Σε φαύλο κύκλο ολοένα βαθύτερης ύφεσης και μεγαλύτερων ελλειμμάτων

Αυτήν την εβδομάδα, ύστερα από συνεννόηση με τον επίτροπο Όλι Ρεν, αναμένεται τελικά να ανακοινώσει η κυβέρνηση τα φορολογικά, εισοδηματικά και άλλα δημοσιονομικά μέτρα λιτότητας, της σκληρότερης που έχει δει η χώρα μας εδώ και πολλές δεκαετίες. Αμφισβητείται όμως κατά πόσον μπορεί να επιτευχθεί η επιδιωκόμενη μείωση του ελλείμματος. Την απομακρύνει η βαθύτερη ύφεση την οποία θα επιδεινώσουν ακριβώς τα πρόσθετα μέτρα.

Για «θέατρο του παραλόγου» μιλούσαν έτσι υπηρεσιακοί συνομιλητές των κλιμακίων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που είχαν έρθει στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα. Διότι συνεξετάζοντας τα επιπλέον μέτρα που εισηγούνται -μειώσεις εισοδημάτων, αυξήσεις φόρων- οι επιτηρητές από τις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη παραδέχονταν ότι η εφαρμογή τους κινδυνεύει να εντείνει την ύφεση της ελληνικής οικονομίας, τη συρρίκνωση δηλαδή του ΑΕΠ: τα μειούμενα εισοδήματα μάλλον θα αποδίδουν λιγότερα φορολογικά έσοδα, οπότε το έλλειμμα θα μειωθεί λιγότερο από το στόχο των 4 μονάδων, οπότε θα απαιτηθούν και άλλα μέτρα...

Ήδη η Επιτροπή είχε αναθεωρήσει την πρόβλεψη του φθινοπώρου για μείωση του ελληνικού ΑΕΠ κατά 0,3% φέτος, σε μείωση 1,5%, με αποτέλεσμα να εκτιμά ότι η επίπτωση από τα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί έως τώρα θα περιοριστεί σε 2,5 μονάδες του ΑΕΠ -λείπει 1,5 μονάδα, ή και 2 για να είμαστε σίγουροι, επιπλέον 4,8 δισ. ευρώ όπως έχει γραφτεί στις εφημερίδες. Η πρόβλεψη της ΕΚΤ είναι άλλωστε δυσμενέστερη, μείωση ΑΕΠ πάνω από 2 μονάδες φέτος. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, κατά 2% μειώθηκε το ΑΕΠ της Ελλάδας το 2009, 2,6% ήταν η ετήσια μείωση το τελευταίο τρίμηνο, που σημαίνει ότι θα χρειαζόμασταν κάποια ελαφριά ανάκαμψη μέσα στο 2010 για να μην ξεπεράσει το 2% η φετεινή νέα μείωση.

Όμως και μόνον η αύξηση του ΦΠΑ κατά δύο πρόσθετες μονάδες, το πρόσθετο μέτρο που όλες οι πληροφορίες εμφανίζουν ως το πιο βέβαιο, σπρώχνει ακόμα πιο κάτω το ΑΕΠ: Κάνει π.χ. ξαφνικά τη χώρα μας ακόμα ακριβότερη την ώρα που θα ήλπιζε σε μιαν ανάκαμψη του τουρισμού, ενώ αμφίβολο παραμένει πόσο τελικά θα αυξήσει τα δημόσια έσοδα. Ούτε φαίνεται σήμερα, σε αντιδιαστολή με προηγούμενα χρόνια, να έχουν περιθώρια να απορροφήσουν την αύξηση, να μην την περάσουν δηλαδή στις τιμές, οι επιχειρήσεις: έντονη νέα επιδείνωση παρουσίασαν το Φεβρουάριο σε όλους τους κλάδους στην τελευταία έρευνα του οικονομικού κλίματος - όταν στην Ε.Ε. συνολικά καταγραφόταν στασιμότητα.

Μια ισχυρή ένδειξη για τις προοπτικές της επιδεινούμενης ύφεσης προήλθε άλλωστε από τον τραπεζικό τομέα, που τον Ιανουάριο περιόρισε την ετήσια αύξηση της χρηματοδότησης σε 4,5% προς τις επιχειρήσεις (πέρυσι αντίστοιχα ήταν 18,7%, το Δεκέμβριο ακόμα 5,1%) και σε 2,9% προς τα νοικοκυριά (πέρυσι 12,8%, τον Δεκέμβριο ήταν 3,1%). Μπορεί στις συνθήκες της γενικευμένης αβεβαιότητας και ανασφάλειας επιχειρήσεις και νοικοκυριά να έχουν μειώσει τη ζήτησή τους για δάνεια. Το κύριο πρόβλημα είναι όμως ότι οι τράπεζες δεν έχουν σε αυτή τη φάση καθόλου ρευστότητα για να χρηματοδοτήσουν νέες επενδύσεις: πλήττονται από το πολύ υψηλό κόστος για το δανεισμό του ελληνικού Δημοσίου που διαμορφώνουν οι αγορές με ακόμα ακριβότερους όρους για τα κεφάλαια που θα αντλήσουν οι ίδιες. Σε ασυνήθιστα δραματικούς τόνους το περιέγραφε για παράδειγμα η Alphabank, στο οικονομικό της Δελτίο της περασμένης εβδομάδας. Έκτοτε η υποβάθμιση των τεσσάρων μεγάλων ελληνικών τραπεζών από την Fitch πρώτα, η έκδοση δυσμενών προειδοποιητικών ανακοινώσεων από τους δύο άλλους οίκους αξιολόγησης κατόπιν, έκαναν τα πράγματα ακόμα χειρότερα.

