Ελάχιστη καθολική κοινωνική προστασία: η κοινή μας ευθύνη
Μισέλ Μπασελέ, Ολιβιέ Ντε Σούτερ Γκι Ρίντερ, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2020-10-11
Oι παγκόσμιες κρίσεις όπως η πανδημία δεν γνωρίζουν γεωγραφικά ή πολιτικά σύνορα. Απέναντί τους είμαστε τόσο δυνατοί όσο ο πιο αδύνατος από εμάς.
Οι κυβερνήσεις αντέδρασαν στην επιδημία του Covid-19 και στην κοινωνική και οικονομική αναστάτωση που προκάλεσε με μια σειρά από μέτρα κατά περίσταση, όπως οι άδειες μετ’ αποδοχών, τα επιδόματα και η οικογενειακή φροντίδα. Αν και αξιέπαινα, τα μέτρα αυτά έχουν δυο κοινούς, σημαντικούς περιορισμούς.
Πρώτον, πολλά είναι προσωρινά, βραχυπρόθεσμες διορθώσεις που καλύπτουν την περίοδο της απαγόρευσης της κυκλοφορίας (lockdown) ή μία αόριστη περίοδο μέχρι την οικονομική ανάκαμψη. Δεν κάνουν τίποτα για να αλλάξουν τις υποκείμενες συνθήκες που άφησαν εκατομμύρια ανθρώπους ευάλωτους, δεν κάνουν τίποτε για να τους θέσουν σε μία καλύτερη κατάσταση προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις μελλοντικές κρίσεις.
Δεύτερον, τα μέτρα απλά δεν αντιμετωπίζουν τις υπαρξιακές απειλές που αντιμετωπίζουν πολλές από τις χειρότερα πληγείσες πληθυσμιακές ομάδες. Αν και η παγκόσμια κυβερνητική δαπάνη για την αντιμετώπιση του Covid-19 είναι πάνω από 11 τρισ. δολάρια, η μεγαλύτερη έχει προέλθει μακράν από πλούσιες χώρες. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Ενωση υιοθέτησε πρόσφατα ένα σχέδιο ανάκαμψης 750 εκατομμυρίων ευρώ (ίσο με το 6% του ΑΕΠ της), ενώ το σχέδιο ανάκαμψης της Ιαπωνίας αντιστοιχεί στο 22% του ΑΕΠ της χώρας. Ωστόσο, στις χώρες χαμηλού εισοδήματος τα δημοσιονομικά μέτρα ανέρχονται κατά μέσο όρο στο 1,2% του ΑΕΠ.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες και ειδικότερα οι χώρες χαμηλού εισοδήματος έχουν περιορισμένους εγχώριους πόρους, οι οποίοι μειώθηκαν περισσότερο από την πτώση της τιμής μερικών εξαγωγικών αγαθών. Απλά δεν μπορούν να θέσουν σε εφαρμογή μέτρα για μια ολοκληρωμένη απάντηση στην κρίση που οι λαοί τούς χρειάζονται. Πόσο μάλλον να εφαρμόσουν πιο μακροπρόθεσμα συστήματα κοινωνικής προστασίας που θα δημιουργούσαν μεγαλύτερη αντοχή.
Ηδη πριν από τον Covid-19, το 69% του παγκόσμιου πληθυσμού είτε δεν είχε κάλυψη ή είχε μερική κάλυψη κοινωνικής ασφάλισης. Σχεδόν τα δυο τρίτα των παιδιών στον κόσμο δεν είχαν κοινωνική ασφάλιση, μόνο το 22% των ανέργων ήταν στο ταμείο ανεργίας και μόνο το 28% των ατόμων με σοβαρές αναπηρίες έπαιρναν επίδομα αναπηρίας.
Oι παγκόσμιες κρίσεις όπως η πανδημία δεν γνωρίζουν γεωγραφικά ή πολιτικά σύνορα. Απέναντί τους είμαστε τόσο δυνατοί όσο ο πιο αδύνατος από εμάς. Αν θέλουμε να οικοδομήσουμε μεγαλύτερη αντίσταση και πιο αποτελεσματική δυνατότητα για να ανακάμψουμε, πρέπει να υποστηρίξουμε το σύνολο των χωρών για τη δημιουργία ενός κατώτατου ορίου κοινωνικής προστασίας. Η σημερινή αποσπασματική προσέγγιση είναι σαν να αρχίσουμε να προσλαμβάνουμε πυροσβέστες μετά το ξέσπασμα μιας πυρκαγιάς και να τους ζητάμε να σώσουν μόνο κάποια δωμάτια ενός κτιρίου που φλέγεται.
