Πέντε χρόνια πολέμου κατά της τρομοκρατίας

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2006-09-13

Προχθές έκλεισαν πέντε χρόνια πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Σ αυτό το διάστημα πολλά έγιναν, πολλά ειπώθηκαν, αλλά οι αρχικές αντιδράσεις παρέμειναν πολωμένες. Από τη μια, όσοι πιστεύουν ότι ο πόλεμος ήταν αναγκαίος και πρέπει να συνεχιστεί μέχρι την τελική νίκη. Και από την άλλη, όσοι τον καταδικάζουν ως μια προσπάθεια των Αμερικανών να επιβάλουν την ηγεμονία τους. Τα εκατέρωθεν επιχειρήματα έχουν διατυπωθεί τόσες φορές, ώστε δεν έχει νόημα να τα επαναλάβουμε. Υπάρχει όμως μια πτυχή του θέματος, η οποία σηκώνει συζήτηση: για τι είδους πόλεμο πρόκειται;

Ο ορισμός του πολέμου, όπως όλοι τον καταλαβαίνουμε, προϋποθέτει την ύπαρξη δύο ήδη συγκροτημένων αντιπάλων, οι οποίοι έρχονται σε ρήξη επειδή οι επιδιώξεις τους αλληλοαναιρούνται και μόνο με τη χρήση βίας θα κριθεί ποιος από τους δύο θα επικρατήσει. Είτε μιλάμε για την Αθήνα και τη Σπάρτη στον 5ο π.Χ. αιώνα, είτε για τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο στον 20ό, το σχήμα παραμένει το ίδιο: οι αντίπαλοι προϋπάρχουν και έχουν διαμετρικά αντίθετες προθέσεις. Αυτό ακριβώς λείπει από τον «πόλεμο» κατά της τρομοκρατίας, με την έννοια ότι ο εχθρός των Αμερικανών σε μεγάλο βαθμό κατασκευάζεται. Και κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Επειδή κάποιοι θα διαφωνήσουν επικαλούμενοι πραγματικά γεγονότα, ας γίνουμε σαφείς. Ουδείς αρνείται ότι η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους συνέβη και προηγήθηκε. Γατί όμως συνέβη; Η απάντηση είναι ότι με αυτή τη θεαματική κίνηση μια σχετικά μικρή περιφερειακή ομάδα θέλησε να γίνει ο μείζων, ή μάλλον ο μοναδικός και ο πραγματικός αντίπαλος των ΗΠΑ και της Δύσης. Οσο παράξενο και να φαίνεται, οι απώτερες επιδιώξεις και του Μπιν Λάντεν και των νεοσυντηρητικών στην Ουάσιγκτον εδώ ταυτίστηκαν.

Για τους Αμερικανούς η ανάδειξη της Αλ Κάιντα σε μοναδικό και απόλυτο εχθρό είχε δύο πλεονεκτήματα: το πρώτο και άμεσο ήταν ότι έβγαλε από τη συζήτηση τις ευθύνες τους πριν από την 11η Σεπτεμβρίου. Η επίθεση πήρε τις διαστάσεις μιας πράξης επέκεινα της πολιτικής, η οποία παραπέμπει σε μυθολογικές αφηγήσεις όπου το κακό συγκρούεται με το καλό. (Ο Μπιν Λάντεν δεν θα διαφωνούσε.) Και αυτό οδήγησε στην εξής χιλιοειπωμένη και σαθρή δικαιολογία: θα το έκαναν έτσι κι αλλιώς, άρα δεν υπάρχει από τη μεριά μας συντρέχον έγκλημα.

Στην πορεία όμως προέκυψε και κάτι άλλο που δείχνει καθαρά την ιδιαιτερότητα αυτής της αναμέτρησης. Σε έναν κανονικό πόλεμο φροντίζουμε να αποδυναμώνουμε τον αντίπαλο αμφισβητώντας την ισχύ του και προλαμβάνοντας οποιαδήποτε κίνησή του να αποκτήσει συμμάχους. Στον «πόλεμο» κατά της τρομοκρατίας όμως οι Αμερικανοί κάνουν ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή «χαρίζουν» στην Αλ Κάιντα διάφορες πράξεις αντίστασης ανά τον κόσμο, με το εξωφρενικό επιχείρημα ότι τις υποκινεί. Για παράδειγμα, όπως αποφάνθηκε προ ημερών η σχετική έρευνα στην Αμερική, ο Σαντάμ δεν είχε καμία σχέση με τον Μπιν Λάντεν. Και όμως, αυτό και τα ανύπαρκτα όπλα μαζικής καταστροφής επικαλέστηκαν οι νεοσυντηρητικοί για να δικαιώσουν την εισβολή στο Ιράκ. Σήμερα ακούμε το ίδιο για το Ιράν. Αύριο μπορεί η Αλ Κάιντα να ξεφυτρώσει στη Λατινική Αμερική.

