Είναι συζητήσιμο αν η περασμένη Τετάρτη, 2 Απριλίου, όταν με κατεπείγουσες διαδικασίες ο Ντ. Τραμπ (χωρίς συνεννόηση με το Κογκρέσο) όρθωσε δασμολογικά τείχη, θα καταγραφεί ως ημέρα απελευθέρωσης ή ημέρα κρίσης –κάτι σαν την 24η Οκτωβρίου 1929, με το κραχ στο Χρηματιστήριο που σήμανε τη Μεγάλη Ύφεση, ή την 15η Σεπτεμβρίου 2008, που η κατάρρευση της Lehman σήμανε την πρώτη παγκόσμια κρίση του 21ου αιώνα.

Σηματοδοτεί, πάντως, αλλαγή εποχής: Μετά από 80 χρόνια που προωθούσαν το ελεύθερο παγκόσμιο εμπόριο, με άγγελο-φύλακα τον αμερικανικό στόλο, τώρα οι ΗΠΑ δοκιμάζουν να ενισχύσουν τη διεθνή κυριαρχία τους αλλάζοντας τους κανόνες της αγοράς, διαλύοντας το ίδιο το σύστημα που πρωταγωνιστικά είχαν φτιάξει. Αν επιμείνουν, θα μπούμε σε μια νέα, σκοτεινή περίοδο της ιστορίας.

...Η παραδοσιακή «πολυσυλλεκτικότητα» πέθανε μαζί με την «οικογενειακή ηγεμονία». Σήμερα το διακύβευμα είναι ένα ενιαίο κομματικό ή εκλογικό σχήμα, σχετικά ομοιογενές και αξίοπιστο με ένα πρόγραμμα Δημοκρατίας και Δικαιοσύνης. Ριζοσπαστικό εκ των πραγμάτων. Πέρα από το παραδοσιακούς διαχωρισμούς. Με δυνάμεις από όλα τα κόμματα. Και με δυνάμεις που θα μείνουν στο περιθώριο. Ή θα το τολμήσουν, με υπερβάσεις, οι κομματικές ηγεσίες και ηγεμονικές ομάδες στο Κέντρο και την Αριστερά ή θα συνεχίσουν την πολιτικά αδιάφορη, εν συνόλω, πορεία τους. Και κυρίως δεν θα αποτελέσουν το κατεπείγον του «φραγμού κατά της Ακροδεξιάς» και της επίθεσης «στη δημοκρατία και τους θεσμούς» της.

Ηκυβέρνηση δείχνει ότι αδημονεί να εκμεταλλευθεί τη ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες για να κάνει παροχές καθ’ οδόν προς τις εκλογές. Η σύνεση, ισχυρίζομαι, επιτάσσει το αντίθετο: Να μη γίνει χρήση της ρήτρας, η κυβέρνηση να δηλώσει ότι παραιτείται από αυτή την ευχέρεια. Εξηγούμαι:

Η ρήτρα διαφυγής προβλέπει ότι η Κομισιόν δεν θα υπολογίζει ένα μέρος των αμυντικών δαπανών κάθε κράτους-μέλους στον λογιστικό προσδιορισμό του δημοσιονομικού του ελλείμματος, προκειμένου να διευκολύνει τα κράτη με χαμηλές αμυντικές δαπάνες να δανειστούν για να τις αυξήσουν, χωρίς να απομακρυνθούν από τα κριτήρια δημοσιονομικής σταθερότητας. Στην πραγματικότητα, η αύξηση των δαπανών θα υπολογίζεται από τις αγορές, οι οποίες θα αυξάνουν τα επιτόκια δανεισμού.

O Αλέξης Τσίπρας δημοσίευσε προ ημερών μακροσκελές κείμενο με τον τίτλο «Νέα εθνική πυξίδα». Σ’ αυτό αναφέρεται εκτενώς στον πόλεμο της Ουκρανίας, στις συνέπειές του για την Ευρώπη καθώς και στην ελληνική εξωτερική πολιτική. Πρόκειται για ένα σαφώς ενδιαφέρον κείμενο, μάλλον ρηξικέλευθο σε μια χώρα, όπου οι πολιτικοί κατά κανόνα αποφεύγουν τα ζητήματα αυτά ή τα θίγουν με μια επιφανειακή συνθηματολογία.

Ωστόσο, το κείμενο Τσίπρα σχολιάστηκε όχι τόσο για το περιεχόμενό του, αλλά ως μία (ακόμη) προσπάθεια του πρώην πρωθυπουργού να επιστρέψει σε κεντρικό ρόλο στην εθνική πολιτική σκηνή και ειδικότερα στην υπόθεση της ενότητας των προοδευτικών δυνάμεων.

Σε προηγούμενες εποχές, ακόμα και πριν λίγα χρόνια, αν σημειώνονταν σοβαρές αναταράξεις στο ευρωπαϊκό και διεθνές πεδίο και κοινωνικές αντιδράσεις και έλλειψη εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα σαν αυτές των ημερών, οι ελληνικές αγορές και ειδικά η κεφαλαιαγορά θα περνούσαν κρίση ή, πάντως, θα ήταν βαριά αναστατωμένες και αγχωμένες. Παρότι, όμως, διεθνώς γίνονται συγκλονιστικές αλλαγές, ενώ στο εσωτερικό δίνουν τον τόνο οι πρωτοφανείς κινητοποιήσεις και η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση δείχνει να σέρνεται παρά τον πολυδιαφημισμένο «ανασχηματισμό των 40άρηδων», κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.

Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος αλλάζει με ταχύτητα που συχνά ξεπερνά τη δυνατότητα μας να κατανοήσουμε και να αφομοιώσουμε τις αλλαγές. Όσα όμως εξελίσσονται το τελευταίο διάστημα, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και ιδιαίτερα με την επανεκλογή του Προέδρου Τραμπ, δε συνιστούν απλά αλλαγή, αλλά τεκτονική μετατόπιση των γεωπολιτικών ισορροπιών, όπως αυτές διαμορφώθηκαν μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και εξελίχθηκαν αργότερα με την πτώση του λεγόμενου Ανατολικού Μπλοκ.

1. Η χώρα βρίσκεται σε πολιτικό αδιέξοδο. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη παραπαίει. Η προοδευτική αντιπολίτευση δυσκολεύεται να πείσει για εναλλακτική λύση διακυβέρνησης.

2. Καμία κυβέρνηση, πουθενά στον κόσμο, δεν στάθηκε έχοντας απέναντι τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία.

3. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει τελειώσει. Θα προσποιείται τον πρωθυπουργό μέχρι να βρεθεί λύση αναβάπτισης της Δεξιάς.

4. Αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσποιείται τον πρωθυπουργό, ο Νίκος Ανδρουλάκης προσποιείται τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευση

Στις αγορές ήταν περίπου κοινός τόπος η συναίνεση για τη συνέχιση μιας ρωμαλέας μεγέθυνσης της αμερικανικής οικονομίας και τον δυναμισμό των αμερικανικών μετοχών και της Wall Street, που άφηναν τους άλλους πίσω, να τρώνε τη σκόνη τους, ιδιαίτερα μετά την ενθρόνιση του Ντ. Τραμπ, που θα έκανε ό,τι πρέπει για να στηρίξει τις κεφαλαιαγορές –όπως είχε κάνει στην πρώτη θητεία του. Αυτή τη φορά, όμως, είναι διαφορετικά. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν χρησιμοποιεί τους δασμούς ως ένα εργαλείο διαπραγμάτευσης, όπως είχαν πιστέψει ισχυροί παράγοντες των αγορών. Είναι η προτεραιότητά του.

Η μακρά περίοδος των ψευδαισθήσεων τελείωσε:

Η ψευδαίσθηση ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να βασίζεται επ’ αόριστον στην αμερικανική προστασία εντός του ΝΑΤΟ

Η ψευδαίσθηση ότι ένας παγκοσμιοποιημένος κόσμος θα μπορούσε να εγγυηθεί την ειρήνη και τη σταθερότητα μέσω της απελευθέρωσης του εμπορίου και της οικονομικής αλληλεξάρτησης.

Η ψευδαίσθηση ότι το δημοκρατικό μοντέλο έμελλε να επικρατήσει παντού, οδηγούμενο από το άνοιγμα της αγοράς και τη διάδοση των νέων τεχνολογιών.

Ο τότε υπουργός Μεταφορών Κ. Καραμανλής αναγνώριζε, συνεπώς, απερίφραστα το προφανές, ότι δηλαδή η ασφαλής λειτουργία του σιδηροδρόμου είναι ευθύνη της πολιτείας.

Όταν συμβεί ένα εργατικό δυστύχημα σε κάποιο εργοστάσιο, το πρώτο που κάνει ο εισαγγελέας ‒όπως ξέρει ο καθένας που έχει ασκήσει έστω και στοιχειωδώς ποινική δικηγορία‒ είναι να ζητήσει κατάλογο των μελών του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας στην οποία ανήκει το εργοστάσιο, προκειμένου να διαπιστώσει ποιο από αυτά είχε την ευθύνη να ληφθούν και να τηρηθούν όλα τα μέτρα ασφαλείας

Σε ομαλές συνθήκες, οι συνήθεις αντιρρήσεις στην ιδέα του κοινού δανεισμού, στην έκδοση ενός ευρωπαϊκού ομολόγου, παρεμποδίζουν μεν την περαιτέρω ολοκλήρωση της Ενωσης, ωστόσο έχουν μια κάποια λογική. Τι γίνεται, όμως, σε έκτακτες συνθήκες; Στην περίπτωση της COVID-19 οι αντιρρήσεις κάμφθηκαν, δημιουργήθηκε το Ταμείο Ανάκαμψης, με λεφτά που δανείστηκε η Κομισιόν από τις αγορές και τα κατένειμε στα κράτη-μέλη, κυρίως με τη μορφή δωρεάν επιχορηγήσεων.

...Μας ρωτούν αρκετοί και αρκετές γιατί καταθέσαμε πρόταση δυσπιστίας.

Πρώτον: Η πρόταση δυσπιστίας είναι μια πράξη δημοκρατίας και ευθύνης. Είναι απαίτηση της κοινωνίας που ζητάει δικαιοσύνη. Είναι απαίτηση της κοινωνίας που ζητάει μια άλλη Ελλάδα, που απαιτεί να κάνουμε κάτι για να φύγει αυτή η κυβέρνηση.

Δεύτερον, αντιστοίχως σημαντικός λόγος, όμως -αντίστοιχος με το αίτημα της κοινωνίας- είναι ότι δεν μπορούμε να μένουμε αμέτοχοι όταν βλέπουμε ότι αυτή η κυβέρνηση δεν υπηρετεί τα συμφέροντα και τους κανόνες της Ελληνικής Δημοκρατίας και του Ελληνικού Συντάγματος.