Είναι φανερό ότι αυτό δεν λειτουργεί. Σε αυτές τις περιστάσεις η διεθνής αλληλεγγύη είναι απαραίτητη και προς το συμφέρον όλων.
Ενα ελάχιστο όριο κοινωνικής προστασίας για όλους είναι οικονομικά προσιτό. Το χρηματοδοτικό κενό σε όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες –η διαφορά ανάμεσα στο ποσό που οι χώρες ήδη επενδύουν στην κοινωνική προστασία και σε αυτό που η πλήρης κοινωνική προστασία (συμπεριλαμβανομένης της υγείας) θα κόστιζε– είναι περίπου για φέτος 1,191 δισ. δολάρια, συμπεριλαμβανομένου του κόστους του Covid-19.
Ωστόσο, το κενό για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος είναι περίπου 78 δισ. δολάρια, ένα ασήμαντο ποσό συγκρινόμενο με το ΑΕΠ των βιομηχανικών χωρών. Παρ’ όλα αυτά, η συνολική επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια για την κοινωνική προστασία ανέρχεται μόνο στο 0,0047% του ΑΕΠ των δωρητριών χωρών.
Το δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναγνωρίζει ότι οι πλούσιες χώρες έχουν καθήκον να συμβάλλουν στην εκπλήρωση των κοινωνικών δικαιωμάτων σε χώρες με πιο περιορισμένους πόρους. Μερικά βήματα έχουν ήδη γίνει για να μετατραπεί αυτή η δέσμευση σε πραγματική βοήθεια. Το 2011, μία συμβουλευτική ομάδα εμπειρογνωμόνων συνέστησε στους δωρητές να προσφέρουν μια τακτική, πολυετή χρηματοδότηση για να ισχυροποιηθεί η κοινωνική προστασία στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Το 2012, ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ πρότειναν τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Ταμείου για την Κοινωνική Προστασία προκειμένου να βοηθηθούν οι χώρες χαμηλού εισοδήματος να δημιουργήσουν ελάχιστα συστήματα κοινωνικής προστασίας για τους λαούς τους. Την ίδια χρονιά, τα μέλη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, οι κυβερνήσεις, οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες από 185 χώρες υποστήριξαν την ιδέα ενός συνολικού σχήματος κοινωνικής προστασίας, ζητώντας ομόφωνα τη δημιουργία και διατήρηση ενός ελάχιστου ορίου κοινωνικής προστασίας ως ένα θεμελιώδες μέρος των εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας.
Συχνά ακούμε υποσχέσεις ότι πρέπει και θα επανέλθουμε καλύτεροι μετά τη σημερινή κρίση. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό με ένα ελάχιστο επίπεδο κοινωνικής προστασίας που θα περιλαμβάνει τους πιο φτωχούς και περιθωριοποιημένους.
Οι χώρες πρέπει να αναπτύξουν το μέγιστο των πόρων τους προκειμένου να κάνουν την κοινωνική προστασία μία πραγματικότητα για όλους. Αυτό μπορεί να απαιτήσει πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις στην φορολογία και στην αντιμετώπιση της διαφθοράς. Μακροπρόθεσμα αυτή η αναδιανομή πόρων θα συμβάλει στη μείωση της ανισότητας και των διακρίσεων και θα ενισχύσει την υπόσχεση της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη «να μην αφήσουμε κανέναν πίσω».
Η κρίση αυτή μας προσφέρει πολλά μαθήματα. Ενα από αυτά είναι ότι για να επανέλθουμε καλύτεροι απαιτείται η διεθνής αλληλεγγύη και η καλύτερη προστασία για όλους όχι μόνο για αυτούς που ήδη μπορούν να την έχουν. Εάν αγνοήσουμε αυτό το μήνυμα, κινδυνεύουμε να καταδικάσουμε τις επόμενες γενιές να ζήσουν ακόμα μια φορά τα σημερινά βάσανα. Αυτή σίγουρα είναι μια μη ανεκτή προοπτική.