Γιατί το κάνουν; Γιατί ψεύδονται και κατασκευάζουν έναν εχθρό πολύ μεγαλύτερο απ ό,τι είναι; Υπάρχει και απάντηση και προηγούμενο: στον ψυχρό πόλεμο και οι δύο πλευρές απέδωσαν στον αντίπαλό τους δαιμονικές ιδιότητες και ικανότητες. Οι κατασταλτικοί μηχανισμοί στην Αμερική εξασφάλισαν την προνομιακή τους θέση πείθοντας τους συμπατριώτες τους ότι οι κομμουνιστές βρίσκονται παντού, ακόμα και κάτω από το κρεβάτι τους. Οι Σοβιετικοί πίστευαν ότι οι πράκτορες των καπιταλιστών ευθύνονταν για κάθε δυσλειτουργία στο σοσιαλιστικό παράδεισο. Και το παράδοξο είναι ότι στην προσπάθειά τους να πατάξουν τον πανταχού παρόντα εχθρό, τον ενίσχυσαν. Στη Δύση η αστυνομοκρατία στρατολόγησε αριστερούς, ενώ στις σοσιαλιστικές χώρες τα ολοένα και περισσότερα θύματα της «ιδεολογικής επαγρύπνησης» στράφηκαν προς την Αμερική.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σήμερα. Ο «πόλεμος» κατά της τρομοκρατίας δίνει το δικαίωμα στους Αμερικανούς να στιγματίσουν ως τρομοκράτη όποιον αντιστέκεται στην πολιτική τους. Ταυτόχρονα η σταυροφορία τους κατά του κακού κατασκευάζει τρομοκράτες. Είναι μια περίεργη, μια αντιφατική σχέση μίσους και αλληλοτροφοδοσίας, εφόσον ο εχθρός και πρέπει να νικηθεί (παραδοσιακός πόλεμος) αλλά και πρέπει να υπάρχει (ιδεολογικός πόλεμος). Στην Ελλάδα χαιρόμαστε χαρά μεγάλη όταν οι Αμερικανοί σκοντάφτουν, πράγμα απόλυτα κατανοητό σε συναισθηματικό επίπεδο. Ας αναλογιστούμε όμως κάτι περισσότερο περίπλοκο. Οι ΗΠΑ και ο ισλαμικός φονταμενταλισμός της Αλ Κάιντα, οι δύο συμμετρικοί αντίπαλοι, λένε ότι θέλουν να φτιάξουν έναν κόσμο κατ εικόνα και ομοίωσή τους. «Δημοκρατικό» οι μεν· «ισλαμικό» οι δε. Σε τελική ανάλυση όμως θέλουν να επιβάλουν ως μοναδικό μοντέλο πολιτικής τη δική τους σύγκρουση. Συνεπώς η ταύτιση με τη μία ή την άλλη πλευρά δεν αποτελεί λύση. Το ζητούμενο φυσικά δεν είναι η ουδετερότητα αλλά η δημιουργία καταστάσεων όπου το δίλημμα αυτό θα ισχύει λιγότερο.

Θέματα επικαιρότητας: Διεθνής Τρομοκρατία

Το Πακιστάν μοιάζει με βόμβα έτοιμη να εκραγεί

David Ignatius, 2009-04-12

Το Πακιστάν θυμίζει βόμβα μολότοφ που περιμένει το σπίρτο...

Περισσότερα

Το χρονικό ενός καλά οργανωμένου μακελειού

Κάκη Μπαλλή, 2008-12-07

Δέκα νέοι άνδρες λέγεται ότι ήταν, ίσως λίγοι περισσότεροι....

