότερη αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών από εκείνην του ΑΕΠ σε πολλές χώρες. Εκτός από τους φόρους που πληρώνουν και τα κοινωνικά επιδόματα που εισπράττουν, πρέπει να συνυπολογίζονται οι τόκοι για τα δάνειά τους, αλλά και πόσες δημόσιες υπηρεσίες Υγείας και Παιδείας απολαμβάνουν. Και ακόμα ο πλούτος τους, αν για τις σημερινές καταναλωτικές ανάγκες τους αναγκάζονται να ξοδεύουν κεφάλαιο που θα τους λείψει αργότερα.
Πολύ μεγαλύτερη σημασία πρέπει να δίνεται στην κατανομή του εισοδήματος, της κατανάλωσης και του πλούτου, η οποία μπορεί να αποτυπώνει μια πολύ διαφορετική εικόνα για το βιοτικό επίπεδο μιας κοινωνίας από τους τρέχοντες μέσους όρους. Οι μετρήσεις εισοδήματος όμως πρέπει να περιλαμβάνουν και δραστηριότητες εκτός αγοράς. Πολλοί άνθρωποι αγοράζουν τώρα υπηρεσίες που λάμβαναν άλλοτε από άλλα μέλη της οικογένειάς τους, οπότε εμφανίζουν πλασματική αύξηση εισοδήματος που δεν υφίσταται πραγματικά. Καθοριστικός είναι επίσης ο παράγων του ελεύθερου χρόνου, αν για τα ίδια αγαθά κάποιος χρειάζεται να δουλεύει 2.000 ή 1.500 ώρες κατά τη διάρκεια του έτους.
Επιπλέον, για να εκτιμηθεί η ευημερία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι υλικοί όροι- εισόδημα, κατανάλωση, πλούτοςμαζί με κάποιες άλλες βασικές διαστάσεις: υγεία, παιδεία, ατομικές δραστηριότητες (περιλαμβανομένης της εργασίας), πολιτική έκφραση και διακυβέρνηση, κοινωνικές διασυνδέσεις και σχέσεις, περιβάλλον (τωρινές και μελλοντικές συνθήκες), ανασφάλεια οικονομική και φυσική. Απαιτούνται συγκεκριμένες πολιτικές για να βελτιώσουν την ευημερία των ανθρώπων σε όλες αυτές τις διαστάσεις. Και αυτές προϋποθέτουν έρευνες που θα αποτυπώσουν την ποιότητα ζωής σε ατομικό επίπεδο, για να συνθέσουν τις αντικειμενικές με τις υποκειμενικές μετρήσεις της ευημερίας, πώς την αξιολογεί ο καθένας (ευτυχία, ικανοποίηση, στενοχώρια, φόβοι).
Επιβάλλεται, τέλος, να εκτιμηθεί η διατηρησιμότητα όλων των παραγόντων που συγκροτούν την ευημερία, να δούμε κατά πόσον «υπερκαταναλώνουμε» τον οικονομικό μας πλούτο. Η κρισιμότερη διάσταση εδώ είναι το περιβάλλον, πόσο προσεγγίζουμε επικίνδυνα επίπεδα καταστροφής, στην κλιματική αλλαγή κατ΄ αρχάς αλλά και σε επιμέρους διαστάσεις, με την εξάντληση των αλιευμάτων για παράδειγμα.
Η προσέγγιση που προτείνουν οι Τζόζεφ Στίγκλιτς, Αμάρτια Σεν και Ζαν-Πολ Φιτουσί με τους συνεργάτες τους θα μπορούσε να συμφιλιώσει τις ριζικά διαφορετικές αντιλήψεις των «ειδημόνων»- τις οποίες επικαλούνται οι κυβερνήσεις- και των πολιτών στη μεγάλη τους πλειονότητα και να ανοίξει νέους, δημοκρατικούς δρόμους στην πολιτική αντιπαράθεση. Έρχεται, εξαιρετικά επίκαιρη, στις συνθήκες της κρίσης και οπωσδήποτε αφορά και εμάς στην Ελλάδα.