Aκυβέρνητος πλανήτης

H ανάγκη για μια σταθερή παγκόσμια διακυβέρνηση προβάλλει σε κάθε νέα κρίση πιο επιτακτική. Μέσα από εκατομμύρια τηλεοπτικούς δέκτες, όλα τα βλέμματα αυτές τις ημέρες είναι στραμμένα στην κλιμάκωση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή: πολιτών που φρίττουν και συμπάσχουν παρακολουθώντας αμάχους να σκοτώνονται, τα σπίτια και τις υποδομές τους να καταστρέφονται και, ταυτόχρονα, ανησυχούν για τη βάση της δικής τους υλικής ευημερίας, καθώς το πετρέλαιο ακριβαίνει, οι μετοχές κατρακυλούν στα Χρηματιστήρια και το φάσμα μιας οικονομικής ύφεσης διαγράφεται πάλι στον ορίζοντα.

Από την τριήμερη σύνοδο των οκτώ ισχυρών στην Αγία Πετρούπολη δεν περίμενε κανείς πολλά. Ως προς την «ενεργειακή ασφάλεια», το θέμα που προέταξε στην ατζέντα ο φιλοξενών Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, πρακτικό αποτέλεσμα δεν προέκυψε. Το Μεσανατολικό κυριάρχησε, ενώ απέναντι στη μονομέρεια της κυβέρνησης Μπους να δικαιολογεί ως «αυτοάμυνα» κάθε επίθεση του Ισραήλ, κάποια πρόοδο έμοιαζε να συνιστά η συμβιβαστική ανακοίνωση των οκτώ που καλούσε και τις δύο πλευρές να αναστείλουν τις ρίψεις πυραύλων και να απελευθερώσουν τους ομήρους που κρατούν. Αλλά τη Δευτέρα, οι όποιες ελπίδες διαψεύσθηκαν. Ενώ ο ισραηλινός στρατός προήλαυνε στον Λίβανο, η πρωτοβουλία που ανέλαβε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να συγκληθεί το Συμβούλιο Ασφαλείας και να αποφασίσει την αποστολή διεθνούς στρατιωτικής δύναμης, προσέκρουσε στο αμερικανικό βέτο. Απειλείται γενίκευση του πολέμου και η απόσταση από μιαν ειρηνική διευθέτηση φαντάζει μεγαλύτερη παρά ποτέ.

Τρομακτικές εξελίξεις έχουμε ωστόσο παράλληλα σε πολλά άλλα μέρη του πλανήτη, τα οποία και δεν φωτίζουν τούτη τη στιγμή οι προβολείς της δημοσιότητας. Οι άδικοι θάνατοι δεν μπαίνουν στη ζυγαριά, ας μη χάνουμε όμως τη γενικότερη εικόνα: σε 200 και πλέον ανέρχονταν στον Λίβανο τα θύματα στο εξαήμερο της κλιμάκωσης της βίας ώς τη Δευτέρα, χιλιάδες πεθαίνουν κάθε μέρα στην Αφρική από πείνα, ασθένειες, φτώχεια και τοπικούς πολέμους, που με μια διαφορετική παγκόσμια πολιτική θα ήταν εφικτό να αρχίσουν να σώζονται. Μια παράγραφος στην ανακοίνωση των οκτώ ισχυρών, στην οποία δεν δόθηκε τόση προσοχή, παρατείνει ώς τον Αύγουστο τις διαπραγματεύσεις της Ντόχα. Είχε γίνει φανερό ότι και η τελευταία προθεσμία - του Ιουλίου - δεν θα κατέληγε σε συμφωνία, οπότε ο φιλόδοξος «γύρος της ανάπτυξης» που άνοιξαν οι 149 χώρες-μέλη του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου τον Δεκέμβριο του 2001, ως απάντηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον τρεις μήνες νωρίτερα, θα κατέρρεε οριστικά.

Μέσα στα τεσσεράμισι χρόνια που μεσολάβησαν, η εμμονή των πλουσίων χωρών, των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά πρώτο λόγο, στην προστασία της δικής τους γεωργίας με δασμούς και πλουσιοπάροχες επιδοτήσεις (όπου συγκαταλεγόμαστε και εμείς), και η αντιδικία τους με τις δυναμικά αναπτυσσόμενες χώρες - Βραζιλία, Ινδία, Κίνα και τις άλλες της ομάδας των 20 - δεν άφησαν περιθώρια για μια συμφωνία που θα άνοιγε δρόμους στο εμπόριο και την ανάπτυξη των φτωχών αφρικανικών χωρών. Ακόμα και η αρχική αμερικανική δέσμευση να απαλλαγούν οι φτωχές χώρες από τις ακριβές πατέντες στα φάρμακα κατά του AIDS δεν τηρήθηκε, προς όφελος των εταιριών, όπως αποκάλυψε πρόσφατη έκθεση των Δημοκρατικών στο Κογκρέσο. Θα μπορούσε μέσα σε λίγες εβδομάδες να καλυφθεί η απραξία τεσσεράμισι ετών; Ναι, αν υπήρχε πολιτική βούληση, καθώς τα θέματα είναι εξαντλημένα στις μακρές λεπτομερειακές τεχνικές συζητήσεις που προηγήθηκαν. Αλλά η επαρκής πολιτική βούληση είναι επείγον ζητούμενο, διότι άλλη παράταση δεν μπορεί να υπάρξει: το πρώτο εξάμηνο του 2007 εκπνέει η εντολή του Κογκρέσου στην κυβέρνηση Μπους να υπογράψει τη συνολική συμφωνία που θα διαπραγματευθεί.

Στο μεταξύ 14 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, συμφώνησαν στις 20 Ιουνίου να χρηματοδοτήσουν μέτρα για την καλύτερη φρούρηση των Καναρίων Νήσων από τους Αφρικανούς μετανάστες που προσπαθούν να μπουν στην Ευρώπη - 10.000 απελπισμένοι υπολογίζεται ότι πέρασαν από εκεί με ψαρόβαρκες το πρώτο εξάμηνο φέτος, πέρα από όσους πνίγηκαν. Και σε κοινή διάσκεψη στις 10-11 Ιουλίου στο Ραμπάτ του Μαρόκου οι Ευρωπαίοι πίεσαν τους εκπροσώπους των αφρικανικών κυβερνήσεων να δέχονται πίσω τους επαναπροωθούμενους λαθρομετανάστες. Πέτυχαν να επιβάλουν τη θέση τους, αλλά αυτό δεν θα σταματήσει το κύμα, όσο η πολιτική για την ανάπτυξη μένει στις διακηρύξεις. Στην Κωνσταντινούπολη η «Le Monde» εντόπισε δεκάδες Αφρικανούς έτοιμους να αψηφήσουν τα ναρκοπέδια του Έβρου. Δεν ζητούν άσυλο. «Το άσυλο δεν λαμβάνει υπόψη τη φτώχεια, όμως η φτώχεια σκοτώνει περισσότερο από τον πόλεμο», έλεγε μετανάστης από το Καμερούν.