Η Ιρλανδία μπήκε σε πρόγραμμα τον Νοέμβριο 2010, πήρε 85 δισ. ευρώ και βγήκε μετά μια 3ετία. Η Πορτογαλία μπήκε Απρίλιο 2011, πήρε 78 δισ. και βγήκε μετά μια 3ετία. Εμείς μπήκαμε τον Μάιο 2010, έχουμε πάρει περίπου 230 δισ., αλλά παραμένουμε εκτός αγορών. Η Ελλάδα μπήκε σε πρόγραμμα με ανεργία 12,6% κι έχει 26,6%, η Ιρλανδία με 13,9% και τη μείωσε στο 13,1%, η Πορτογαλία με 12% και την έφτασε στο 16,5%. Στην Ελλάδα οι επενδύσεις μειώθηκαν 40%, στην Ιρλανδία 6%, στην Πορτογαλία 30%. Η Ελλάδα έχασε 25% του ΑΕΠ της, η Ιρλανδία κέρδισε 4,6%, η Πορτογαλία έχασε 4,4%. Οι δικές τους εξαγωγές αυξάνονταν, οι ελληνικές μειώνονται. Γιατί η Ελλάδα απέτυχε;

Η Ευρώπη δεν θέλει να αφήσει την Ελλάδα να αποσυρθεί εκτός Ευρωζώνης. Βεβαίως, είναι θεσμικά οργανωμένη (πολύ καλύτερα προετοιμασμένη από όσο ήταν το 2011 ή το 2012) ώστε, με μοχλό την ΕΚΤ να εξομαλύνει όποιες βραχυχρόνιες αναταράξεις ήθελαν δημιουργηθεί. Αλλά αυτό το απεύχεται γενικώς και ειδικώς τώρα, εν μέσω αποπληθωριστικών φαινομένων και προϊούσας ύφεσης που επιδεινώνεται υπό την άμεση επίδραση της βαθιάς κρίσης της Ρωσίας. Η Ευρώπη ούτε να «τιμωρήσει» την Ελλάδα ούτε να την καταστήσει «παράδειγμα προς αποφυγή» επιθυμεί. Τη θέλει μαζί της, στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Ούτε για την Ελλάδα το 2015 είναι 2012. Σε συνθήκες σκληρής κρίσης, οι συμμορίες της δραχμής έχουν ηττηθεί κατά κράτος. Το 2012 υπήρχε ένα ισχυρό δημαγωγικό ρεύμα που διακινδύνευε τη θέση της στην Ευρωζώνη.

Η ασκούμενη πολιτική έχει αρχίσει να αποδίδει και τώρα αρχίζει η ανάκαμψη; Ή, μήπως, η οικονομία αφέθηκε σε ελεύθερη πτώση επί μια 6ετία, που (αναπόφευκτα...) κάποτε θα φρέναρε, παρά την ασκούμενη πολιτική; Τώρα, αίφνης, παγώνουν οι επενδύσεις που γίνονταν; Ή, μήπως, τα τελευταία χρόνια παρατηρούσαμε μια ιστορικά πρωτοφανή διαδικασία συνεχούς αποεπένδυσης; Αραγε, είχε πυροδοτηθεί μια διαδικασία μεταρρύθμισης προς το καλύτερο, με πάταξη της διαφθοράς, ανασυγκρότηση του κρατικού μηχανισμού, αναστήλωση των θεσμών, που κινδυνεύει τώρα να διακοπεί; Ή, μήπως, η διαφθορά έχει γίνει αποπνικτική, οι θεσμοί σέρνονται και ο κρατικός μηχανισμός τελεί σε αποδιοργάνωση;

Ποιο είναι το πρόβλημά μας με τις αγορές; Σύμφωνα με μια δαιμονολογική θεώρηση, οι αγορές διακρίνονται για τον σαδισμό τους. Δεν θα μας δανείσουν ούτε ευρώ αν δεν διευρυνθεί η λιτότητα, δεν συρρικνωθεί το κράτος σε αφρικανικά επίπεδα, αν δεν κατασταλεί κάθε κοινωνική διαμαρτυρία, αν -ίσως- δεν αναστείλουμε αυτοβούλως το εκλογικό δικαίωμά μας μέχρι νεωτέρας. Αυτά, είναι φτηνή προπαγάνδα κοινωνικής υποταγής.
Στη βάση της δαιμονολογικής, αναπτύσσεται η «αγωνιστική» θεώρηση, σύμφωνα με την οποία πρέπει/μπορούμε να γράψουμε στα παλαιότερα των υποδημάτων μας τις αγορές, ως αν ήμασταν το σύγχρονο γαλατικό χωριό που μένει ανυπότακτο μέσα σε όλη την αυτοκρατορία. Δυστυχώς, δεν διαθέτουμε το μαγικό φίλτρο ούτε κάποιον Πανοραμίξ.

