Η Ακροδεξιά πάνω από την Ευρώπη
Π.Κ. Ιωακειμίδης, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2014-03-14
«Το φάντασμα της Ακροδεξιάς και του εθνολαϊκισμού πλανάται πάνω από την Ευρώπη». Καθώς πλησιάζουν οι ευρωεκλογές εντείνεται και η ανησυχία για το ενδεχόμενο ακραία, εθνολαϊκιστικά, ευρωσκεπτικιστικά κόμματα να καταλάβουν ένα σημαντικό μερίδιο εδρών (μεταξύ 20% και 25% σύμφωνα με τις εκτιμήσεις) και να δυναμιτίσουν έτσι την προοπτική της ευρωπαϊκής ενοποίησης αλλά και τη νομοθετική διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι σε ορισμένες χώρες - μέλη (Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο κ.ά.) τα ακροδεξιά κόμματα ίσως αναδειχθούν σε ισχυρή πολιτική δύναμη καταλαμβάνοντας ακόμη και τη δεύτερη θέση, εκτοπίζοντας τα κύρια κόμματα από την πολιτική σκηνή. Ποια ακριβώς όμως είναι η έκταση του φαινομένου της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη;
Στις 8 από τις 28 χώρες - μέλη της ΕΕ δεν υπάρχουν ακροδεξιά, εθνολαϊκιστικά, ευρωσκεπτικιστικά κόμματα. Στις οκτώ αυτές χώρες περιλαμβάνονται οι τέσσερις από τις πέντε χώρες που είναι ή βρέθηκαν σε πρόγραμμα (Μνημόνιο), σε κατάσταση δηλαδή δεινής οικονομικής κρίσης. Οι τέσσερις χώρες είναι οι Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Κύπρος (βεβαίως στις χώρες αυτές υπάρχουν ευδιάκριτα συντηρητικά κόμματα αλλά όχι ακροδεξιά). Η εξαίρεση από τις πέντε χώρες είναι η Ελλάδα, η οποία έχει αναπτύξει όχι απλώς ακροδεξιά, εθνολαϊκιστικά, ευρωσκεπτικιστικά πολιτικά μορφώματα, αλλά αμιγώς φασιστικά - ναζιστικά με στοιχεία εγκληματικής οργάνωσης (Χρυσή Αυγή). Από τις είκοσι χώρες - μέλη της Ενωσης με ακροδεξιά κόμματα σε ένδεκα χώρες - μέλη τα κόμματα αυτά κατέγραψαν αύξηση της εκλογικής τους δύναμης στην περίοδο 2005-2013, στις υπόλοιπες εννέα σημείωσαν μείωση. Αλλά μόνο σε πέντε χώρες (Αυστρία, Φινλανδία, Γαλλία, Ουγγαρία, Λετονία) η αύξηση αυτή ξεπέρασε το 5% (η Ελλάδα είναι και αντιμετωπίζεται ως ειδική περίπτωση λόγω Χρυσής Αυγής). Στη Φινλανδία σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση: από 4,1% το 2007 οι Αληθινοί Φινλανδοί εκτινάχθηκαν στο 19% το 2011. Βεβαίως, οι δημοσκοπήσεις σήμερα δείχνουν ότι τα κόμματα αυτά έχουν μεγαλύτερη απήχηση αν και θα πρέπει να περιμένουμε τις ευρωεκλογές για να δούμε την πραγματική εκλογική τους δύναμη.
Πού οφείλεται όμως η εκτιμώμενη άνοδος των ακροδεξιών/ εθνολαϊκιστικών/ ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων; Η πρώτη απάντηση είναι στην οικονομική κρίση, τη γενικευμένη πολιτική λιτότητας που έχει επιβληθεί σε πολλές χώρες - μέλη. Ωστόσο, η θέση αυτή δεν υποστηρίζεται ισχυρά από τα πραγματικά δεδομένα, καθώς, όπως ήδη προαναφέραμε, στις τέσσερις από τις πέντε χώρες που βρέθηκαν στη χειρότερη οικονομική κρίση δεν αναπτύχθηκαν ακροδεξιά κόμματα. Αντίθετα, ακροδεξιά, εθνολαϊκιστικά κόμματα διαφόρων αποχρώσεων έχουμε στις σχετικά πλέον εύρωστες οικονομικά χώρες - μέλη της Ενωσης Φινλανδία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο και, τελευταία, Γερμανία. Επομένως, η οικονομική κρίση, αν και πρέπει να συνιστά ενισχυτικό συντελεστή, δεν προσφέρει επαρκή εξήγηση. Ενας δεύτερος λόγος που έχει αναφερθεί είναι η μετανάστευση αλλά και πάλι, αν και φαίνεται να υπάρχει «θετική σχέση», δεν εξηγεί επαρκώς το φαινόμενο της ανόδου της Ακροδεξιάς.
