Επιστροφή στα πάτρια εδάφη

Την αλλαγή, εκτός κι αν είναι απότομη, δύσκολα την αντιλαμβανόμαστε ακόμα κι όταν συντελείται μπροστά στα μάτια μας. Την κρύβει η ακινησία τής συνήθειας. Οταν όμως παρεμβληθεί μια αρκετά μεγάλη χρονική περίοδος απουσίας, η διαφορά ανάμεσα στο πριν και το μετά τονίζεται και προβάλλει ευδιάκριτη. Ετσι κι εγώ, έπειτα από τετράμηνη παραμονή στο εξωτερικό που έληξε πριν μερικές ημέρες, είδα κάποια πράγματα αμέσως, π.χ. ποιος φίλος πάχυνε και ποιος αδυνάτισε. Φυσικά τέτοιου είδους πρώτες εντυπώσεις, όταν πρόκειται για πιο σύνθετα φαινόμενα, αποδεικνύονται μάλλον αβαθείς και χρειάζονται τεκμηρίωση και επεξεργασία για να αποκτήσουν τη στερεότητα της πεποίθησης. Θα προσπαθήσω ωστόσο, έτσι ιμπρεσιονιστικά, να τις καταγράψω.

Το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση ήταν το άλμα της ακρίβειας. Την Ελλάδα την είχα -και όχι μόνο εγώ- για χώρα φτηνή, σε σχέση πάντα με τη Δυτική Ευρώπη, όπου όμως οι μισθοί είναι σαφέστατα υψηλότεροι. Δυστυχώς δεν μπορώ να αναλύσω το πρόβλημα παραθέτοντας στοιχεία και προτείνοντας ερμηνείες. Μιλάω μόνο για τις καθημερινές δαπάνες οι οποίες, αν συνυπολογίσουμε και την ποιότητα, τραβούν την ανηφόρα. Ευτελές παράδειγμα: σε ψιλοάθλια καφετέρια πλήρωσα τρία ευρώ για ένα (μη πόσιμο) εσπρέσο. Σας διαβεβαιώνω ότι οπουδήποτε αλλού το εν λόγω μαγαζί θα είχε κλείσει προ πολλού. Επιπλέον είμαι σίγουρος ότι ο ιδιοκτήτης τού καταστήματος διαμαρτύρεται για τις τιμές τών οπωροκηπευτικών στις λαϊκές, ενώ οι πωλητές γκρινιάζουν για το πόσο έχει πάει ο καφές σήμερα. Αυτό κάτι σημαίνει.

Κι από τις τιμές στην κυβέρνηση. Για τον κ. Καραμανλή είχα από καιρού την εξής υποψία: ότι το πρόβλημά του δεν είναι άμεσα πολιτικό, αλλά αφορά κυρίως τη γλώσσα και τη λειτουργία της. Οπως γνωρίζετε ίσως, εδώ και μερικές δεκαετίες οι επιστήμες έκαναν τη λεγόμενη «γλωσσική στροφή», που σημαίνει ότι η γλώσσα δεν θεωρείται πλέον ένα ουδέτερο όργανο που αποτυπώνει πιστά την πραγματικότητα αλλά έχει γίνει ο μόνος τρόπος να προσλαμβάνουμε τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, αποδίδοντάς τους νόημα. Δηλαδή την πραγματικότητα την κατασκευάζουμε γλωσσικά, καθώς ισχυρίζονται οι μεταμοντέρνοι. Στην πολιτική ωστόσο τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Οχι μόνο γιατί τη γλώσσα μάς την έδωσε ο θεός για να κρύβουμε τη σκέψη μας, όπως είπε κάποιος παλιός, αλλά επειδή η πολιτική συνεπάγεται αποφάσεις που εισάγουν μια στυγνά δεσμευτική διάσταση της πραγματικότητας. Και ναι μεν οι μεταμοντέρνοι έχουν δίκιο όταν λένε ότι μπορούμε να επιλέξουμε διαφορετικές αναγνώσεις, η αύξηση όμως του ΦΠΑ παραμένει ωμό γεγονός, όπως και να τη διαβάσουμε.

Η κατάσταση που αντίκρισα έπειτα από απουσία τεσσάρων μηνών, με έπεισε ότι ο ευφραδής πρωθυπουργός μας είναι ακραία μεταμοντέρνος. Οταν λέει «εμείς δεν είμαστε αλαζόνες» ή «εμείς κυβερνάμε για το καλό της χώρας», το γεγονός και μόνο ότι το είπε τού αρκεί για να πιστέψει ότι τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας έχουν απαλλαγεί από την αλαζονεία της εξουσίας, ότι κυβερνούν για το καλό της χώρας και, κυρίως, ότι όντως κυβερνούν. Σύμφωνα με τη σύγχρονη θεωρία, δεν υπάρχει τίποτα έξω από τη γλώσσα που να μπορεί να ανατρέψει τα λεγόμενά μας. Ως θεός ή εμπνευσμένος ποιητής, ο κ. Καραμανλής δημιουργεί πράγματα όταν προφέρει το όνομά τους.

Κι αυτό με φέρνει σε ένα τελευταίο που πρόσεξα με το που πάτησα το πόδι μου στην πατρίδα: τη φασαρία γύρω από το «όνομα του κρατιδίου». Εδώ η σύγκριση δεν γίνεται με το τι ίσχυε πριν από μερικούς μήνες αλλά με κάποιες φρικιαστικές σκηνές που διαδραματίστηκαν όταν και πάλι είχα έρθει επισκέπτης πριν από χρόνια. Αναφέρομαι φυσικά στην εθνική παράκρουση του Μακεδονικού, σε αυτό το όνειδος που κηλίδωσε τη χώρα μας. Επί της ουσίας δεν μπορώ να μιλήσω, εφόσον αδυνατώ να καταλάβω τι συμβαίνει (προφανώς δεν είμαι ο μόνος). Θα σταθώ όμως σε μια μόνο πτυχή: όλοι, μα όλοι, παραδέχονται ότι «τότε έγιναν λάθη και ακρότητες». (Εκείνο που ακόμα δεν έχω ακούσει είναι κάποιον να λέει «τότε έκανα λάθος»). Η ευθύνη σε τελική ανάλυση βαρύνει τους πολιτικούς που δεν διέθεταν το απαραίτητο σθένος να αντισταθούν στις πιέσεις και να παραβλέψουν το διαβόητο «πολιτικό κόστος». Μήπως όμως μερικοί που πρωτοστάτησαν στον αλήστου μνήμης Μακεδονικό αγώνα (scripta manent), μερικοί πολιτικοί, κληρικοί και δημοσιολογούντες που συνέβαλαν κι αυτοί σε κάτι το οποίο σήμερα οι ίδιοι χαρακτηρίζουν εθνική ήττα, θα έπρεπε να είναι λίγο πιο σεμνοί και πιο προσεκτικοί, και να μη βιάζονται να ανέβουν (ξανά) στον άμβωνα για να μας ανακοινώσουν τα κελεύσματα της πατρίδας, επί των οποίων, ως φαίνεται, έχουν αποκτήσει αποκλειστικά δικαιώματα; Και το θράσος έχει τα όριά του.