Η υπερεθνική τρομοκρατία
Νίκος Κοτζιάς, Κυρ. Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2005-07-17
Χαρακτηριστικό μιας υπερδύναμης είναι η ικανότητα να επιλέγει πού, πότε και με ποιο τρόπο μπορεί να χτυπήσει τον αντίπαλο (κάτι που, σήμερα, απ’ όλα τα εθνικά κράτη μπορούν να το κάνουν μόνο οι ΗΠΑ). Στην εποχή μας, όπως έδειξε σειρά κτυπημάτων μετά τις 11 του Σεπτέμβρη 2001, την ίδια ικανότητα διαθέτει και το υπερεθνικά οργανωμένο τρομοκρατικό δίκτυο. Γι’ αυτό μπορεί κανείς να πει ότι η υπερεθνική τρομοκρατία αποτελεί μια ασύμμετρη και μονοσήμαντη υπερδύναμη.
Μόνο που, αυτή, περισσότερο επιδιώκει να προκαλέσει δέος και την εντύπωση ότι μπορεί να νικήσει τον όποιο αντίπαλο, παρά να διαμορφώσει πρόγραμμα που να εξασφαλίζει σε λαούς καλύτερες υλικο-τεχνικές συνθήκες ύπαρξης.
Στόχος της υπερεθνικής τρομοκρατίας, όπως επιβεβαιώνει και το τετραπλό χτύπημα στο Λονδίνο, δεν είναι ούτε να τσακιστεί η φυσική δύναμη του αντίπαλου, αλλά ούτε και να χτυπηθούν τα επιτελεία και οι κοινωνικά κυρίαρχες ομάδες της Δύσης, αλλά να «σπάσει» ψυχικά ο πληθυσμός που διευθύνεται απ’ αυτές. Σε αυτό το πλαίσιο, η βία παύει να είναι μέσο για την προώθηση ενός κοινωνικά δίκαιου προγράμματος, αλλά γίνεται αυτοσκοπός. Στρέφεται ενάντια σε εργαζομένους, που είναι πιο εύκολος και προσβάσιμος γι’ αυτήν στόχος. Τοιουτοτρόπως, διευκολύνει τις ελίτ της Δύσης να θέτουν το δίλημμα «ασφάλεια ή περισσότερη δημοκρατία».
1 Ιστορικά, η υπερεθνική τρομοκρατία αυτονομείται από το πλαίσιο εκδήλωσης της εθνικά προσδιοριζόμενης τρομοκρατίας και αποκτά διαφορετικές δομές και λειτουργίες. Είναι περισσότερο αυτονομημένη από την κοινωνία και τις κοινωνικές διαμάχες απ’ ό,τι η εθνική τρομοκρατία. Θυμίζω ότι ήδη από τα μέσα του 18ου αιώνα καταγράφηκε η τάση αυτονόμησης της τρομοκρατίας από το αντάρτικο, στο οποίο ανήκε παλαιότερα ως δευτερεύουσας μορφής πάλη (όπως, εξάλλου, και το αντάρτικο είχε αυτονομηθεί μετά τον 19ο αιώνα από τον «τακτικό» πόλεμο).
Οι επιθέσεις της παγκοσμίως δικτυωμένης τρομοκρατίας πραγματοποιούνται από μειοψηφίες. Δεν τις προωθούν οι φτωχές λαϊκές μάζες, ώστε να μιλά κανείς για «αντίσταση των λαών», αλλά δυνάμεις οι οποίες έχουν πρόσβαση σε μέσα βίας, όπως επίσης και τη θέληση να τα χρησιμοποιήσουν τυφλά και χωρίς κανόνες. Ετσι, λοιπόν, ενώ το αντάρτικο ως αυτονομημένη μορφή πολέμου επιδίωκε να θέσει υπό τον έλεγχό του και να αναπτύξει τις περιοχές όπου πολεμούσε, καθώς και να δημιουργήσει μια καινούρια (πιο δίκαιη και πιο ανεπτυγμένη) κοινωνία, η υπερεθνική τρομοκρατία επιδιώκει να καταστρέψει τον υπάρχοντα κοινωνικό ιστό, χωρίς να τον αντικαταστήσει από κάποιο «προοδευτικό» σύστημα.