Ύστατες προσπάθειες για ευρωπαϊκή πολιτική λύση

Η εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση της ελληνικής οικονομίας έχει ευρύτερες επιπτώσεις για ολόκληρη την Ευρωζώνη. Με το ελληνικό πρόβλημα συνέδεαν διεθνή μέσα ενημέρωσης την υποτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου κατά 10% μέσα σε ένα τρίμηνο -από 1,5 δολάρια αρχές Δεκεμβρίου έπεσε και ελαφρά κάτω από 1,35 την περασμένη εβδομάδα. Η αμερικανική Wall Street Journal αποκάλυπτε την Παρασκευή τα στοιχήματα μεγάλων hedge funds ότι η ισοτιμία ευρώ-δολαρίου θα πέσει στο 1:1.

Πρόκειται για τα funds που κερδοσκοπούν μήνες τώρα με τα CDS, τα ασφάλιστρα κατά της χρεωκοπίας της Ελλάδας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας, ανέφερε το άρθρο. Την ίδια μέρα οι New York Times δημοσίευαν εκτεταμένο ρεπορτάζ για την έρευνα της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ Fed, όπως προέκυψε από την κατάθεση του προέδρου της Μπεν Μπερνάνκε στο Κογκρέσο, ενδεχομένως και της πανίσχυρης εκεί Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς SEC, στις «ανταλλαγές» που διενήργησαν η Goldman Sachs και άλλες τράπεζες στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες σχετικά με την καταγραφή του ελλείμματος και του χρέους του Δημοσίου, ενώ παράλληλα κερδοσκοπούσαν με τα CDS. Και ένα τρίτο ανησυχητικό δημοσίευμα την Παρασκευή και πάλι, των Financial Times της Γερμανίας αυτή τη φορά, έφερε κάποιες μεγάλες γερμανικές τράπεζες, οι οποίες ήδη κατέχουν ελληνικά κρατικά ομόλογα δισεκατομμυρίων ευρώ, να έχουν αποφασίσει να απόσχουν από την αγορά ελληνικών τίτλων εφεξής.

Η ανάγκη μιας πιο αποφασιστικής πολιτικής αντιμετώπισης σε ευρωπαϊκό, ακόμα και διεθνές επίπεδο του προβλήματος που σήμερα πλήττει την Ελλάδα, αλλά αύριο πιθανώς και άλλες χώρες φαίνεται πάντως να γίνεται ευρύτερα αντιληπτή. Αυτήν την εβδομάδα μένει να φανεί αν θα μεταφραστεί σε συγκεκριμένες ενέργειες, και ειδικότερα:

- αν ο επίτροπος Όλι Ρεν θα καταλήξει με το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης σε ένα αυστηρό προφανώς, ρεαλιστικό όμως πακέτο μέτρων για τη δημοσιονομική εξυγίανση, το οποίο δεν θα στραγγαλίσει κυριολεκτικά την ελληνική οικονομία αλλά θα αφήσει περιθώρια για κάποια ανάκαμψη, παραμερίζοντας τις ακρότητες των τεχνοκρατικών εισηγήσεων,

- αν οι ανακοινώσεις των ελληνικών μέτρων θα συνοδευθούν από σαφέστερη και συγκεκριμένη στήριξη της χώρας μας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να εξασφαλισθεί η αναχρηματοδότηση του ελληνικού χρέους με κανονικό κόστος.

Η πρόσκληση του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου από τη Γερμανίδα ομόλογό του Άγγελα Μέρκελ στο Βερολίνο στις 5 Μαρτίου, η επίσκεψη που δέχθηκε προχθές στο Μαξίμου από το διευθύνοντα σύμβουλο της Deutsche Bank Γιόζεφ Άκερμαν ίσως να υποδηλώνουν την προετοιμασία μιας τέτοιας λύσης. Στην ίδια κατεύθυνση έγιναν δηλώσεις της εκπροσώπου του κ. Ρεν, δημοσιεύθηκε συνέντευξη του υπουργού Οικονομικών του Λουξεμβούργου.

Αν ωστόσο δεν ευοδωθεί τελικά -όπου «τελικά» σημαίνει μέσα στις επόμενες μέρες- η προσπάθεια ευρωπαϊκής διεξόδου, στο κυβερνητικό επιτελείο σκέπτονται και την εκδοχή προσφυγής στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο παράλληλα με την επιβολή αυστηρών όρων εξασφαλίζει τη χρηματοδότηση της οικονομίας. Δίνει δηλαδή το χρόνο που χρειάζεται η χώρα για να περπατήσουν τα μέτρα απαλλάσσοντάς την από το βραχνά της αδυναμίας δανεισμού.