Η πορεία του ΠαΣοΚ και η αποτυχία της αστικής ολοκλήρωσης

Γιώργος Σιακαντάρης, Το Βήμα της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2015-05-30

Στις 5 με 7 Ιουνίου πραγματοποιείται το Συνέδριο του ΠαΣοΚ. Πολλές αναλύσεις, με το «κύρος» μάλιστα είτε της φιλελεύθερης ιδεολογίας είτε της μαρξιστικής ανάλυσης, επιχειρούν να προσάψουν στο ΠαΣοΚ όλα τα κακά της μοίρας αυτού του τόπου. Είναι τόσο ρηχές που κανονικά κανένας δεν θα έπρεπε να ασχολείται με αυτές. Δυστυχώς όμως δημιουργούν πολιτικό κλίμα, το οποίο δυσχεραίνει τη δημιουργία ενός ισχυρού σοσιαλδημοκρατικού συνασπισμού εξουσίας, που θα αντιμάχεται τον αριστερό εθνολαϊκισμό, τον νεοφιλελευθερισμό και τον ακροδεξιό εθνικισμό. Γι’ αυτό χρειάζεται να αναλυθεί με μεγαλύτερη ψυχραιμία τι ήταν το ΠαΣοΚ και τι κληροδότησε στην ελληνική κοινωνία.

Τι ήταν αυτό το ΠαΣοΚ που σήμερα ακόμη και αυτοί οι οποίοι συνέδεσαν με αυτό την ατομική και επαγγελματική τους ανέλιξη κάνουν πως δεν το γνωρίζουν; Εκ πρώτης όψεως το ΠαΣοΚ αποτέλεσε μια σύνθεση προσώπων και ιδεών από τον χώρο του Κέντρου και της Αριστεράς της προδικτατορικής περιόδου υπό την ηγεσία του ιδρυτή του Ανδρέα Παπανδρέου. Αυτό όμως είναι μια πρώτη, σωστή αλλά επιφανειακή, ανάγνωση της ιστορίας του. Τα αιτήματα του ΠαΣοΚ όπως αυτά αποτυπώθηκαν στην ιδρυτική του Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη συνοψίζονται στο τρίπτυχο «εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική δικαιοσύνη». Αιτήματα που παρουσιάστηκαν ως ριζοσπαστικά για ορισμένους και ως λαϊκισμός από κάποιους άλλους. Αυτά όμως είναι τα αιτήματα κάθε ανολοκλήρωτης αστικής κοινωνίας, κάθε κοινωνίας στην οποία η αστική της τάξη έχει καθυστερήσει να αυτοπραγματωθεί και χρειάζεται τη βοήθεια του κράτους για να το κάνει.

Η ίδρυση του ΠαΣοΚ και η μετατροπή του σε κυβερνών κόμμα έφεραν στην εξουσία έναν σύνθετο συνασπισμό εξουσίας. Εναν συνασπισμό εξουσίας της αδύναμης και ανολοκλήρωτης αστικής τάξης με τα λαϊκά στρώματα. Τον ρόλο του διαμεσολαβητή αυτής της σχέσης έπαιξαν το κόμμα, το κράτος και η δημόσια διοίκηση. Το κράτος και ο κρατισμός δεν οφείλονται στην υστερόβουλη πολιτική εξουσία και στους «παμφάγους» πασόκους, αλλά στον αδύναμο παραγωγικό ιστό αυτής εδώ της χώρας και κατά συνέπεια στην αδύναμη συμμαχία των κοινωνικών στρωμάτων κάθε αστικής κοινωνίας. Το κρυφό αίτημα της αστικής ολοκλήρωσης είναι το κλειδί για να κατανοήσει κανείς τι ήταν το ΠαΣοΚ, τι προσπάθησε να εκφράσει, πού πέτυχε, πού και γιατί απέτυχε. Το προαναφερθέν τρίπτυχο της 3ης Σεπτέμβρη δεν είναι η σημαία μιας ριζοσπαστικής πρότασης, αλλά το σάλπισμα ενός ανολοκλήρωτου αστισμού που επιτίθεται για να καταλάβει τη θέση που του αρμόζει σε κάθε νεωτερική κοινωνία. Στη Δυτική Ευρώπη στα τέλη του 19ου και στις αρχές ως τα μέσα του 20ού αιώνα, όσο και να φαίνεται παράξενο, η αστική ολοκλήρωση προωθήθηκε από τη Σοσιαλδημοκρατία και όχι από τη Δεξιά.

