Τον τελευταίο μήνα οι σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία φαίνεται να έχουν καθηλωθεί σε μια άγονη λεκτική αντιπαράθεση που κινητοποιείται από την Τουρκία και βρίσκει συνεχώς απαντήσεις από την Ελλάδα. Τίποτα δεν κινείται πέραν από αυτές τις συγκρουόμενες δηλώσεις που να δίνει μήνυμα αισιοδοξίας για μια επίλυση των διαφορών. Παρά ταύτα υπάρχουν ορισμένες ευνοϊκές ενδείξεις ότι πρόκειται να υπάρξουν εξελίξεις στο προσεχές μέλλον.

Τα δυο χρόνια που η ΝΔ είναι στην κυβέρνηση είναι αρκετά για μια πρώτη αποτίμηση της εξωτερικής πολιτικής που ασκεί. Με δεδομένη την διατήρηση του ευρωπαϊκού πλαισίου και των διεθνών συμμαχιών της χώρας επικεντρωνόμαστε στις ελληνοτουρκικές σχέσεις .

Το άλλο μεγάλο αγκάθι στην Εξωτερική πολιτική , το Μακεδονικό , αφαιρέθηκε επιτυχώς χειρουργικά από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Όμως τα απόνερα της εθνικιστικής αντίδρασης στην Συμφωνία που ενορχήστρωσαν από κοινού η Ακροδεξιά και η ΝΔ , εξακολουθούν να δηλητηριάζουν την κοινή γνώμη και να παρεμποδίζουν την ολοκλήρωση της Συμφωνίας με το πάγωμα της κύρωσης τριών σημαντικών μνημονίων συνεργασίας από την Βουλή.

Θα ήθελα να αρχίσω με ορισμένες, αναγκαίες κατά τη γνώμη μου, προκαταρκτικές επισημάνσεις:

Κάθε δημοκράτης, και βέβαια κάθε αριστερός, δεν μπορεί παρά να διαφωνεί έντονα και να αποδοκιμάζει τον αυταρχισμό και δεσποτισμό της διακυβέρνησης Ερντογάν. Τις βάναυσες διώξεις διαφωνούντων, την ουσιαστική φίμωση του Τύπου, την αποκλειστικά κατασταλτική αντιμετώπιση του κουρδικού προβλήματος, την επιδιωκόμενη θέση εκτός νόμου του κόμματος HDP.

Μόνη εγγύηση για την ασφάλεια στην περιοχή μας είναι ένας ουσιαστικός διάλογος με την Τουρκία με στόχο τη λύση

Ησυνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν στο πλαίσιο της πρόσφατης Συνόδου του ΝΑΤΟ διέλυσε κάθε ψευδαίσθηση για τους στόχους της ελληνικής κυβέρνησης στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών: ο πρωθυπουργός μας υποσχέθηκε ένα ήρεμο καλοκαίρι τονίζοντας παράλληλα ότι οι διαφορές μας με τη γείτονα είναι αγεφύρωτες. Με αυτές τις δηλώσεις ο Έλληνας πρωθυπουργός έκλεισε την πόρτα σε κάθε προσπάθεια επίτευξης λύσης.

Είναι πολύ δύσκολο να μιλάς για τη μειονότητα στη Θράκη σε μια συγκυρία έντασης στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Είναι επίσης πολύ δύσκολη η συνθήκη της ίδιας της μειονότητας διότι «όταν παλεύουν τα βουβάλια, την πληρώνουν τα βατράχια». Η ζωή των εδαφικών μειονοτήτων δεν είναι ποτέ εύκολη. Το ίδιο ισχύει και για τη μειονότητα της Θράκης, προϊόν προπατορικού αμαρτήματος της βάρβαρης εθνικής μηχανικής της ανταλλαγής/και μη ανταλλαγής των πληθυσμών τον 20ό αιώνα.

Ο Ακιντζί έπαιξε με θάρρος στο πεδίο της συνεννόησης, αλλά δεν είχε ειλικρινή Ελληνοκύπριο συνομιλητή για να κάνουν μαζί το ιστορικό βήμα προς τα εμπρός. Η πίκρα και η απογοήτευση κυριαρχούν ανάμεσα στους περισσότερους Τουρκοκυπρίους για όσα συνέβησαν. Ηδη από το 2000 βγήκαν στους δρόμους για επίλυση - ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Εκεί προσδιορίζουν το κοινό μέλλον τους με τους Ελληνοκυπρίους.

Ο Αλέξης Ηρακλείδης είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, συγγραφέας δύο βιβλίων για το Κυπριακό και πέντε βιβλίων στα ελληνικά και στα αγγλικά για την ελληνοτουρκική διένεξη. Το πιο πρόσφατο: το «Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειος. 50+1 όψεις των ελληνοτουρκικών διενέξεων» (Αθήνα, εκδόσεις Θεμέλιο, 2020). Μιλήσαμε μαζί του.

Η συνάντηση Δένδια - Τσαβούσογλου τελικά πραγματοποιήθηκε κανονικά παρά τις ανησυχίες των μονίμως ανησυχούντων. Και όχι μόνο αυτό. Εγινε, εκτός πρωτοκόλλου και με πρωτοβουλία της τουρκικής πλευράς, και συνάντηση του έλληνα υπουργού Εξωτερικών με τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την οποία ο Νίκος Δένδιας χαρακτήρισε «εξαιρετική». Οι συναντήσεις αυτές επέτρεψαν στις δύο πλευρές να επαναλάβουν με σαφήνεια τις θέσεις τους. Παρά την «επεισοδιακή» διάσκεψη Τύπου, η ουσία είναι ότι συμφωνήθηκε η προώθηση μιας «θετικής ατζέντας» και η συνέχιση των επαφών στο ψηλότερο επίπεδο καθώς και της διαδικασίας των διερευνητικών συνομιλιών, κάτι που εξυπηρετεί την αποκλιμάκωση της έντασης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο και προφανώς τα ελληνικά συμφέροντα.

Αν διαβάσει κανείς το περιεχόμενο της απάντησης του Κώστα Καραμανλή, στο πρόσφατο άρθρο του Κώστα Σημίτη για την συμπλήρωση 20 χρόνων από την απόφαση της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε. στο Ελσίνκι για την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, θα κατανοήσει το εξής: το πώς ένα τμήμα του πολιτικού συστήματος και του διπλωματικού κατεστημένου εμποδίζει την Ελλάδα να επιλύσει τις διαφορές της με την Τουρκία, βασιζόμενο σε ξεπερασμένα στερεότυπα εξωτερικής πολιτικής.

Η ουσία και σημασία της χθεσινής Δήλωσης της Διάσκεψης Κορυφής των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) για την Τουρκία είναι ότι άνοιξε «μια σταδιακή και αντιστρέψιμη» διαδικασία ενίσχυσης της συνεργασίας (προώθησης της «θετικής ατζέντας») με την Τουρκία «σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος» κυρίως με τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης. Ολα τα άλλα είναι εν πολλοίς τα γνωστά ωραία λόγια των διασκέψεων κορυφής (έστω κι αν και αυτά έχουν κάποια σημασία).