Η παγκοσμιοποιημένη τρομοκρατία δεν εμφανίζεται μόνο ως ένας νέου τύπου πόλεμος, αλλά και ως ένας βίαιος πόλεμος διαμέσου νέων τεχνολογιών. Δεν κάνει μόνο χρήση τεχνολογιών που άπτονται άμεσα του πολέμου και που χαρακτηρίστηκαν ως η «στρατιωτική επανάσταση» στα τέλη του 20ού αιώνα, αλλά και εκείνων των νέων τεχνολογιών που συνδέονται με τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, όπως είναι η εικόνα της τρομοκρατικής επίθεσης στην τηλεόραση ή το διαδίκτυο. Στόχος των παγκόσμιων δικτύων τρομοκρατίας, πλέον, σε αντίθεση με το αντάρτικο, δεν είναι η άμεση ήττα των αντίπαλων κυρίαρχων ομάδων, αλλά η τρομοκράτηση των πληθυσμών και η παραγωγή πολεμικής εικόνας στα νέα ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης.
2 Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, το κύριο χαρακτηριστικό της υπερεθνικής τρομοκρατίας, είναι μια νέα κοινωνική λειτουργία του πολέμου. Τον μετατρέπει σε τρόπο ζωής. Επιθυμεί να επιβάλει την παράλυση κάθε κρατικής δομής και θεσμού ώστε να ζήσουν και «οι άπιστοι» σε νέα θρησκευτικά χαλιφάτα.
Δεν πολεμά κύρια στη βάση ενός πολιτικού προγράμματος, αλλά «επισημαίνοντας» εχθρούς, κύρια τη Δύση και τις χειραφετημένες γυναίκες. Αποβλέπει περισσότερο να στείλει τον αντίπαλο με «τη βοήθεια του Θεού» στην κόλαση, παρά να δημιουργήσει κάποιον επίγειο παράδεισο. Δεν είναι ο λαός που την καθοδηγεί, αλλά ο Θεός. Επιδιώκει την επιστροφή στις ρίζες των θεϊκών εντολών, του θεϊκού νόμου, του θεϊκού κράτους.
Η υπερεθνική τρομοκρατία πραγματώνει τη βαρβαρότητα μιας «αποκάλυψης» ενάντια σε πολλές κατακτήσεις της ανθρώπινης κοινωνικής εξέλιξης. Μιας αποκάλυψης που δεν προέρχεται από τις φτωχές λαϊκές μάζες, όπως λέει ένα παραμύθι στη Δύση, αλλά από δυνάμεις που αποβλέπουν στη δική τους εξουσία στο όνομα του Θεού και ενάντια στις κατακτήσεις και τις εγγυήσεις της νεωτερικότητας.
Οσο και αν καταδικάζει κανείς, λοιπόν, την ιστορία, τη δράση και την παρουσία των ισχυρών της Δύσης, με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να ταυτιστεί ή να υιοθετήσει τα τροπάρια της υπερεθνικής τρομοκρατίας που όλο και περισσότερο προκαλεί θύματα ανάμεσα στα πλέον ανυπεράσπιστα λαϊκά στρώματα στις χώρες όπου δρα.
3 Η υπερεθνική τρομοκρατία είναι αποτέλεσμα και συστατικό της σημερινής παγκοσμιοποίησης και εκφράζει την κατακερματισμένη πλευρά της. Γι’ αυτό, όταν δρα, προσφέρει τη δυνατότητα στις κυρίαρχες ομάδες της Δύσης να μετατοπίσουν τον δημόσιο διάλογο από το ερώτημα «Τι χρειάζεται αύριο η ανθρωπότητα;» στο ερώτημα «Πώς θα περισωθεί σήμερα η δυτική κοινωνία;».
Από τη συζήτηση για το κοινωνικό κράτος στη συζήτηση για το «κράτος ασφάλειας». Από την επέκταση της ελευθερίας στην επέκταση της «σταθερότητας». Απ’ αυτή την άποψη, η υπερεθνική τρομοκρατία εμποδίζει τη διεξαγωγή των απαραίτητων κοινωνικών αγώνων και διευκολύνει όσους δεν θέλουν να βλέπουν τα όνειρα να παίρνουν εκδίκηση.