Οι κυβερνήσεις αντέδρασαν στην επιδημία του Covid-19 και στην κοινωνική και οικονομική αναστάτωση που προκάλεσε με μια σειρά από μέτρα κατά περίσταση, όπως οι άδειες μετ’ αποδοχών, τα επιδόματα και η οικογενειακή φροντίδα. Αν και αξιέπαινα, τα μέτρα αυτά έχουν δυο κοινούς, σημαντικούς περιορισμούς.
Πρώτον, πολλά είναι προσωρινά, βραχυπρόθεσμες διορθώσεις που καλύπτουν την περίοδο της απαγόρευσης της κυκλοφορίας (lockdown) ή μία αόριστη περίοδο μέχρι την οικονομική ανάκαμψη. Δεν κάνουν τίποτα για να αλλάξουν τις υποκείμενες συνθήκες που άφησαν εκατομμύρια ανθρώπους ευάλωτους, δεν κάνουν τίποτε για να τους θέσουν σε μία καλύτερη κατάσταση προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις μελλοντικές κρίσεις.
Δεύτερον, τα μέτρα απλά δεν αντιμετωπίζουν τις υπαρξιακές απειλές που αντιμετωπίζουν πολλές από τις χειρότερα πληγείσες πληθυσμιακές ομάδες. Αν και η παγκόσμια κυβερνητική δαπάνη για την αντιμετώπιση του Covid-19 είναι πάνω από 11 τρισ. δολάρια, η μεγαλύτερη έχει προέλθει μακράν από πλούσιες χώρες. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Ενωση υιοθέτησε πρόσφατα ένα σχέδιο ανάκαμψης 750 εκατομμυρίων ευρώ (ίσο με το 6% του ΑΕΠ της), ενώ το σχέδιο ανάκαμψης της Ιαπωνίας αντιστοιχεί στο 22% του ΑΕΠ της χώρας. Ωστόσο, στις χώρες χαμηλού εισοδήματος τα δημοσιονομικά μέτρα ανέρχονται κατά μέσο όρο στο 1,2% του ΑΕΠ.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες και ειδικότερα οι χώρες χαμηλού εισοδήματος έχουν περιορισμένους εγχώριους πόρους, οι οποίοι μειώθηκαν περισσότερο από την πτώση της τιμής μερικών εξαγωγικών αγαθών. Απλά δεν μπορούν να θέσουν σε εφαρμογή μέτρα για μια ολοκληρωμένη απάντηση στην κρίση που οι λαοί τούς χρειάζονται. Πόσο μάλλον να εφαρμόσουν πιο μακροπρόθεσμα συστήματα κοινωνικής προστασίας που θα δημιουργούσαν μεγαλύτερη αντοχή.
Ηδη πριν από τον Covid-19, το 69% του παγκόσμιου πληθυσμού είτε δεν είχε κάλυψη ή είχε μερική κάλυψη κοινωνικής ασφάλισης. Σχεδόν τα δυο τρίτα των παιδιών στον κόσμο δεν είχαν κοινωνική ασφάλιση, μόνο το 22% των ανέργων ήταν στο ταμείο ανεργίας και μόνο το 28% των ατόμων με σοβαρές αναπηρίες έπαιρναν επίδομα αναπηρίας.
Oι παγκόσμιες κρίσεις όπως η πανδημία δεν γνωρίζουν γεωγραφικά ή πολιτικά σύνορα. Απέναντί τους είμαστε τόσο δυνατοί όσο ο πιο αδύνατος από εμάς. Αν θέλουμε να οικοδομήσουμε μεγαλύτερη αντίσταση και πιο αποτελεσματική δυνατότητα για να ανακάμψουμε, πρέπει να υποστηρίξουμε το σύνολο των χωρών για τη δημιουργία ενός κατώτατου ορίου κοινωνικής προστασίας. Η σημερινή αποσπασματική προσέγγιση είναι σαν να αρχίσουμε να προσλαμβάνουμε πυροσβέστες μετά το ξέσπασμα μιας πυρκαγιάς και να τους ζητάμε να σώσουν μόνο κάποια δωμάτια ενός κτιρίου που φλέγεται.