Τον Νοέμβριο του 2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανήσυχη για τις εξελίξεις στην Ελλάδα, είχε απευθύνει ερώτημα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τι θα μπορούσε να κάνει αν ένα κράτος της Ευρωζώνης οδηγηθεί σε χρεοκοπία. Η απάντηση του κ. Τρισέ ήταν ότι δεν θα μπορεί να κάνει τίποτα, αυτό θα πρέπει να προσφύγει στο ΔΝΤ. Διότι (α) δεν υπάρχει μηχανισμός χρηματοδότησης κρατών της Ευρωζώνης και (β) η διάσωση (bailout) κράτους της Ευρωζώνης απαγορεύεται από την ιδρυτική συνθήκη, τη συνθήκη του Μάαστριχτ («Καθημερινή», 14.12.2008).

Η Ιρλανδία μπήκε σε πρόγραμμα τον Νοέμβριο 2010, πήρε 85 δισ. ευρώ και βγήκε μετά μια 3ετία. Η Πορτογαλία μπήκε Απρίλιο του 2011, πήρε 78 δισ. ευρώ, βγήκε μετά μια 3ετία. Εμείς μπήκαμε τον Μάιο 2010, κι ενώ έχουμε πάρει πάνω από 200 δισ. ευρώ, μένουμε για πέμπτο χρόνο - και βλέπουμε. Η Ελλάδα μπήκε στην κρίση με 12,6% ανεργία κι έχει 26,6%, η Ιρλανδία με 13,9% και τη μείωσε στο 13,1%, η Πορτογαλία με 12% και την έφτασε στο 16,5%. Στην Ελλάδα μειώθηκαν οι επενδύσεις 40%, στην Ιρλανδία 6%, στην Πορτογαλία 30%. Η Ελλάδα έχασε 25% του ΑΕΠ της, η Ιρλανδία κέρδισε 4,6%, η Πορτογαλία έχασε 4,4%.

Η Ελλάδα είχε μπει σε πρόγραμμα διάσωσης (Μνημόνιο) αφού είχε δανειστεί, για τελευταία φορά, με περίπου 6%, σε μια εποχή που υπήρχε σπάνις κεφαλαίων διεθνώς, εξαιτίας της μεγάλης κρίσης. Υστερα από 4 ½ χρόνια, σήμερα, παρότι υπάρχει αφθονία διεθνών κεφαλαίων που αναζητούν κερδοφόρες τοποθετήσεις, η χώρα μας βρίσκεται πάλι στη μαύρη λίστα των διεθνών αγορών.
Αυτό δείχνουν τα στοιχεία: προχθές, οι αποδόσεις του ελληνικού 3ετούς ομολόγου ήταν 6,85% ενώ της Πορτογαλίας ήταν 1,06%, της Ιταλίας 0,73% και της Ισπανίας 0,57%. Του ελληνικού 5ετούς ήταν 7,1%, της Ιρλανδίας 0,44%, της Πορτογαλίας 1,63%. Και οι αποδόσεις του 10ετούς ομολόγου κινούνται σταθερά στην περιοχή του 8% συν, ενώ του πορτογαλικού στην περιοχή του 3% και του ιταλικού και ισπανικού στη ζώνη του 2%.

Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία είχαν τεστάρει τις αγορές κι είχαν λάβει εξιτήριο από τα προγράμματά τους πολύ πριν βγουν από αυτά. Δεν βγήκαν στις αγορές ξυπόλητες. Κι όχι μόνο είχαν βγει, αλλά είχαν ήδη δανειστεί από αυτές σχεδόν όλα τα κεφάλαια που θα χρειάζονταν τον πρώτο χρόνο από τη λήξη των προγραμμάτων τους. Οι αποφάσεις ΔΝΤ και Eurogroup για την έξοδό τους από τα Μνημόνια, απλά επικύρωναν τη διαπιστωμένη πραγματικότητα: Οτι μπορούσαν να βγουν στις αγορές και να δανειστούν φθηνά.
Ευτυχώς για την Πορτογαλία, που είχε πάρει από τις αγορές όλα τα λεφτά που θα χρειαστεί φέτος.

