Έγινε ένα βήμα μπροστά για τον εκδημοκρατισμό της χώρας

Καθηγητής Συνταγματικού δικαίου και Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο Μπιλκέντ της Άγκυρας και συγγραφέα, ο Εργκούν Εζμπουντούν θεωρείται ένας από τους πιο έγκριτους αναλυτές της πολιτικής κατάστασης στη χώρα. Μίλησε στην Κ.Α. για το νέο κεφάλαιο που άνοιξε το δημοψήφισμα στην Τουρκία.

* Ποια η σημασία της επικράτησης του "ναι" στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση;

Πρόκειται για ψήφο εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση και ήττα για τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Κατά τη γνώμη μου, πέρα από αυτό, συνιστά και πρόοδο για τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Βέβαια δεν πρόκειται για συντριπτική πλειοψηφία αλλά είναι ισχυρή πλειοψηφία. Ο τουρκικός λαός δήλωσε με τον τρόπο αυτό ότι θέλει να ζήσει υπό μια κανονική δημοκρατία, όχι υπό μια δημοκρατία υπό την επιρροή του στρατού και της δικαστικής εξουσίας. Με την έννοια αυτή το αποτέλεσμα είναι απολύτως θετικό. Το πακέτο των μεταρρυθμίσεων περιλαμβάνει πολλές διατάξεις για την ομαλοποίηση της δημοκρατίας στη χώρα, όπως την εισαγωγή του θεσμού του Γραφείου Διαμεσολαβητή, τις θετικές διακρίσεις προς όφελος των μη προνομιούχων ομάδων, νέους κανόνες προστασίας των προσωπικών δεδομένων, βελτίωση των δικαιωμάτων των συνδικάτων, κ.ά... Με λίγα λόγια θεωρώ ότι το πακέτο αυτό των μεταρρυθμίσεων αποτελεί ένα βήμα μπροστά.

* Πώς κρίνετε την ήπια αντίδραση μέχρι τώρα του στρατού; Των κομμάτων της αντιπολίτευσης;

Ο στρατός τώρα δεν έχει λόγο ανησυχίας. Υπάρχουν ορισμένα θέματα που τον αφορούν, όπως, π.χ., η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων των πολιτικών έναντι των στρατιωτικών δικαστηρίων ή το γεγονός ότι οι αποφάσεις του Στρατιωτικού Συμβουλίου μπορούν να τεθούν υπό δικαστικό έλεγχο. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ό,τι και να κάνουν, δεν μπορούν να αποκρύψουν ότι πρόκειται για ήττα τους. Και τούτο παρά τις προσπάθειες και την εκστρατεία παραπληροφόρησης, καθώς το 58% των πολιτών είπε "ναι" στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις.

* Οι στρατιωτικοί δεν φοβούνται ενδεχόμενο προσαγωγής κάποιων από αυτούς ενώπιον των δικαστηρίων για το πραξικόπημα του 1980;

Θεωρητικά ανακλήθηκε η διάταξη της αμνηστίας. Αλλά δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει ποινική δίωξη κατά του Εβρέν και των συνεργατών του. Και δεν πιστεύω ότι είναι σωστό να πάμε τριάντα χρόνια πίσω και να ασχοληθούμε με τις παλιές αυτές υποθέσεις. Νομικά μιλώντας κάτι τέτοιο είναι πάρα πολύ δύσκολο γιατί τίθεται θέμα παραγραφής, πρόκειται για βασικό νομικό κανόνα. Ούτως ή άλλως δεν θα βγει τίποτε. Ωστόσο πιστεύω ότι εξέλιξη της συγκεκριμένης διάταξης του νόμου έχει συμβολική σημασία. Αποτελεί προειδοποίηση για το μέλλον, αν κάποιοι σχεδιάζουν πραξικόπημα...