Γι’ αυτό και ο σημιτικός εκσυγχρονισμός είναι η αγωνία του αδύναμου αστισμού να ηγεμονεύσει σε μια κοινωνία η οποία έχει σημαντικές αστικές ελλείψεις. Ο κατά τη γνώμη μου μακράν καλύτερος πρωθυπουργός της μεταπολεμικής Ελλάδας Κώστας Σημίτης αποκάλυψε το πέπλο που έκρυβε το ΠαΣοΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Το πέπλο που πίσω από έναν συγκεχυμένο ριζοσπαστισμό έκρυβε το αίτημα της αστικής ολοκλήρωσης. Και ήταν ο καλύτερος πρωθυπουργός όχι γιατί ήταν ή είναι αρεστός αλλά γιατί προσπάθησε να οδηγήσει στην αστική ολοκλήρωση μέσα από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της χώρας και όχι μέσα από τη χρήση του κόμματος-κράτους. Σίγουρα πολλά δεν έγιναν (μεταρρύθμιση Γιαννίτση, κτύπημα του κράτους ως κομματικού λάφυρου), αυτή όμως ήταν η πιο σημαντική μεταπολεμική προσπάθεια αστικής ολοκλήρωσης

Ο κρατισμός, οι πελατειακές σχέσεις, η κομματοκρατία και η αδύναμη κοινωνία των πολιτών είναι οι μείζονες μομφές κατά του όλου ΠαΣοΚ. Οι πελατειακές σχέσεις (και ο κρατισμός) είναι πρωτίστως αποτέλεσμα της καχεξίας της ελληνικής ιδιωτικής οικονομίας και δευτερευόντως του πολιτικού συστήματος. Το ΠαΣοΚ δεν τις άλλαξε, τις εμβάθυνε αλλά δεν τις δημιούργησε. Ενώ η κομματοκρατία δεν υπήρξε ποτέ, γιατί, αντίθετα απ’ όσα υποστηρίζονται, υπήρχε μια δυνατή συντεχνιακή κοινωνία, η οποία επέβαλλε το άθροισμα των δικών της ατομικών βουλήσεων ως Γενική Βούληση στα αδύναμα κόμματα και στην αδύναμη αστική κοινωνία.

Το ΠαΣοΚ δεν κατόρθωσε να ανταποκριθεί στους λόγους που το γέννησαν. Αν θέλει να επιζήσει, πρέπει να πεθάνει ως κόμμα του αστικού ριζοσπαστισμού και να αναγεννηθεί μετεξελισσόμενο σε σημείο αφετηρίας για τη δημιουργία του ελληνικού σοσιαλδημοκρατικού συνασπισμού εξουσίας. Ενός συνασπισμού που θα έρθει, με σεβασμό στην Ιστορία, για να δημιουργήσει το νέο και όχι για να διασώσει το παλιό. Ενός συνασπισμού που θα ολοκληρώσει το διαχρονικό αίτημα εξαστισμού της κοινωνίας ή, με άλλα λόγια, που θα μεταβάλει τη χώρα σε κανονική ευρωπαϊκή νεωτερική κοινωνία.

Θέματα επικαιρότητας: Αριστερά-κεντροαριστερά

Θανάσης Θεοχαρόπουλος

Ενιαίος λόγος, όχι συνεχείς παραφωνίες και ομαδοποιήσεις

Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 2025-05-17

Η«Ομάδα Αλήθειας» και η Νέα Δημοκρατία, η κομματική λειτουργία...

Περισσότερα
Σταμάτης Μαλέλης

Τι φταίει στην Κεντροαριστερά

Σταμάτης Μαλέλης, 2025-05-06

...Εάν τα βασικά κόμματα της Κεντροαριστεράς δεν εκσυγχρονιστούν...

Περισσότερα

Οι περιστάσεις

Τάσος Παππάς, 2025-04-22

Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος μιλώντας στο ΜEGA...

Περισσότερα
Δημήτρης Χατζησωκράτης

Οι προοδευτικές δυνάμεις σε κοινό ψηφοδέλτιο

Δημήτρης Χατζησωκράτης, 2025-04-20

…Ας σκεφτούμε και την προοπτική για την πρόοδο της χώρας,...