Τροφή για προβληματισμό, από δύο γερμανικά ιδρύματα. Με τρία κοινά στοιχεία. (α) Κοινή η ανησυχία τους ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είτε θα αλλάξει είτε θα ρισκάρει την αυτοδιάλυσή της. (β) Κοινή η κατεύθυνση των αλλαγών που προτείνουν: Υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης. (γ) Και τα δύο έχουν δεχθεί κριτική από ακτιβιστές και διανοούμενους της Αριστεράς, ως πολύ ή λιγότερο συντηρητικά. Ενα είναι το Ιδρυμα Bertelsmann, ο μεγαλύτερος γερμανικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Κατέχει το 80,9% του πολυεθνικού ομίλου μέσων ενημέρωσης Bertelsmann, που δραστηριοποιείται σε 50 χώρες και απασχολεί περίπου 105.000 εργαζόμενους στις επιχειρήσεις του, στις οποίες συγκαταλέγονται οι εκδόσεις Penguin Random House και το RTL, ο μεγαλύτερος ραδιοτηλεοπτικός ευρωπαϊκός όμιλος.

Οι προβλέψεις είναι εξαιρετικά δύσκολες, ιδιαίτερα αν αφορούν το μέλλον -όπως έλεγε με χιούμορ ο Niels Bohr- αλλά το βέβαιο είναι ότι ο αποπληθωρισμός στην Ευρώπη, η μείωση τιμών σε διεθνή εμπορεύματα και η μείωση των τιμών του πετρελαίου, ψαλιδίζουν τις προσδοκίες για παγκόσμια ανάπτυξη και προκαλούν άγχος στις αγορές. Που, όπως επιβεβαιώνεται, εύκολα γίνεται πανικός στην αγέλη. Ακόμα και στις ΗΠΑ, τα κεφάλαια βγαίνουν από τις μετοχές (πρακτικά, μόνο όσες σχετίζονται με την επιδημία του ιού Εμπολα ανεβαίνουν...) αναζητώντας ασφαλές καταφύγιο για να κρυφτούν, τα κρατικά ομόλογα – των οποίων, αν και λήγει το πρόγραμμα επαναγοράς της FED, οι αποδόσεις πέφτουν αντί να ανεβαίνουν.

Την περασμένη Δευτέρα, η Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας ανακοίνωσε τα στοιχεία για την εξέλιξη των παραγγελιών της γερμανικής βιομηχανίας τον Αύγουστο. Ηταν μειωμένες 5,7% σε σχέση με εκείνες που είχαν γίνει τον Ιούλιο. Υποστηρίχθηκε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα και ότι αυτή η πτώση οφειλόταν σε αρρυθμίες ημερολογιακού χαρακτήρα. Οι διαφωνούντες αντέταξαν ότι αυτές οι αρρυθμίες εξομαλύνονται στο χρονικό διάστημα του διμήνου Ιουλίου- Αυγούστου, μέσα στο οποίο ωστόσο υπήρξε σωρευτική μείωση των παραγγελιών. Οι δύο αντίθετες απαντήσεις στο ίδιο ερώτημα, αν η μείωση αντανακλά μείωση της βιομηχανικής δραστηριότητας ή όχι, παρέμειναν στον αέρα.

Λαχανιάζουμε, μας κόβεται η ανάσα, νιώθουμε ότι πλέον δεν μας κρατούν τα πόδια μας από το πολύ τρέξιμο, αλλά παρά ταύτα δεν έχουμε απομακρυνθεί από το σημείο εκκίνησης ούτε λίγα μέτρα. Πώς το καταφέραμε; Κάνοντας εξαντλητικό τροχάδην επιτόπου. Ή, με άλλα λόγια, ακολουθώντας την τακτική του σκύλου. Οταν αυτός τρέχει πίσω από την ουρά του.
Είναι χαρακτηριστικές οι συγκρούσεις γύρω από το πρόβλημα του κράτους. Χωρίς ισχυρό κράτος καμία πολιτική δεν μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά, κάθε ανεπτυγμένη οικονομία στηρίζεται σε ένα ισχυρό κράτος - αυτά και άλλα είναι κοινός τόπος, πασίγνωστα.