* Τι πιστεύετε για την απόφαση των Κούρδων να μποϊκοτάρουν το δημοψήφισμα;

Κατά τη γνώμη μου η απόφαση αυτή ήταν λάθος και το μποϊκοτάζ ήταν κατά το ήμισι επιτυχημένο. Σε ορισμένες κουρδικές περιοχές η συμμετοχή ήταν πράγματι πολύ χαμηλή, σε άλλες όμως ήταν φυσιολογική. Εφημερίδες ανέφεραν ότι δέχθηκαν απειλές Κούρδοι ψηφοφόροι, που σε υπό κανονικές συνθήκες θα είχαν ψηφίσει "ναι". Στη νοτιοανατολική Τουρκία το 90% ψήφισε "ναι". Κατά τη γνώμη μου, η τουρκική κυβέρνηση με κάποιο τρόπο θα διαπραγματευθεί με το κουρδικό κόμμα. Δεν μπορεί να υπάρξει ειρηνική λύση χωρίς τη συμμετοχή του.

* Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι πλέον στα κυβερνητικά κτίρια βρίσκονται κρεμασμένα πλάι - πλάι πορτρέτα του Κεμάλ και του Ερντογάν... Μοιάζει σαν ο Ερντογάν να είναι ο συνεχιστής του...

Όλα τα κυβερνητικά γραφεία έχουν πορτρέτα του Ατατούρκ από τότε που πέθανε. Όχι, ο Ερντογάν δεν είναι συνεχιστής του Κεμάλ. Κατά τη γνώμη μου είναι ένας πολύ επιτυχημένος πολιτικός και πρωθυπουργός. Αλλά κανείς δεν μπορεί να συγκριθεί με τον Κεμάλ Ατατούρκ στη μνήμη των Τούρκων.

* Έχετε την αίσθηση ότι στην Τουρκία ζείτε σήμερα ιστορικές στιγμές; Ότι η χώρα γυρίζει πολιτική σελίδα;

Πιστεύω ότι πρόκειται για σημαντική στροφή. Βέβαια δεν είναι εύκολο να πει κανείς ποια θα είναι η κατάληξη. Μπορεί να καταλήξουμε σε μια κανονική δημοκρατία σαν τη δική σας ή της Ισπανίας ή της Πορτογαλίας και αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλλά ο δρόμος είναι μακρύς προκειμένου να φθάσουμε στα κανονικά ευρωπαϊκά πρότυπα.

* Πόσο κοντύτερα είναι τώρα η Τουρκία στην ευρωπαϊκή ένταξη;

Η χώρα κάνει ό,τι μπορεί αλλά η ευρωπαϊκή αντίδραση δεν είναι πολύ θερμή - γνωρίζετε τη γαλλική και γερμανική στάση - και αυτό αποθαρρύνει τον τουρκικό λαό, αν όχι την κυβέρνηση. Για παράδειγμα το ποσοστό του κόσμου υπέρ της Ε.Ε. μειώνεται - μόλις διάβασα μια δημοσκόπηση σύμφωνα με την οποία μόνο το 38% είναι υπέρ της Ε.Ε.... Πριν από λίγα χρόνια το ποσοστό αυτό ήταν 70%... Κι η πτώση οφείλεται στην ευρωπαϊκή αντίδραση και επιφυλακτικότητα εκ μέρους κυρίως της Γερμανίας και ορισμένων άλλων χωρών. Προσωπικά να σας πω το πόσο εκτίμησα την ελληνική στάση στο θέμα, που υποστηρίζει την τουρκική υποψηφιότητα.

* Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι τώρα η Τουρκία είναι περισσότερο διχασμένη... Είδαμε τον Ερντογάν να αποδοκιμάζεται κατά την απονομή μεταλλίων στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του μπάσκετ στην Κωνσταντινούπολη...

Εντάξει, αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Η Τουρκία είναι διχασμένη από τότε που ήλθε στην εξουσία το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Μια ισχυρή μειοψηφία στην κοινωνία πιστεύει ότι πρόκειται για ισλαμιστές...

* Που έχουν μυστική ατζέντα...

Ναι, ακριβώς. Και ότι περιμένουν την ευκαιρία για να επιβάλλουν ισλαμικό καθεστώς... Προσωπικά ποτέ δεν πίστεψα κάτι τέτοιο, ποτέ δεν αισθάνθηκα αυτόν τον, αβάσιμο κατ’ εμέ, φόβο. Κατά τη γνώμη μου το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης είναι ένα συντηρητικό, κεντροδεξιό κόμμα, λίγο πολύ παραδοσιακού τύπου.