Το συμπέρασμά μας είναι ότι απαιτείται το κοινωνικό κίνημα να έχει με συνέπεια ανοιχτό το μέτωπό του ενάντια στην υπερεθνική τρομοκρατία, αλλά και αυτό που ονομάζουμε τρομολαγνία, ώστε να μπορέσει να θέσει και να διεκδικήσει με επιτυχία τα ζητήματα της κοινωνίας του 21ου αιώνα. Η πάλη των κοινωνικών κινημάτων για την υπέρβαση του σημερινού κατεστημένου με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να συμπλέει με εκείνη την πάλη ενάντια στο σήμερα που θεοποιεί τις πτυχές του χθες που διακρίνονταν για τη βαρβαρότητά τους. Ούτε να ταυτίζει την κριτική στο υπάρχον από τη σκοπιά της χθεσινής φανατικής θρησκευτικής βαρβαρότητας.
Μόνο που, αυτή, περισσότερο επιδιώκει να προκαλέσει δέος και την εντύπωση ότι μπορεί να νικήσει τον όποιο αντίπαλο, παρά να διαμορφώσει πρόγραμμα που να εξασφαλίζει σε λαούς καλύτερες υλικο-τεχνικές συνθήκες ύπαρξης.
Στόχος της υπερεθνικής τρομοκρατίας, όπως επιβεβαιώνει και το τετραπλό χτύπημα στο Λονδίνο, δεν είναι ούτε να τσακιστεί η φυσική δύναμη του αντίπαλου, αλλά ούτε και να χτυπηθούν τα επιτελεία και οι κοινωνικά κυρίαρχες ομάδες της Δύσης, αλλά να «σπάσει» ψυχικά ο πληθυσμός που διευθύνεται απ’ αυτές. Σε αυτό το πλαίσιο, η βία παύει να είναι μέσο για την προώθηση ενός κοινωνικά δίκαιου προγράμματος, αλλά γίνεται αυτοσκοπός. Στρέφεται ενάντια σε εργαζομένους, που είναι πιο εύκολος και προσβάσιμος γι’ αυτήν στόχος. Τοιουτοτρόπως, διευκολύνει τις ελίτ της Δύσης να θέτουν το δίλημμα «ασφάλεια ή περισσότερη δημοκρατία».
1 Ιστορικά, η υπερεθνική τρομοκρατία αυτονομείται από το πλαίσιο εκδήλωσης της εθνικά προσδιοριζόμενης τρομοκρατίας και αποκτά διαφορετικές δομές και λειτουργίες. Είναι περισσότερο αυτονομημένη από την κοινωνία και τις κοινωνικές διαμάχες απ’ ό,τι η εθνική τρομοκρατία. Θυμίζω ότι ήδη από τα μέσα του 18ου αιώνα καταγράφηκε η τάση αυτονόμησης της τρομοκρατίας από το αντάρτικο, στο οποίο ανήκε παλαιότερα ως δευτερεύουσας μορφής πάλη (όπως, εξάλλου, και το αντάρτικο είχε αυτονομηθεί μετά τον 19ο αιώνα από τον «τακτικό» πόλεμο).
Οι επιθέσεις της παγκοσμίως δικτυωμένης τρομοκρατίας πραγματοποιούνται από μειοψηφίες. Δεν τις προωθούν οι φτωχές λαϊκές μάζες, ώστε να μιλά κανείς για «αντίσταση των λαών», αλλά δυνάμεις οι οποίες έχουν πρόσβαση σε μέσα βίας, όπως επίσης και τη θέληση να τα χρησιμοποιήσουν τυφλά και χωρίς κανόνες. Ετσι, λοιπόν, ενώ το αντάρτικο ως αυτονομημένη μορφή πολέμου επιδίωκε να θέσει υπό τον έλεγχό του και να αναπτύξει τις περιοχές όπου πολεμούσε, καθώς και να δημιουργήσει μια καινούρια (πιο δίκαιη και πιο ανεπτυγμένη) κοινωνία, η υπερεθνική τρομοκρατία επιδιώκει να καταστρέψει τον υπάρχοντα κοινωνικό ιστό, χωρίς να τον αντικαταστήσει από κάποιο «προοδευτικό» σύστημα.
Η παγκοσμιοποιημένη τρομοκρατία δεν εμφανίζεται μόνο ως ένας νέου τύπου πόλεμος, αλλά και ως ένας βίαιος πόλεμος διαμέσου νέων τεχνολογιών. Δεν κάνει μόνο χρήση τεχνολογιών που άπτονται άμεσα του πολέμου και που χαρακτηρίστηκαν ως η «στρατιωτική επανάσταση» στα τέλη του 20ού αιώνα, αλλά και εκείνων των νέων τεχνολογιών που συνδέονται με τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, όπως είναι η εικόνα της τρομοκρατικής επίθεσης στην τηλεόραση ή το διαδίκτυο. Στόχος των παγκόσμιων δικτύων τρομοκρατίας, πλέον, σε αντίθεση με το αντάρτικο, δεν είναι η άμεση ήττα των αντίπαλων κυρίαρχων ομάδων, αλλά η τρομοκράτηση των πληθυσμών και η παραγωγή πολεμικής εικόνας στα νέα ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης.