Η πλέον πειστική εξήγηση εμφανώς βρίσκεται κάπου αλλού. Ειδικότερα η άνοδος της εθνολαϊκιστικής Ακροδεξιάς φαίνεται να αποτελεί τη δηλητηριώδη αντίδραση - σύμπτωμα σ’ ένα μάλλον γενικώς θετικό φαινόμενο: την ευρύτερη διείσδυση της Ευρώπης στα εθνικά πολιτικά συστήματα των χωρών μελών, διείσδυση που ακουμπά τις πλέον εσωτερικές πτυχές της εθνικής κυριαρχίας. Ο εξευρωπαϊσμός αυτός των εθνικών συστημάτων τείνει προς τη δημιουργία της «ευρωπαϊκής πολιτικής σφαίρας» (και αυτό αποτυπώνεται σε σειρά εκδηλώσεων, ακόμη και στην προσπάθεια των ακροδεξιών κομμάτων για διεθνικές συνεργασίες). Αλλά η δημιουργία ακριβώς αυτής της δυναμικής προκαλεί την αντίδραση για προστασία του εθνικού κράτους, τη δήθεν προστασία της εθνικής ταυτότητας, έστω και με επιστροφή στους «δαίμονες του ευρωπαϊκού παρελθόντος» (εκατό χρόνια μετά την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου). Στην Ελλάδα ωστόσο η άνοδος της Χρυσής Αυγής ως φασιστικού μορφώματος, ενώ τροφοδοτείται από την οικονομική κρίση, την κοινωνική δυσπραγία, την ανεργία, νομίζω ότι κατά βάση οφείλεται στην εθνολαϊκιστική κουλτούρα υποβάθρου που καλλιεργείται συστηματικά από πολλούς φορείς (επίσημο κράτος, εκπαίδευση, Εκκλησία) και που δημιουργεί το κατάλληλο περιβάλλον επώασης του φαινομένου.
Είναι εμφανές ότι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο είμαστε αντιμέτωποι με μια νέα σύγκρουση ανάμεσα στις δυνάμεις της υπερεθνικής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και σ’ αυτές της εθνολαϊκιστικής αναδίπλωσης και επιστροφής στο παρελθόν. Και δεν είναι τυχαίο ότι οι ακροδεξιές, εθνολαϊκιστικές δυνάμεις από το ένα άκρο της Ευρώπης ώς το άλλο έχουν αβυσσαλέες διαφορές, αλλά ένα κοινό συνδετικό στοιχείο: τη διάλυση της ΕΕ και την αντιστροφή της διαδικασίας ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ε, αυτό δεν πρέπει να περάσει.
Στις 8 από τις 28 χώρες - μέλη της ΕΕ δεν υπάρχουν ακροδεξιά, εθνολαϊκιστικά, ευρωσκεπτικιστικά κόμματα. Στις οκτώ αυτές χώρες περιλαμβάνονται οι τέσσερις από τις πέντε χώρες που είναι ή βρέθηκαν σε πρόγραμμα (Μνημόνιο), σε κατάσταση δηλαδή δεινής οικονομικής κρίσης. Οι τέσσερις χώρες είναι οι Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Κύπρος (βεβαίως στις χώρες αυτές υπάρχουν ευδιάκριτα συντηρητικά κόμματα αλλά όχι ακροδεξιά). Η εξαίρεση από τις πέντε χώρες είναι η Ελλάδα, η οποία έχει αναπτύξει όχι απλώς ακροδεξιά, εθνολαϊκιστικά, ευρωσκεπτικιστικά πολιτικά μορφώματα, αλλά αμιγώς φασιστικά - ναζιστικά με στοιχεία εγκληματικής οργάνωσης (Χρυσή Αυγή). Από τις είκοσι χώρες - μέλη της Ενωσης με ακροδεξιά κόμματα σε ένδεκα χώρες - μέλη τα κόμματα αυτά κατέγραψαν αύξηση της εκλογικής τους δύναμης στην περίοδο 2005-2013, στις υπόλοιπες εννέα σημείωσαν μείωση. Αλλά μόνο σε πέντε χώρες (Αυστρία, Φινλανδία, Γαλλία, Ουγγαρία, Λετονία) η αύξηση αυτή ξεπέρασε το 5% (η Ελλάδα είναι και αντιμετωπίζεται ως ειδική περίπτωση λόγω Χρυσής Αυγής). Στη Φινλανδία σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση: από 4,1% το 2007 οι Αληθινοί Φινλανδοί εκτινάχθηκαν στο 19% το 2011. Βεβαίως, οι δημοσκοπήσεις σήμερα δείχνουν ότι τα κόμματα αυτά έχουν μεγαλύτερη απήχηση αν και θα πρέπει να περιμένουμε τις ευρωεκλογές για να δούμε την πραγματική εκλογική τους δύναμη.
