Η στιγμή της αυτογνωσίας

Μέσα στον ορυμαγδό των καθημερινών πολιτικών δηλώσεων συγκράτησα μια φράση που είπε, μιλώντας στο ραδιόφωνο, ένας υπουργός με αρμοδιότητα στο πολύπλαγκτο θέμα των ημερών, το Aσφαλιστικό. «Η πρώτη περίοδος της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ», είπε, «ήταν μια απελπισμένη, όπως αποδείχθηκε, προσπάθεια ανατροπής των δεσμεύσεων που είχαν αναληφθεί (από τη χώρα έναντι των δανειστών της)». Κι έπειτα συμπλήρωσε: «Η προσπάθεια αυτή απέτυχε, είναι γεγονός. Και μετά την αποτυχία τής πρώτης περιόδου, τώρα δίνουμε έναν αγώνα διαπραγμάτευσης δύσκολο».

Θα μπορούσε κάποιος κακοπροαίρετος ή φαρμακόγλωσσος να παρατηρήσει πως εκείνη η αποτυχία ήταν προβλέψιμη, πως οι αυταπάτες που κίνησαν την «πρώτη περίοδο» ήταν ασυγχώρητες ή πως το κόστος της αποτυχίας, που το μοιραζόμαστε τώρα όλοι, είναι αχρείαστα βαρύ. Θα μπορούσε ακόμη να αναρωτηθεί αν η επίγνωση της τότε αποτυχίας αρκεί για να εξασφαλίσει τώρα την αναγκαία διαπραγματευτική και διαχειριστική επάρκεια. Αλλά ακόμη κι έτσι, οφείλει κανείς να παραδεχτεί πως είναι σημαντικό και είναι και λυτρωτικό να αναγνωρίζεται η αποτυχία - έστω κι αν δεν είμαι βέβαιος ότι αυτή η αναγνώριση συνοδεύεται και από την κατανόηση των αιτίων της αποτυχίας.

Είναι μια στιγμή αυτογνωσίας αυτή που ζούμε. Η προσγείωση στην πραγματικότητα ήταν απότομη, τραυματική και για όσους δεν συμμερίστηκαν τις κινούσες αυταπάτες το τραύμα μοιάζει ίσως περιττό και το τίμημα υπερβολικά υψηλό. Αλλά αφού στην πράξη αποδείχθηκε αδύνατον να το αποφύγουμε, ας εξασφαλίσουμε τουλάχιστον ότι θα πιάσει τόπο, ότι δεν θα πάει χαμένο. Κι ότι η αυτογνωσία που με τόσα βάσανα και τόση χρονική καθυστέρηση κατακτήθηκε δεν θα εξατμιστεί πριν προλάβει να δώσει καρπούς.

Η κυβέρνηση, αντιμέτωπη για πρώτη φορά με την αμφισβήτηση, την απογοήτευση, σιγά σιγά και την οργή, θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να επαναλάβει κάποια παραλλαγή της περσινής αποτυχημένης εμπειρίας. Να τραβήξει, προς εσωτερική επικοινωνιακή κατανάλωση, μια διαπραγμάτευση αργόσυρτη, καταδικασμένη εξαρχής στον τελικό κακό συμβιβασμό, που θα παρατείνει την αβεβαιότητα και θα στεγνώσει πάλι τα δημόσια ταμεία. Να ξεγελάσει τον εαυτό της μ’ έναν καινούργιο γύρο από αυταπάτες, ελπίζοντας σ’ ένα θαύμα που θα αλλάξει τους συσχετισμούς και θα της επιτρέψει να αποφύγει το πικρό ποτήρι που μόνη της καταδίκασε τον εαυτό της να πιει. Πρέπει να αντισταθεί στον πειρασμό, ιδίως επειδή δεν είναι διόλου βέβαιο πως όλοι οι συνομιλητές της στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι καλής προαίρεσης και πίστης.

Μα είναι προπάντων η αντιπολίτευση που πρέπει να αντισταθεί στους δικούς της ισχυρούς πολιτικούς πειρασμούς. Καθώς μυρίζεται αίμα για πρώτη φορά ύστερα από αλλεπάλληλες ήττες. Καθώς αισθάνεται ότι οι ώς χθες αδιάβροχοι ετοιμάζονται τώρα να βρέξουν τα πόδια τους στον σκοτεινό ποταμό που ονομάζεται «πολιτικό κόστος», είναι εύκολο (και ώς έναν βαθμό είναι ανθρώπινο) να μπαίνει στον πειρασμό να πληρώσει με το ίδιο νόμισμα. Να απολαύσει την εκδίκησή της με τον κλασικό τρόπο - ως κρύο πιάτο. Και να επαναλάβει το κλασικό μότο «δεν συναινώ στο λάθος», με το οποίο καταδίκασε ο Σαμαράς τον Παπανδρέου κι έπειτα ο Τσίπρας τον Σαμαρά.

Αλλά δεν πάει μακριά αυτός ο δρόμος. Για την ακρίβεια, αφού τον διανύσαμε ολόκληρο από το 1992 κι ύστερα, από τότε που πρωτοσυζητήθηκε η ανάγκη αναμόρφωσης του Ασφαλιστικού, δεν έχει μείνει πια μέτρο να περπατηθεί. Αφού πολλές κυβερνήσεις έπαιξαν, η μια μετά την άλλη, το ίδιο παιχνίδι - προσποιούμαστε ότι μεταρρυθμίζουμε ένα σύστημα που διατηρούμε προσωρινά νεκροζώντανο, σαν ζόμπι, για να μην κακοκαρδίσουμε όσους σήμερα ψηφίζουν και να μεταθέσουμε τα οδυνηρά για το μέλλον, να στείλουμε τον λογαριασμό στους συνταξιούχους που δεν γεννήθηκαν ακόμη -, το παιχνίδι έχει πια αχρηστευτεί. Και από μέσο προστασίας έναντι του πολιτικού κόστους, μπορεί να έχει ήδη γίνει πολλαπλασιαστής του κόστους αυτού.

Αυτό αφορά την κυβέρνηση προπάντων. Μα ισχύει και για την αντιπολίτευση εξίσου.