2 Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, το κύριο χαρακτηριστικό της υπερεθνικής τρομοκρατίας, είναι μια νέα κοινωνική λειτουργία του πολέμου. Τον μετατρέπει σε τρόπο ζωής. Επιθυμεί να επιβάλει την παράλυση κάθε κρατικής δομής και θεσμού ώστε να ζήσουν και «οι άπιστοι» σε νέα θρησκευτικά χαλιφάτα.
Δεν πολεμά κύρια στη βάση ενός πολιτικού προγράμματος, αλλά «επισημαίνοντας» εχθρούς, κύρια τη Δύση και τις χειραφετημένες γυναίκες. Αποβλέπει περισσότερο να στείλει τον αντίπαλο με «τη βοήθεια του Θεού» στην κόλαση, παρά να δημιουργήσει κάποιον επίγειο παράδεισο. Δεν είναι ο λαός που την καθοδηγεί, αλλά ο Θεός. Επιδιώκει την επιστροφή στις ρίζες των θεϊκών εντολών, του θεϊκού νόμου, του θεϊκού κράτους.
Η υπερεθνική τρομοκρατία πραγματώνει τη βαρβαρότητα μιας «αποκάλυψης» ενάντια σε πολλές κατακτήσεις της ανθρώπινης κοινωνικής εξέλιξης. Μιας αποκάλυψης που δεν προέρχεται από τις φτωχές λαϊκές μάζες, όπως λέει ένα παραμύθι στη Δύση, αλλά από δυνάμεις που αποβλέπουν στη δική τους εξουσία στο όνομα του Θεού και ενάντια στις κατακτήσεις και τις εγγυήσεις της νεωτερικότητας.
Οσο και αν καταδικάζει κανείς, λοιπόν, την ιστορία, τη δράση και την παρουσία των ισχυρών της Δύσης, με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να ταυτιστεί ή να υιοθετήσει τα τροπάρια της υπερεθνικής τρομοκρατίας που όλο και περισσότερο προκαλεί θύματα ανάμεσα στα πλέον ανυπεράσπιστα λαϊκά στρώματα στις χώρες όπου δρα.
3 Η υπερεθνική τρομοκρατία είναι αποτέλεσμα και συστατικό της σημερινής παγκοσμιοποίησης και εκφράζει την κατακερματισμένη πλευρά της. Γι’ αυτό, όταν δρα, προσφέρει τη δυνατότητα στις κυρίαρχες ομάδες της Δύσης να μετατοπίσουν τον δημόσιο διάλογο από το ερώτημα «Τι χρειάζεται αύριο η ανθρωπότητα;» στο ερώτημα «Πώς θα περισωθεί σήμερα η δυτική κοινωνία;».
Από τη συζήτηση για το κοινωνικό κράτος στη συζήτηση για το «κράτος ασφάλειας». Από την επέκταση της ελευθερίας στην επέκταση της «σταθερότητας». Απ’ αυτή την άποψη, η υπερεθνική τρομοκρατία εμποδίζει τη διεξαγωγή των απαραίτητων κοινωνικών αγώνων και διευκολύνει όσους δεν θέλουν να βλέπουν τα όνειρα να παίρνουν εκδίκηση.
Το συμπέρασμά μας είναι ότι απαιτείται το κοινωνικό κίνημα να έχει με συνέπεια ανοιχτό το μέτωπό του ενάντια στην υπερεθνική τρομοκρατία, αλλά και αυτό που ονομάζουμε τρομολαγνία, ώστε να μπορέσει να θέσει και να διεκδικήσει με επιτυχία τα ζητήματα της κοινωνίας του 21ου αιώνα. Η πάλη των κοινωνικών κινημάτων για την υπέρβαση του σημερινού κατεστημένου με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να συμπλέει με εκείνη την πάλη ενάντια στο σήμερα που θεοποιεί τις πτυχές του χθες που διακρίνονταν για τη βαρβαρότητά τους. Ούτε να ταυτίζει την κριτική στο υπάρχον από τη σκοπιά της χθεσινής φανατικής θρησκευτικής βαρβαρότητας.