Πού οφείλεται όμως η εκτιμώμενη άνοδος των ακροδεξιών/ εθνολαϊκιστικών/ ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων; Η πρώτη απάντηση είναι στην οικονομική κρίση, τη γενικευμένη πολιτική λιτότητας που έχει επιβληθεί σε πολλές χώρες - μέλη. Ωστόσο, η θέση αυτή δεν υποστηρίζεται ισχυρά από τα πραγματικά δεδομένα, καθώς, όπως ήδη προαναφέραμε, στις τέσσερις από τις πέντε χώρες που βρέθηκαν στη χειρότερη οικονομική κρίση δεν αναπτύχθηκαν ακροδεξιά κόμματα. Αντίθετα, ακροδεξιά, εθνολαϊκιστικά κόμματα διαφόρων αποχρώσεων έχουμε στις σχετικά πλέον εύρωστες οικονομικά χώρες - μέλη της Ενωσης Φινλανδία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο και, τελευταία, Γερμανία. Επομένως, η οικονομική κρίση, αν και πρέπει να συνιστά ενισχυτικό συντελεστή, δεν προσφέρει επαρκή εξήγηση. Ενας δεύτερος λόγος που έχει αναφερθεί είναι η μετανάστευση αλλά και πάλι, αν και φαίνεται να υπάρχει «θετική σχέση», δεν εξηγεί επαρκώς το φαινόμενο της ανόδου της Ακροδεξιάς.
Η πλέον πειστική εξήγηση εμφανώς βρίσκεται κάπου αλλού. Ειδικότερα η άνοδος της εθνολαϊκιστικής Ακροδεξιάς φαίνεται να αποτελεί τη δηλητηριώδη αντίδραση - σύμπτωμα σ’ ένα μάλλον γενικώς θετικό φαινόμενο: την ευρύτερη διείσδυση της Ευρώπης στα εθνικά πολιτικά συστήματα των χωρών μελών, διείσδυση που ακουμπά τις πλέον εσωτερικές πτυχές της εθνικής κυριαρχίας. Ο εξευρωπαϊσμός αυτός των εθνικών συστημάτων τείνει προς τη δημιουργία της «ευρωπαϊκής πολιτικής σφαίρας» (και αυτό αποτυπώνεται σε σειρά εκδηλώσεων, ακόμη και στην προσπάθεια των ακροδεξιών κομμάτων για διεθνικές συνεργασίες). Αλλά η δημιουργία ακριβώς αυτής της δυναμικής προκαλεί την αντίδραση για προστασία του εθνικού κράτους, τη δήθεν προστασία της εθνικής ταυτότητας, έστω και με επιστροφή στους «δαίμονες του ευρωπαϊκού παρελθόντος» (εκατό χρόνια μετά την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου). Στην Ελλάδα ωστόσο η άνοδος της Χρυσής Αυγής ως φασιστικού μορφώματος, ενώ τροφοδοτείται από την οικονομική κρίση, την κοινωνική δυσπραγία, την ανεργία, νομίζω ότι κατά βάση οφείλεται στην εθνολαϊκιστική κουλτούρα υποβάθρου που καλλιεργείται συστηματικά από πολλούς φορείς (επίσημο κράτος, εκπαίδευση, Εκκλησία) και που δημιουργεί το κατάλληλο περιβάλλον επώασης του φαινομένου.
Είναι εμφανές ότι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο είμαστε αντιμέτωποι με μια νέα σύγκρουση ανάμεσα στις δυνάμεις της υπερεθνικής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και σ’ αυτές της εθνολαϊκιστικής αναδίπλωσης και επιστροφής στο παρελθόν. Και δεν είναι τυχαίο ότι οι ακροδεξιές, εθνολαϊκιστικές δυνάμεις από το ένα άκρο της Ευρώπης ώς το άλλο έχουν αβυσσαλέες διαφορές, αλλά ένα κοινό συνδετικό στοιχείο: τη διάλυση της ΕΕ και την αντιστροφή της διαδικασίας ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ε, αυτό δεν πρέπει να περάσει.
.jpg)