Δεν είναι μόνο το συγκινησιακό σοκ από τον θάνατο της Φώφης Γεννηματά που εξηγεί το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για την εκλογή νέου Προέδρου του ΚΙΝΑΛ. Και οι πολίτες που κατά χιλιάδες από όσο φαίνεται θα πάνε στις κάλπες , δεν κινητοποιούνται για τα πρόσωπα. Είναι η συνείδηση ότι η δομή που έχει λάβει το κομματικό σύστημα σήμερα είναι προβληματική και γι’ αυτό η δυναμική του παραμένει ανοιχτή και απρόβλεπτη.

Λίγα χρόνια πριν οι αναλυτές διαπίστωναν τον «θάνατο» της Σοσιαλδημοκρατίας. Σήμερα αναγγέλλουν την «επιστροφή» της. Τι συμβαίνει λοιπόν; Είχαμε περίπτωση νεκροφάνειας; Ζούμε το θαύμα μιας ανάστασης; Ή τίποτα από τα δύο και χρειάζεται να συγκεκριμενοποιήσουμε περισσότερο την ανάλυση και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε για να κατανοήσουμε τις μεταβολές που εξελίσσονται στο πολιτικό τοπίο των δυτικών κοινωνιών τις τελευταίες δεκαετίες;

Το εκλογικό αποτέλεσμα της Γερμανίας μπορεί να ιδωθεί από δύο μεριές. Κοιτώντας το από το παρόν προς το παρελθόν των εκλογικών αναμετρήσεων στις δυτικές χώρες κατά την τελευταία πενταετία, είναι καθησυχαστικό, ίσως και ενθαρρυντικό. Αν όμως ιδωθεί από το παρόν προς το μέλλον, τότε η προοπτική γίνεται ανησυχητική.

Σωστά το έγραψε ο Παύλος Τσίμας. «Ολοι κάποια στιγμή συναντηθήκαμε με τη μουσική του, με τον ίσκιο του, με τον μύθο του». Του Μίκη Θεοδωράκη. Για τη γενιά μου, η συνάντηση κράτησε πολύ περισσότερο από κάποια στιγμή. Για την ακρίβεια, κράτησε και θα κρατήσει όλη τη ζωή. Γιατί, όπως ποιητικά είπε ο ίδιος ο Μίκης, «οι λεπτομέρειες σβήνουν, μένουν τα Μεγάλα Μεγέθη». Και ο Μίκης είναι Μεγάλο Μέγεθος, για τη μουσική που έγραψε, για το πάθος που προσωποποίησε, για την άπλα που μας έδωσε.

Εκ πρώτης όψεως είναι σαν η Ιστορία να έκανε κύκλο και να γύρισε εκεί που είχε αρχίσει. Το 2001 οι Αμερικανοί έδιωξαν τους Ταλιμπάν, είκοσι χρόνια αργότερα, το 2021, οι Ταλιμπάν έδιωξαν τους Αμερικανούς. Κι όμως η Ιστορία είχε εν τω μεταξύ τρέξει με απίστευτη ταχύτητα αλλάζοντας εποχή. Αυτός ήταν ένας πόλεμος που είχε ξεμείνει γιατί κάποιος πρόεδρος των ΗΠΑ έπρεπε να τον τελειώσει. Και γιατί η Αμερική πρέπει να προσανατολιστεί στη νέα εποχή χωρίς παρελθοντικούς περισπασμούς.

Η «Μεταπολίτευση» της 24ης Ιουλίου 1974 είναι από εκείνες τις ημερομηνίες ορόσημα που θυμίζουν ένα γεγονός - την πτώση της δικτατορίας των συνταγματαρχών - και ταυτόχρονα δίνουν το όνομά τους σε ολόκληρη την περίοδο που ακολουθεί - η «Μεταπολιτευτική Ελλάδα». Πρώτον, γιατί η ιστορική τομή είναι ριζική και γενικά αναγνωρίσιμη από όσους τη βίωσαν αλλά και από τους επιγενόμενους. Δεύτερον, γιατί βάζει σε νέα τροχιά την εθνική εξέλιξη για πολλά χρόνια.