Περισσότερα

Επιστροφή στη ζωή

Γιώργος Αγγελόπουλος, 2008-03-26

«Η μη βία», λέει, «είναι ο νέος μου τζιχάντ». Έξι χρόνια αφότου...

Περισσότερα

Η Αριστερά και η βία: Μια συμβολή του Φάουστο Μπερτινόττι

Στάθης Λουκάς, 2007-02-22

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μέρος από την επεξεργασμένη...

Περισσότερα

Γίναμε άραγε κατά πέντε χρόνια σοφότεροι;

Μισέλ Ροκάρ, 2006-09-19

Η πέμπτη επέτειος των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου της...

Περισσότερα
Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Πέντε χρόνια πολέμου κατά της τρομοκρατίας

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 2006-09-13

Προχθές έκλεισαν πέντε χρόνια πολέμου κατά της τρομοκρατίας....

Περισσότερα

Ο κόσμος χωρίς την 11η Σεπτεμβρίου...

Κάκη Μπαλλή, 2006-09-10

Πώς θα ήταν άραγε ο κόσμος χωρίς το σοκ της 11ης Σεπτεμβρίου;...

Περισσότερα

Tι γεννά τον φαύλο κύκλο της βίας;

Νίκος Κοτζιάς, 2006-08-19

H δημόσια συζήτηση για τις εξελίξεις στη Mέση Aνατολή και...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Νίκος Μπίστης

Γιά ένα νέο Μέτωπο Λογικής στην εεξωτερική πολιτική

Νίκος Μπίστης, 2024-12-02

Πριν μια βδομάδα η Εποχή είχε φιλοξενήσει άρθρο μου για...

Σωτήρης Βαλντέν

Όχι στο ”πατριωτικό Μέτωπο”

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-12-01

Κάθε μέρα που περνά, τα «ήρεμα νερά» στις ελληνοτουρκικές...

Δημήτρης Λιάκος

Σκέψεις, με αφορμή το βιβλίο της Άνγκελα Μέρκελ

Δημήτρης Λιάκος, 2024-12-01

Η έκδοση των απομνημονευμάτων της Άνγκ. Μέρκελ και οι αναφορές...

Στέργιος Καλπάκης

Αφετηρία μιας νέας εποχής ανάκαμψης

Στέργιος Καλπάκης, 2024-11-26

Μετά από όσα συνέβησαν τη χρονιά που πέρασε απαιτούνται...

Χρήστος Ροζάκης

Ανατρέχοντας στο παρελθόν των ελληνοτουρκικών

Χρήστος Ροζάκης, 2024-11-23

Οι ομάδες του «πατριωτικού μετώπου» έχουν οργιάσει με μια...

Αντώνης Λιάκος

Μπορεί να επιβιώσει η Αριστερά;

Αντώνης Λιάκος, 2024-11-24

Δεδομένων του κατακερματισμού, της απώλειας επιρροής και...

Δημήτρης Χατζησωκράτης

Συνέδριο καμπής…

Δημήτρης Χατζησωκράτης, 2024-11-07

Αύριο το απόγευμα ξεκινάει τις εργασίες του το Έκτακτο...

Σωτήρης Βαλντέν

Ελληνοτουρκικά: ο Μητσοτάκης, ο Σαμαράς και η αντιπολίτευση

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-10-29

Οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για αποκλιμάκωση και διάλογο...

Μαριλένα Κοππά

Κάποιες σκέψεις για τον ελληνοτουρκικό διάλογο

Μαριλένα Κοππά, 2024-10-26

Χρειάζεται αποφασιστικότητα, σχεδιασμός και εξαιρετικά...

Δειλά βήματα στο Κυπριακό

Κυριάκος Πιερίδης, 2024-10-20

Η «διευρυμένη συνάντηση» που προανήγγειλε ο Γκουτέρες...

Τα μίλια και η θάλασσα

Παύλος Τσίμας, 2024-10-19

Συμπληρώνονται, αυτές τις ημέρες, 51 χρόνια από τότε που...

Θόδωρος Τσίκας

Ελλάδ, Ισραήλ και κρίση στη Μέση Ανατολή

Θόδωρος Τσίκας, 2024-10-12

Στη χώρα μας ο δημόσιος διάλογος διεξάγεται μεταξύ δύο...

×
×