Περισσότερα
Κώστας Ζαχαριάδης

Πρότυπο για τη συνεργασία το εγχείρημα του Δήμου της Αθήνας

Κώστας Ζαχαριάδης, 2025-04-08

Να επιλέξει ο κόσμος της παράταξης την ηγεσία του κόμματος...

Περισσότερα
Παναγιώτης Παναγιώτου

Συνεργασία ή πολιτική αυτοκτονία

Παναγιώτης Παναγιώτου, 2025-04-07

Η ΝΔ φθίνει πολιτικά και εκλογικά. Και η ισχυρή πρωθυπουργική...

Περισσότερα
Γιώργος Σταθάκης

Η «τελευταία ευκαιρία» για την προοδευτική αντιπολίτευση

Γιώργος Σταθάκης, 2025-04-03

...Η παραδοσιακή «πολυσυλλεκτικότητα» πέθανε μαζί με την...

Περισσότερα
Αντώνης Λιάκος

Μπορεί να επιβιώσει η Αριστερά;

Αντώνης Λιάκος, 2024-11-24

Δεδομένων του κατακερματισμού, της απώλειας επιρροής και...

Περισσότερα

Άρθρα

Σωκράτης Φάμελλος

Στη Γάζα συντελείται γενοκτονία, αρνούμαστε να κλείσουμε τα μάτια και να σιωπήσουμε

Σωκράτης Φάμελλος, 2025-05-22

Στη Γάζα συντελείται μια γενοκτονία τόσο κοντά σε εμάς....

Εχει ο καιρός γυρίσματα;

Τάσος Παππάς, 2025-05-26

Αλλάζουν οι καιροί; Αλλάζουν. Αυτό που χθες αποδοκίμαζες,...

Κώστας Καλλίτσης

Ο πρωταθλητισμός της υποδιαστολής

Κώστας Καλλίτσης, 2025-05-25

Η κυβέρνηση επιδίδεται σε έναν (ιδιάζοντα) πρωταθλητισμό,...

Τί θα πει «ministerstyre»;

Παύλος Τσίμας, 2025-05-24

Η ιστορία είναι αληθινή, μας έρχεται από την Σουηδία και...

Λόης Λαμπριανίδης

Νέες τροπολογίες στον αναπτυξιακό νόμο: Μεταρρύθμιση ή διαχείριση αδυναμιών;

Λόης Λαμπριανίδης, 2025-05-23

Οι θριαμβολογίες του υπουργού, που παρουσιάζουν την απλή...

Η κοινή λογική

Μιχάλης Μητσός, 2025-05-23

Oι νέοι στρέφονται προς την Ακροδεξιά. Ακόμη κι αν δεν ψηφίζουν...

Ξενοφών Κοντιάδης

Άρση ποιάς μονιμότητας και με ποιούς όρους; Ένα δείγμα αναθεωρητικού λαϊκισμού

Ξενοφών Κοντιάδης, 2025-05-23

Είναι εύκολο να παριστάνεις τον μεταρρυθμιστή διαστρεβλώνοντας...

Σωτήρης Βαλντέν

Είναι ντροπή να μένουμε απαθείς μπροστά στη γενοκτονία στη Γάζα!

Σωτήρης Βαλντέν, 2025-05-20

Πού είναι τα δημοκρατικά κόμματα και πολιτικοί της αντιπολίτευσης...

Κώστας Καλλίτσης

Η συμμετοχή του πολίτη

Κώστας Καλλίτσης, 2025-05-18

Η είδηση ήρθε από τη Νορβηγία, όπου η εθνική διαβούλευσή...

Θανάσης Θεοχαρόπουλος

Ενιαίος λόγος, όχι συνεχείς παραφωνίες και ομαδοποιήσεις

Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 2025-05-17

Η«Ομάδα Αλήθειας» και η Νέα Δημοκρατία, η κομματική λειτουργία...

Να σοβαρευτούμε

Αλέξης Παπαχελάς, 2025-05-14

Τα μεγέθη και οι συμμετρίες έχουν αλλάξει στην περιοχή...

Να μαζευτούν οι χαρτογιακάδες των Βρυξελλών

Παντελής Μπουκάλας, 2025-05-13

Δύο τινά, αλληλοαποκλειόμενα, σημαίνει η «βόλτα» πολιτικών...

×
×