Σε μια εποχή που ξορκίζαμε διεθνώς την «ανασφάλεια», την κοινωνική και την πολιτισμική, γιατί γεννά πολιτικά τέρατα, φαίνεται ότι έχουμε την πολυτέλεια να βιώσουμε άλλη μια ανασφάλεια, και μάλιστα μεγαλύτερη - την υγειονομική. Αυτή την τροπή νομίζω ότι έχει πάρει ο «διάλογος» για τον εμβολιασμό ή την άρνησή του, τον υποτιθέμενο διχασμό της κοινωνίας, την ανάγκη αλλά και τα όρια της «πειθούς», την επιβολή υποχρεωτικών μέτρων.

Η «επιστροφή των ΗΠΑ», η «ανασύνταξη της Δύσης», με αυτές τις επιγραμματικές εκφράσεις συνόψισαν τα διεθνή ΜΜΕ τις πρόσφατες συναντήσεις των G7, του ΝΑΤΟ, του Μπάιντεν με τον Πούτιν. Δύσκολο να υποτιμήσει κανείς τους συμβολισμούς και την ουσία αυτών των εξελίξεων, όσο και αν είναι ακόμα επισφαλείς και ακαταστάλακτες. Είναι άλλωστε πολύ πρόσφατη η ανάμνηση της Αμερικής του Τραμπ με την εθνική περιχαράκωση και τις επιλεκτικές εξωτερικές επεμβάσεις, τον εθνολαϊκισμό και την εχθρότητα προς την Ευρώπη.

Η βαθμιαία έξοδος από την πανδημία, δοκιμαστική και αβέβαιη ακόμα, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο, όπου η ατομική και συλλογική επιθυμία άμεσης επούλωσης των πληγών συμπλέκεται με τη μακροπρόθεσμη ανάγκη μεταρρύθμισης της χώρας ενόψει τη νέας εποχής που βαδίζει ο κόσμος. Το στοίχημα δεν είναι μια βραχύβια οικονομική εκτίναξη, αλλά η εκ παραλλήλου δημιουργία των προϋποθέσεων μιας σταθερής και μακρόβιας ανάπτυξης. Δεν είμαστε οι μόνοι που αντιμετωπίζουμε αυτή την πρόκληση.

Η θεσμική αποτίμηση είναι μία από τις πολλές όψεις που πρέπει να αξιολογήσει όποιος θελήσει να κάνει τον απολογισμό της Μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Με αυστηρούς επιστημονικούς όρους θα απαιτούσε την αξιολόγηση όλου του οικοδομήματος των δημόσιων θεσμών, συνήθως όμως το ερώτημα τίθεται υπό το πρίσμα του ιστορικού εθνικού βιώματος και στην ουσία συνοψίζεται στο «πώς τα πήγε η Δημοκρατία μας μετά το 1974».

Από την πολυσχολιασμένη προγραμματική ομιλία του Τζο Μπάιντεν στη Γερουσία κράτησα την εκτίμηση ότι μέσα στη επόμενη δεκαετία θα κριθεί η θέση των ΗΠΑ στον 21ο αιώνα. Δεν πρόκειται για μαντεία, ούτε για πρόβλεψη αστρολόγου που προφητεύει για το πώς θα είναι η Αμερική το 2080 ή το 2090. Πρόκειται για τεκμηριωμένη πολιτική εκτίμηση που βασίζεται στο ότι ο κόσμος γυρίζει σελίδα, ότι βρίσκονται σε εξέλιξη μείζονες αλλαγές - γεωπολιτικές, τεχνολογικές, κλιματικές, κοινωνικές, πολιτικές, πολιτισμικές - και ότι τώρα παίζεται πώς θα πλασαριστεί κάθε χώρα στο νέο τοπίο.

Σιγά σιγά η Ελλάδα ετοιμάζεται να κάνει τα πρώτα προσεκτικά βήματα επανόδου στην ομαλή κοινωνική ζωή. Θα μετρήσει τις πληγές και θα σχεδιάσει το μέλλον, κοντινό και απώτερο. Οπως κάνει ή θα κάνει κάθε χώρα.

Οι μεγάλες καταστροφές, όπως είναι η πανδημία, επιδρούν στη διεθνή σκηνή, επιταχύνουν φαινόμενα που ήδη ήταν σε εξέλιξη, κάνουν εμφανέστερα τα αδύναμα και τα δυνατά σημεία μιας χώρας, και αφήνουν στις ίδιες τις κοινωνίες να καθορίσουν το εύρος και την ποιότητα των αλλαγών.