Είναι φανερό ότι αυτό δεν λειτουργεί. Σε αυτές τις περιστάσεις η διεθνής αλληλεγγύη είναι απαραίτητη και προς το συμφέρον όλων.
Ενα ελάχιστο όριο κοινωνικής προστασίας για όλους είναι οικονομικά προσιτό. Το χρηματοδοτικό κενό σε όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες –η διαφορά ανάμεσα στο ποσό που οι χώρες ήδη επενδύουν στην κοινωνική προστασία και σε αυτό που η πλήρης κοινωνική προστασία (συμπεριλαμβανομένης της υγείας) θα κόστιζε– είναι περίπου για φέτος 1,191 δισ. δολάρια, συμπεριλαμβανομένου του κόστους του Covid-19.
Ωστόσο, το κενό για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος είναι περίπου 78 δισ. δολάρια, ένα ασήμαντο ποσό συγκρινόμενο με το ΑΕΠ των βιομηχανικών χωρών. Παρ’ όλα αυτά, η συνολική επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια για την κοινωνική προστασία ανέρχεται μόνο στο 0,0047% του ΑΕΠ των δωρητριών χωρών.
Το δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναγνωρίζει ότι οι πλούσιες χώρες έχουν καθήκον να συμβάλλουν στην εκπλήρωση των κοινωνικών δικαιωμάτων σε χώρες με πιο περιορισμένους πόρους. Μερικά βήματα έχουν ήδη γίνει για να μετατραπεί αυτή η δέσμευση σε πραγματική βοήθεια. Το 2011, μία συμβουλευτική ομάδα εμπειρογνωμόνων συνέστησε στους δωρητές να προσφέρουν μια τακτική, πολυετή χρηματοδότηση για να ισχυροποιηθεί η κοινωνική προστασία στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Το 2012, ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ πρότειναν τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Ταμείου για την Κοινωνική Προστασία προκειμένου να βοηθηθούν οι χώρες χαμηλού εισοδήματος να δημιουργήσουν ελάχιστα συστήματα κοινωνικής προστασίας για τους λαούς τους. Την ίδια χρονιά, τα μέλη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, οι κυβερνήσεις, οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες από 185 χώρες υποστήριξαν την ιδέα ενός συνολικού σχήματος κοινωνικής προστασίας, ζητώντας ομόφωνα τη δημιουργία και διατήρηση ενός ελάχιστου ορίου κοινωνικής προστασίας ως ένα θεμελιώδες μέρος των εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας.
Συχνά ακούμε υποσχέσεις ότι πρέπει και θα επανέλθουμε καλύτεροι μετά τη σημερινή κρίση. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό με ένα ελάχιστο επίπεδο κοινωνικής προστασίας που θα περιλαμβάνει τους πιο φτωχούς και περιθωριοποιημένους.
Οι χώρες πρέπει να αναπτύξουν το μέγιστο των πόρων τους προκειμένου να κάνουν την κοινωνική προστασία μία πραγματικότητα για όλους. Αυτό μπορεί να απαιτήσει πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις στην φορολογία και στην αντιμετώπιση της διαφθοράς. Μακροπρόθεσμα αυτή η αναδιανομή πόρων θα συμβάλει στη μείωση της ανισότητας και των διακρίσεων και θα ενισχύσει την υπόσχεση της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη «να μην αφήσουμε κανέναν πίσω».
Η κρίση αυτή μας προσφέρει πολλά μαθήματα. Ενα από αυτά είναι ότι για να επανέλθουμε καλύτεροι απαιτείται η διεθνής αλληλεγγύη και η καλύτερη προστασία για όλους όχι μόνο για αυτούς που ήδη μπορούν να την έχουν. Εάν αγνοήσουμε αυτό το μήνυμα, κινδυνεύουμε να καταδικάσουμε τις επόμενες γενιές να ζήσουν ακόμα μια φορά τα σημερινά βάσανα. Αυτή σίγουρα είναι μια μη ανεκτή προοπτική.
